دانشمندان برای اولین‌بار اورانگوتان را درحال خوددرمانی با گیاه دارویی مشاهده کردند

وقتی اورانگوتانی در سوماترا با استفاده از ضماد ساخته‌شده از گیاهی دارویی، زخم باز روی صورتش را درمان کرد، دانشمندان از این عمل وی شگفت‌زده شدند، زیرا این اولین باری است که حیوانی در حیات‌وحش، با استفاده از گیاهی با خواص دارویی شناخته‌شده توسط انسان، زخم خودش را درمان می‌کند.

به‌گزارش نیچر، کارولین شوپلی، نخستی‌شناس در مؤسسه رفتار حیوانات ماکس پلانک در آلمان و نویسنده‌ی مطالعه‌ای که درباره‌ی این اورانگوتان منتشر شد، می‌گوید: «رفتار این اورانگوتان نشان می‌دهد که اورانگوتان‌ها و انسان‌ها از دانش مشترکی برخوردار هستند. می‌توانم بگویم که کاملاً واضح است، زیرا این دو در یک زیستگاه زندگی می‌کنند. اما هنوز هم مشاهده‌ی این رفتار‌ها شگفت‌انگیز است.»

در سال ۲۰۰۹، تیم شوپلی در پارک ملی کوه لوسر در جنوب آچه، اندونزی، در حال نظارت بر اورانگوتان‌های سوماترایی (Pongo abelii) بودند که ناگهان، اورانگوتان نر جوانی به منطقه نقل‌مکان کرد و وارد صحنه‌ی جنگلی محققان شد. شوپلی می‌گوید این اورانگوتان برجستگی گونه‌های بزرگ نر بالغ (فلنج) را نداشت، بنابراین احتمالاً حدود ۲۰ سال سن داشت. محققان نام او راکوس گذاشتند که در زبان اندونزیایی به معنی «حریص» است. دلیل نام‌گذاری راکوس این بود که او به یک‌باره تمام گل‌های بوته‌ی گاردنیایی را خورده بود.

در سال ۲۰۲۱، راکوس جهش رشدی داشت و به نر فلنج بالغی تبدیل شد. شوپلی می‌گوید محققان راکوس را دیده‌اند که برای اثبات چیرگی‌اش، با دیگر نرهای فلنج می‌جنگد. در ژوئن ۲۰۲۲، یکی از دستیارهای نظارت میدانی به زخم باز روی صورت او اشاره کرد. جراحت احتمالاً در دعوا با نرهای همسایه، به وسیله‌ی دندان نیش نر دیگری ایجاد شده بود.

چند روز بعد، محققان راکوس را در حال خوردن ساقه‌ها و برگ‌های گیاه کوهی همیشه سبز آکار کونینگ (Fibraurea tinctoria) مشاهده کردند. مردم بومی منطقه از این گیاه برای درمان دیابت، اسهال خونی، مالاریا و سایر بیماری‌ها استفاده می‌کنند. اما اورانگوتان‌های منطقه به ندرت این گیاه را می‌خورند.

محققان معتقدند از آنجایی که گیاه دارای خواص اثبات‌شده‌ی ضد باکتری، ضد التهابی، ضد قارچی و ضد اکسیداسیون است، روند بهبود زخم راکوس احتمالاً توسط آن تسریع شده است.

گروه محققان در دوره‌ی ۲۱ ساله‌ی نظارت بر اورانگوتان‌های پارک ملی، هیچ اورانگوتان دیگری را در این منطقه ندیده‌اند که با استفاده از گیاه دارویی خاص طب سنتی اندونزی، خوددرمانی کند. دلیلش می‌تواند این باشد که اورانگوتان‌های وحشی منطقه به ندرت زخمی می‌شوند، یا شاید راکوس تنها اورانگوتانی باشد که از این روش درمانی خاص اطلاع دارد. البته، راکوس ممکن است این روش را پیش از نقل‌مکان به منطقه یاد گرفته باشد.

مایکل هافمن، محقق خوددرمانی حیوانات در دانشگاه ناکازاکی ژاپن، می‌گوید: «این اولین مطالعه‌ای است که به طور علمی، نشان می‌دهد حیوانی از گیاهی با خواص دارویی کاربردی برای درمان زخم‌ها استفاده می‌کند و آن را روی زخم‌هایش قرار می‌دهد و به طور مداوم، در یک دوره‌ی زمانی به معالجه‌ی خودش می‌پردازد.»

هافمن می‌گوید خوددرمانی در بسیاری از گونه‌های دیگر نیز دیده می‌شود. غازهای برفی کانادایی (Anser caerulescens) برای خارج‌کردن کرم‌های نواری، برگ‌ها را می‌بلعند. موش‌های جنگلی تیره‌پا (Neotoma fuscipes) لانه‌های خود را از گیاهان معطر می‌سازند تا با استفاده از بخار و گاز گیاهان، انگل‌های لانه را ضدعفونی کنند. شامپانزه‌ها (Pan troglodytes) نیز در حالی دیده شدند که حشرات را احتمالاً به عنوان روشی برای درمان، به زخم‌های خود می‌مالیدند.

به نقل از هافمن، انسان‌ها نیز ممکن است با تماشای رفتار حیوانات برخی روش‌های درمانی را کشف کرده باشند. او می‌افزاید: «احتمالاً اجداد ما به رفتار حیوانات نگاه می‌کردند و در مورد داروها، از آن‌ها یاد می‌گرفتند. هنگامی که حیوانات اجتماعی با هم ارتباط برقرار می‌کنند، این قبیل اطلاعات رد و بدل می‌شود و حتی در طول نسل‌ها باقی می‌ماند.»

یافته‌های محققان در Scientific Reports منتشر شده است.