تاریخ تکامل شپش، خاستگاه اولین ساکنان آمریکا را نشان می‌دهد

انسان در هر نقطه‌ای از دنیا که پا می‌گذارد، شپش سر را با خودش همراه می‌کند. بررسی شواهد ژنتیکی نشان می‌دهد که در طول تاریخ، شپش سر دو بار به قاره‌ی آمریکا مهاجرت کرد: بار اول، زمانی که انسان‌ها برای اولین بار از طریق تنگه‌ی برینگ از اوراسیا به آمریکا مهاجرت کردند و بار دوم، زمانی حدود ۵۰۰ سال پیش که اروپایی‌ها دست به استعمار قاره‌ی آمریکا زدند.

شپش سر که به‌خاطر ایجاد خارش‌های وحشتناک در سر به بدنامی معروف است، یک انگل خون‌خوار است که تمام زندگی‌اش را روی پوست سر انسان‌های بی‌خبر می‌گذراند. احتمالاً شپش یکی از قدیمی‌ترین انگل‌های انسانی محسوب می‌شود و برای هزاران سال دوشادوش انسان تکامل یافته است.

در یک مطالعه‌ی جدید، دانشمندان با بررسی ۲۷۴ نوع شپش از ۲۵ مکان جغرافیایی مختلف در سرتاسر جهان، تجزیه‌وتحلیل تنوع ژنتیکی شپش‌های ساکن سر همه‌ی انسان‌های جهان را آغاز کردند. بر اساس مطالعه، شپش سر را می‌توان به دو دسته‌ی مجزا تقسیم کرد: یک نوع در سرتاسر جهان پراکنده است و نوع دیگر فقط در اروپا و آمریکا یافت می‌شود.

محققان برای تأیید فرضیه، رابطه‌ی ژنتیکی بین شپش در آسیا و آمریکای مرکزی را شناسایی کردند. استدلال آن‌ها منطقی است، زیرا اولین افرادی که به قاره‌ی آمریکا مهاجرت کردند از شرق آسیا آمده بودند و از تنگه‌ی برینگ بین آلاسکای امروزی و روسیه عبور کردند. هنگامی که این گروه وارد آمریکای شمالی شدند، به سمت آمریکای مرکزی رفتند. شپش‌های مدرن امروزی در آمریکای مرکزی هنوز امضای ژنتیکی اجداد باستانی آسیایی خود را حفظ کرده‌اند.

موج دوم مهاجرت شپش سر در اواخر قرن پانزدهم و شانزدهم آغاز شد. پس از سفر کریستف کلمب به قاره‌ی آمریکا در سال ۱۴۹۲ میلادی، مردم قاره‌ی آمریکا و آفرو‌اوراسیا پس از گذشت بیش از ۱۰هزار سال جدایی، دوباره با یکدیگر ملاقات کردند.

پس از اتفاقی که به‌عنوان «مبادله (کریستف) کلمبی» شناخته می‌شود، دو جهان جداافتاده، دوباره به هم وصل شدند و گیاهان، حیوانات، جوامع انسانی، فلزات گران‌بها، ایده‌ها، فرهنگ‌ها و مهم‌تر از همه، بیماری‌های منحصر‌به‌فردشان را با هم مبادله کردند. به نظر می‌رسد که شپش سر نیز فروتنانه بخشی از این لحظه‌ی سرنوشت‌ساز تاریخی بوده است.

محققان توضیح می‌دهند که شپش سر ابزار بسیار مفیدی برای مطالعه‌ی تاریخ تکامل انسان است. برای این مطالعه، آن‌ها روی نشانگرهای ژنتیکی درحال تکامل سریع تمرکز کردند که می‌تواند تاریخ اخیر را روشن کنند. با این حال، محققان گمان می‌کنند که نشانگرهایی با تغییر کندتر نیز می‌تواند برای بررسی وقایع در گذشته‌های دورتر مفید واقع شود.

نویسندگان مطالعه در بیانیه‌ی منتشر شده نوشته‌اند: «شپش انسانی چیزی بیشتر از انگل‌های آزاردهنده‌ی انسان است، این شپش‌ها به‌عنوان «ماهواره‌ای» برای مشاهده‌ی تکامل انسان عمل می‌کند. از آنجایی که شپش سر از خون انسان تغذیه می‌کند، برای زنده ماندن به انسان نیاز دارد و این دو در طی میلیون‌ها سال، تاریخچه‌ی تکاملی طولانی‌مدتی را در کنار هم ساخته‌اند.»

یافته‌های مطالعه در نشریه PLOS ONE منتشر شده است.