چرا گربه‌ها در کف پنجه‌های خود «پاستیل» دارند؟

ویژگی‌های خاص گربه‌ها، از بینی‌های کوچک تا دم‌های پشمالو، جذابیت‌های بسیاری دارد. اما یکی از دوست‌داشتنی‌ترین ویژگی‌های ظاهری آن‌ها برای بسیاری از علاقه‌مندان، «لوب‌های پنجه» است؛ همان بالشتک‌های گرد و نرمی که کف پاهایشان قرار دارند و در اصطلاح علمی «پینه‌های انگشت» نامیده می‌شوند.

پینه‌های انگشت گربه‌ها که به پانرمه هم معروف هستند، به دلیل شباهت به دانه‌های لوبیا، نام غیررسمی لوب‌های پنجه را گرفته‌اند و حتی گاهی از آن‌ها به‌عنوان «پاستیل» هم یاد می‌شود. علاقه به این بخش از بدن گربه‌ها به حدی زیاد است که روزانه، هزاران ویدیوی بامزه از آن‌ها در اینترنت منتشر می‌شود.

اما چرا گربه‌ها در پنجه‌هایشان لوب‌های پنجه دارند؟ پاسخ این پرسش در میلیون‌ها سال تکامل نهفته است.

جاناتان لوسوس، زیست‌شناس تکاملی از دانشگاه واشنگتن در سنت‌لوئیس و نویسنده‌ی کتاب «میو گربه: چگونه گربه‌ها از ساوانا به مبل خانه‌ی شما رسیدند» می‌گوید پرسش اصلی، این است که چرا بیشتر حیوانات گوشت‌خوار، از جمله سگ‌ها، گرگ‌ها، خرس‌ها، راکون‌ها و حتی سمورهای آبی، دارای چنین بخش‌های نرمی در پنجه‌هایشان هستند.

پژوهش‌های علمی نشان می‌دهند که پینه‌های انگشت احتمالاً حدود ۵۰ میلیون سال پیش، در ابتدای ظهور نخستین گونه‌های گوشتخوار، تکامل یافته‌اند. لوسوس توضیح می‌دهد: «این ویژگی میلیون‌ها سال قدمت دارد و به نظر می‌رسد همه‌ی حیواناتی که آن را حفظ کرده‌اند، از آن برای هدفی مشابه استفاده می‌کنند.»

نقش پاستیل‌های نرم در زندگی گربه‌ها و دیگر گوشتخواران دارای اهمیت بسیاری است. این بخش به آن‌ها کمک می‌کنند که سریع بدوند، بپرند و در زمان فرود آمدن، فشار ناشی از برخورد را جذب کنند. مهم‌ترین ویژگی آن‌ها، همانند کمک‌فنر در خودروها، کاهش ضربه است. این ویژگی یکی از دلایلی است که گربه‌ها را قادر می‌سازد تا از ارتفاع‌های چشمگیر سقوط کنند و بدون آسیب جدی، فرود بیایند.

ساختار داخلی بالشتک‌های کوچک از بافت چربی تشکیل شده که با رشته‌های کلاژن تقویت شده است. این ترکیب به آن‌ها خاصیت ارتجاعی و نرمی می‌بخشد و در زمان فرود آمدن، فشار را جذب می‌کند. بررسی‌های علمی پانرمه‌های پنجه‌ی گربه‌های خانگی، نشان داده‌اند ساختار نرم کف پنجه‌ها، با فشرده‌شدن سفت‌تر می‌شود و این ویژگی نیز به کاهش ضربه و توزیع فشار کمک می‌کند.

در بررسی‌های دقیق‌تر، دانشمندان کشف کرده‌اند که درون بالشتک‌ها، حفره‌های کوچک پر از چربی وجود دارد که مانند لایه‌ی جاذب انرژی به‌کار می‌آیند و از بی‌ثباتی و لغزش در زمان فرود جلوگیری می‌کنند.

ویژگی‌های خاص پانرمه‌ها آن‌قدر کارآمد است که برخی پژوهشگران از آن برای طراحی کفش‌های مخصوص چتربازان الهام گرفته‌اند. آن‌ها با تقلید از ساختار پنجه‌ی گربه‌ها، توانستند به کمک فناوری چاپ سه‌بعدی، زیره‌ی کفشی طراحی کنند که هنگام فرودهای بلند، فشار وارد بر پا را کاهش می‌دهد.

ایمی شوجای، مشاور رفتارشناسی حیوانات و نویسنده‌ی کتاب‌های مرتبط با مراقبت از حیوانات خانگی، می‌گوید: «گربه‌ها از طریق پینه‌های انگشت خود، می‌توانند تغییرات دمایی جزئی را حس کنند و نسبت به تفاوت در بافت سطوح نیز حساسیت بالایی نشان دهند.»

جالب است بدانید که بالشتک‌های کوچک گربه‌ها، یکی از معدود قسمت‌های بدن آن‌ها هستند که غدد تعریق دارند. این ویژگی در اغلب گوشتخواران دیده می‌شود. شوجای می‌گوید: «اگر گربه‌ی شما تحت استرس شدید باشد، ممکن است رد پای مرطوبی از خود به جا بگذارد.» البته گربه‌ها برای تنظیم دمای بدن خود، بیشتر به لیس زدن متکی هستند تا تعریق از طریق پنجه‌ها.

رنگ بالشتک‌های پنجه نیز ویژگی جالبی دارد. شوجای توضیح می‌دهد که رنگ این بخش معمولاً بازتابی از رنگ خز گربه است و میزان ملانین در این ناحیه، رنگش را تعیین می‌کند. به‌طور کلی، گربه‌هایی با خز تیره معمولاً لوب‌های پنجه‌ی مشکی یا قهوه‌ای دارند، درحالی‌که گربه‌های روشن‌تر، لوب‌های صورتی دارند. گربه‌های چندرنگ هم ممکن است ترکیبی از رنگ‌های مختلف را در لوب‌های پنجه‌ی خود داشته باشند.

شوجای توصیه می‌کند که سرپرستان گربه‌ها، همیشه مراقب وضعیت پینه‌های انگشت در پنجه‌های حیوانات خود باشند. از آنجایی که این بخش از بدن گربه‌ها نقش مهمی در سلامت و تحرک آن‌ها ایفا می‌کند، تغییراتی مانند تغییر رنگ، تورم یا خشکی بیش‌از‌حد، می‌تواند نشانه‌ای از مشکل در سلامتی حیوانی باشد که نیاز به معاینه توسط دامپزشک دارد.

به‌طور کلی، بالشتک‌های نرم و کوچک، نتیجه‌ی میلیون‌ها سال تکامل هستند و به گربه‌ها امکان داده‌اند تا به شکلی مؤثرتر، شکار کنند و زنده بمانند. و فراتر از همه‌ی کاربردهای زیستی، لوسوس به نکته‌ای ساده اما مهم اشاره می‌کند: «بدون شک، فوق‌العاده بامزه‌اند.»