کشف شگفت‌انگیز در جنگل‌های آمازون؛ سنگ‌نگاره‌های ۱۲ هزار ساله

باستان‌شناسان از کشف مجموعه‌ای سنگ‌نگاره‌ یا نقاشی‌سنگی در محوطه‌ا‌ی به طول حدود ۱۳ کیلومتر در جنگل‌های حارّه‌ای آمازون خبر می‌دهند. قدمت‌ این سنگ‌نگاره‌ها به عصر یخبندان باز می‌گردد و در آن نقوشی از حیوانات عظیم‌الجثه‌‌ی منقرض‌شده‌ای به چشم می‌خورد. باستان‌شناسان دانشگاه اِکستر انگلستان در بیانیه‌ای اعلام کردند که سنگ‌نگاره‌ها احتمالا بین ۱۱،۸۰۰ تا ۱۲،۶۰۰ سال قبل کشیده شده‌اند. نگاره‌های کشف‌شده در سه پناهگاه سنگی مختلف نقاشی شده‌اند که بزرگ‌ترین آنان «سرو آتسول» نام دارد که در زبان اسپانیولی به معنای «تپه‌ی آبی» است. سرو آتسول ۱۲ تابلوی سنگی و هزاران ‌سنگ‌نگاره‌ی جداگانه را در خود دارد.

مردمان عصر یخبندان این شمایل، جای دست‌ها و اشکال هندسی را با رنگ اُخرا کشیده‌اند

سنگ‌نگاره‌های کشف‌شده در منطقه‌ی سرانیا لا لیندوسا در شمال‌غربی جنگل‌های آمازون و در ایالت گوآویاری کشور کلمبیا قرار دارند. سنگ‌نگاره‌ها حاکی از آن هستند که نخستین انسان‌هایی که ساکن منطقه شدند، احتمالا برای مدتی با حیوانات غول‌پیکر عصر یخبندان همزیستی داشته‌اند. در سنگ‌نگاره‌های کشف‌شده نقوشی از حیوانات بزرگ‌جثه‌ای مانند تنبل‌های زمینی غول‌پیکر، ماستودون، شتر، اسب و تَک‌سُم‌سانی با خرطوم به چشم‌ می‌خورد.

مارک رابینسون، باستان‌شناسی از دانشگاه اکستر می‌گوید:

نقوش توسط اولین کسانی که در غرب جنگل‌های آمازون زندگی کرده‌اند نقاشی شده‌اند و واقعا خارق‌العاده‌اند. این نقوش واضح و زنده به خوبی تصویرِ قبایلی که در اینجا زندگی می‌کردند را نمایان می‌سازند. امروز برای ما قابل تصور است که آنان در میان چنین جانورانی زندگی کرده و جانوران گیاه‌خوار‌ غول‌پیکری را که برخی از آن‌ها به اندازه‌ی یک خودرو کوچک بودند، شکار می‌کرده‌اند.

سایر نقوش نیز شمایلی از انسان، اشکال هندسی، صحنه‌های شکار به همراه درختان و بوته‌ها و همچنین حیواناتی مانند گوزن، تاپیر (جانوری خوک‌مانند با پوز‌ه‌ای کوچک)، تمساح، خفاش، میمون، لاک‌پشت، مار و خوک را به تصویر کشیده‌اند. این نقوش قرمز با استفاده از رنگ‌های حاصل از گِل اُخرا کشیده شده‌اند تا یکی از بزرگ‌ترین مجموعه سنگ‌نگاره‌های آمریکای جنوبی را تشکیل دهند. در دورانی که سنگ‌نگاره‌ها نقاشی می‌شدند، آمازون در حال سپری کردن یک دوره‌ی گذار بود و با بالا رفتن دمای هوا این منطقه‌، در حال تغییر از ناحیه‌ای با آب‌وهوای خشک بیابانی و گرم‌دشتی و جنگل‌های گرمسیری به جنگل‌های حارّه‌ای بود. بسیاری از حیوانات عظیم‌الجثه‌ی آمریکای جنوبی در پایان آخرین عصر یخبندان احتمالا به دلایلی همچون تغییر چشم‌گیر آب‌وهوا و همین‌طور شکار بی‌رویه توسط انسان‌ها منقرض شدند.

به گفته‌ی باستان‌شناسان، هنرمندان عصر یخبندان از آتش برای لایه‌برداری و مسطح کردن سنگ‌ها استفاده می‌کردند. درحالی‌که نقاشی‌ها در فضای باز و در معرض عناصر مختلفی قرار دارند، ولی طاق‌های صخره‌ای نقش حفاظ را برای این نقوش داشته و بدین جهت، این سنگ‌نگاره‌ها نسبت به سایر نمونه‌های هنر سنگی کشف شده در آمازون سالم‌تر باقی‌مانده‌اند.

این سنگ‌نگاره‌ها در شمال غربی جنگل‌های آمازون کشف شدند

همچنین برخی از نقوش کشف‌شده در چنان ارتفاعات بلندی نقاشی شده‌اند که تصور می‌شود نردبان‌های خاصی برای کشیدنشان به کار گرفته شده باشد. نقوش و همچنین یافته‌هایی که در پناهگاه‌های سنگی پیدا شده سرنخ‌هایی از رژیم غذایی این گروه‌های شکارچی گردآور به دست داده است. خالقان این نقوش سنگی شگفت‌انگیز از خرما و میوه می‌خورده‌اند و در رود مجاور به صید ماهی پیرانیا و تمساح می‌پرداختند. حفاری‌های انجام گرفته در پناهگاه‌های سنگی به خوبی نشان می‌دهد که در این اردوگاه‌ها برخی از اولین انسان‌های ساکن آمازون زندگی می‌کردند. همچنین بقایای گیاهی و استخوانی باقی‌مانده در این محوطه‌ی باستانی حاکی از آن است که این انسان‌های عصر یخبندان مار، قورباغه، آرمادیلو و جوندگانی از جمله پاکا و برگچه‌خوار را نیز می‌خورده‌اند.

• کشف کهن‌ترین غارنگاره‌های‌ جهان با ۴۴ هزار سال قدمت
• ارزش هنر غار برای مردمان عصر پارینه سنگی و انسان‌های امروزی

باستان‌شناسانی که در پروژه شرکت داشتند همچنان در تلاش هستند تا بفهمند اولین انسان‌ها چه زمانی پای به آمازون گذاشته‌اند و سکونتشان چه تأثیری بر تنوع زیستی منطقه داشته است. به‌دنبال امضای توافق‌نامه‌ی صلح بین دولت کلمبیا و گروه چریکی فارک در سال ۲۰۱۶، باستان‌شناسان فرصت پیدا کردند تا بین سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۸ به اکتشاف این پناهگاه‌های سنگی بپردازند. باستان‌شناسان پس از آنکه توافق‌نامه‌ی صلح به امضا رسید پروژه‌ای تحت عنوان «آخرین سفر (LastJourney)» را آغاز کردند که هدف مرحله‌ی اول آن [که حدود پنج سال است در حال اجراست] ثبت و ضبط تمام‌ سنگ‌نگاره‌های منطقه است.

خوزه ایریارته، باستان‌شناسی از دانشگاه اکستر می‌گوید:

این نقاشی‌های سنگی شواهد قابل‌توجهی هستند که نحوه‌ی تغییر دادن زمین‌ها توسط انسان‌ها و چگونگی شکار، کشاورزی و ماهیگیری آنان را نشان می‌دهد.

قدمت سنگ‌نگاره‌های کشف شده در کلمبیا حدود ۱۲۰۰۰ سال تخمین زده می‌شود

به گفته‌ی باستان‌شناسان، اگرچه در مرکز کشور برزیل نیز سنگ‌نگاره‌هایی از حیوانات عصر یخبندان وجود دارد، ولی نقوش سنگی که اخیرا کشف شدند به مراتب دارای دقت بالاتری هستند و به‌صورت واضح‌تری جانورانی که منقرض شدند را به تصویر کشیده‌اند. آقای ایریارته که به‌شدت تحت‌تأثیر همین واقع‌گرایی خارق‌العاده‌ی نقاشی‌های سنگی قرار گرفته در ادامه افزود:

به احتمال زیاد هنر قسمت اعظمی از فرهنگ و طریقه‌ای برای برقراری ارتباط میان این مردمان بوده است. این نقوش به خوبی نحوه‌ی زندگی انسان‌ها در میان جانور عظیم‌جثه‌ای [که حالا منقرض شده‌اند] و شکار کردنشان را نشان می‌دهد. این میزان [قوه‌ی] مشاهده‌ی جانوران باورکردنی نیست.

یافته‌های کشف جدید در آمازون اردیبهشت ماه در نشریه‌ی علمی «Quaternary International» منتشر شده بود و قرار است به‌زودی مجموعه تلویزیونی مستندی با عنوان «معمای جنگل: قلمروهای گمشده‌ی آمازون» که این کشف شگفت‌انگیز را دست‌مایه‌ قرار داده از کانال ۴ بریتانیا پخش شود.