اجداد ما چگونه از منابع روشنایی در غارها استفاده می‌کردند؟

ده‌ها هزار سال پیش، انسان‌ها در غارها زندگی و به روش‌هایی بسیار متفاوتی با امروز، آن‌ها را کاوش می‌کردند. انسان‌های اولیه به منابع روشنایی مدرن ما دسترسی نداشتند؛ اما بدان معنا نیست که در تاریکی مطلق زندگی می‌کردند.

به گزارش ساینس الرت، گروهی از پژوهشگران برای کسب دانش بیشتر در مورد نحوه‌ی زندگی در غارها در دوران باستانی (از هنر سنگ‌نگاری گرفته تا اجتماعی‌ شدن)، سه روش‌ متداول روشنایی باستانی را بازسازی کردند: مشعل، چراغ روغن و آتش‌دان. هر سه مورد در دوره پارینه‌سنگی زبرین از حدود ۵۰ هزار سال پیش مورد استفاده قرار می‌گرفتند. پژوهشگران چراغ‌های خود را به کار بردند و اثرات این منابع روشنایی را درون غاری (Isuntza 1) در اسپانیا بررسی کردند. پژوهشگران در مقاله‌ی خود نوشتند: «انسان‌ها برای ورود به قسمت‌های عمیق غارها به نور نیاز دارند و بازدید از آن مکان‌ها به ویژگی‌های فیزیکی سیستم‌های روشنایی آن‌ها بستگی دارد.»

مشعل، چراغ روغنی و آتش‌دان

شدت درخشش، شعاع عمل، نوع تابش و دمای رنگ نور، ادراک از محیط و نوع کاربرد انسان از محیط غار را تعیین می‌کند؛ مانند روش انجام کارهای هنری، فعالیت‌های تدفینی و اکتشاف غارها.

پژوهشگران با الگوبرداری از آثار باستان‌شناسی، هشت چراغ مختلف ساختند: پنج مشعل ساخته‌شده از رزین درختان کاج، پاپتیال، ارس، بلوط، توس؛ دو چراغ سنگی که چربی حیوانی می‌سوزاندند (مغز استخوان گاو و گوزن) و آتش‌دانی ثابت که از چوب بلوط و ارس ساخته شده بود. اندازه‌گیری‌های مختلفی شامل روشنایی هر منبع نور، دوام و دمایی که تولید می‌کنند، درون شبکه‌ی غار گرفته شد (دو فضای باز وسیع‌تر و یک تونل).

به نظر می‌رسید مشعل‌های چوبی برای کاوش و حرکت بهتر عمل می‌کردند: آن‌ها با ماندگاری مناسب (متوسط ۴۱ دقیقه) نور را در همه جهات منتشر می‌کردند (تقریبا ۶ متر) و به‌راحتی با تکان دادن از سمتی به سمت دیگر دوباره روشن می‌شدند؛ البته دود زیادی هم تولید می‌کردند.

چراغ‌های روغنی برای روشن نگه داشتن فضاهای کوچک‌تر برای مدت‌زمان بیشتر بهترین عملکرد را داشتند و بدون تولید دود زیاد، برای بیش از یک ساعت می‌سوختند؛ اما نور آن‌ها در فاصله‌ای نصف نور مشعل‌ها گسترش پیدا می‌کرد.

آتش‌دان‌ به دلیل دودی زیادی که تولید می‌کرد، پس از ۳۰ دقیقه باید خاموش می‌شد؛ اما فاصله ۶٫۶ متری را روشن می‌کرد. به گفته‌ی پژوهشگران، آتش باید در منطقه‌ای با تهویه‌ی خوب قرار بگیرد یا به اندازه‌ی کافی بزرگ باشد تا جریان همرفتی مخصوص خود ایجاد کند.

آزمایش‌های فوق به ما ایده‌ی خوبی از نوع محدودیت‌هایی می‌دهد که انسان‌ها در عصر پارینه‌سنگی زبرین در کاوش با تونل‌ها و زندگی در بخش‌های عمیق‌تر غارها و تولید هنر غار با آن‌ها رو‌به‌رو بوده‌اند. برخی کارشناسان اظهار داشته‌اند که هنر غارهای باستانی به‌طور خاص برای منبع روشنایی ناپایدار و سوسوزننده‌ طراحی شده و حتی ممکن است برای ایجاد توهم حرکت در اثر لرزش نور ترسیم شده باشد.

مدل‌سازی غار

پژوهشگران مطالعه‌ی جدید با استفاده از اندازه‌گیری‌های روشنایی خود شبیه‌سازی را انجام دادند تا ببینند چگونه مشعل‌ها، چراغ‌ها و آتش‌دان‌ها در غار Atxurra در اسپانیا که به خاطر آثار هنری دوران پارینه‌سنگی معروف است، عمل می‌کنند. به نظر می‌رسید آتش‌دان‌های ثابت برای روشن کردن هنر در دیواره‌های غار نیاز باشد؛ زیرا نور مشعل‌ها و چراغ‌ها به اندازه‌ی کافی گسترش نداشت.

پژوهشگران مطالعه‌ی خود را شروعی برای این نوع بررسی‌ها می‌بینند و می‌گویند انواع بیشتری از روشنایی‌ها و سوخت‌ها را می‌توان مورد آزمایش قرار داد و در شرایط متنوع‌تری شبیه‌سازی کرد تا این موضوع را بهتر درک کرد که اجداد ما چگونه زمان خود را در غارها سپری می‌کردند. پژوهشگران می‌نویسند: «آزمایش‌های ما درزمینه‌ی روشنایی دوران پارینه‌سنگی به برنامه‌ریزی استفاده‌ی انسان‌ها از غارها در این دوره و اهمیت انجام مطالعاتی در رابطه‌ با روشنایی برای آشکار کردن فعالیت‌های انجام‌شده توسط اجداد ما در مناطق عمیق غارها اشاره دارد.»

این پژوهش در مجله‌ی PLOS One منتشر شده است.