آیا ژاپن میتواند هیولاهای برفی معروف خود را نجات دهد؟
خلاصه مقاله:
- جوهیو یا هیولاهای برفی فقط در شرایط بسیار نادر شکل میگیرند و یکی از منحصربهفردترین مناظر زمستانی کوه زائو در شمال ژاپن هستند.
- پژوهشهای جدید نشان میدهد این ساختارهای یخی طی یک قرن گذشته کوچکتر شدهاند و دادههای تصویری از ۱۹۳۳ کاهش چشمگیر ضخامت آنها را تأیید میکند.
- کاهش جوهیو ناشی از دو عامل اصلی است: گرمشدن اقلیم و آسیبدیدن جنگلهای نراد در اثر حمله آفات، که باعث کاهش سطح درختان برای چسبیدن برف و یخ شده است.
- افزایش دمای زمستانی در منطقه یاماگاتا باعث شده جوهیو فقط در ارتفاعات بالاتر شکل بگیرد و تعداد روزهای قابل مشاهدهبودن آنها کمتر شود.
- نابودی تدریجی جوهیو هم طبیعت و هم اقتصاد گردشگری منطقه را تهدید میکند، و به همین دلیل برنامههای احیا و بازسازی جنگل با مشارکت دولت و دانشآموزان محلی آغاز شده است.
- تلاشهای گسترده کاشت و تکثیر درختان نراد نشان میدهد مردم منطقه مصمماند این پدیده منحصربهفرد را برای نسلهای آینده حفظ کنند.
هر زمستان، دامنههای بالایی کوه زائو در شمال ژاپن چهرهای عجیب به خود میگیرند. درختان نراد پوشیده از یخزدگی و برف به شکل موجودات شبحمانندی درمیآیند که به آنها «جوهیو» یا «هیولاهای برفی» میگویند.
جوهیو در شرایط جوی بسیار نادر شکل میگیرد؛ زمانی که بادهای زمستانی شدید و مداوم قطرات آب فوقسرد را با خود حمل میکنند و این قطرات هنگام برخورد با درختان نراد منطقه یخ میزنند و به تدریج به لایهای از یخهای انباشته تبدیل میشوند.
در کوه زائو، هیولاهای برفی زمانی زمانی ظاهر میشوند که بادهای غربی پایداری با سرعتی تا ۲۶ متر بر ثانیه وزیده و دمای هوای سطح بین منفی ۶٫۳ تا منفی ۰٫۱ درجه سانتیگراد باشد و محتوای آب مایع ابرها بهطور غیرعادی بالا باشد. در این شرایط خاص، یخ روی سمت بادگیر درختان ضخیم میشود و به شکل لبههای روی هم به نام «دم میگو» درمیآید. این اشکال کنار هم جمع میشوند و ستونهای بلند و چشمگیر «جوهیو» را میسازند.
فومیتاکا یانگیساوا، استاد بازنشسته شیمی زمین در دانشگاه یاماگراتا در گفتگو با بیبیسی میگوید: «از آنجا که چنین شرایط دقیق هواشناسی و زیستمحیطی در تعداد اندکی از مناطق با هم اتفاق میافتد، هیولاهای برفی زائو پدیدهای تقریباً منحصر به شمال ژاپن هستند.»
هیولاهای برفی اصلیترین جاذبه زمستانی منطقه زائو هستند؛ این رشتهکوه که بین استانهای یاماگاتا و میاگی ژاپن قرار دارد، سالانه دهها هزار بازدیدکننده را جذب میکند. بااینحال، پژوهشهای اخیر نشان میدهد این هیولاها رو به زوال هستند.
در اوت ۲۰۲۵، تیم تحقیقاتی به سرپرستی یانگیساوا نتایجی را منتشر کرد که مشاهدات طولانیمدت مردم محلی را تأیید میکند. آنها عکسهای قله زائو از زاویهای یکسان را از سال ۱۹۳۳ بررسی کردند و ضخامت جوهیوها را روی مقیاس ششمرحلهای اندازه گرفتند. نتایج (که هنوز در مجله علمی منتشر نشدهاند) نشان میدهد این هیولاهای برفی کوچکتر شدهاند.
یانگیساوا میگوید: «در دهه ۱۹۳۰، جوهیوهایی به پهنای پنج تا شش متر میدیدیم. در دهههای پس از جنگ، اغلب دو تا سه متر بودند. از سال ۲۰۱۹، بسیاری به نیم متر یا کمتر رسیدهاند و بعضی در حد ستونهایی کوچک هستند.»
یانگیساوا میگوید علت این تغییر دوگانه است: گرمایش اقلیم و تحت فشار قرار گرفتن جنگل. درختان نراد محلی در سال ۲۰۱۳ دچار حملهی شبپره شدند و سوزنهای آنها از بین رفت. سپس در سال ۲۰۱۵، سوسکهای پوستهنشین وارد تنههای ضعیف شده شدند. مسئولان استان یاماگاتا گزارش میدهند که حدود ۲۳ هزار درخت، یعنی تقریبا یکپنجم جنگلهای سمت استانی، از بین رفتهاند. اکنون با کاهش شاخهها و برگها، سطح کمی برای چسبیدن برف و یخ باقی مانده است.
مطالعه دیگری در سال ۲۰۱۹ نشان داد که در شهر یاماگاتا، متوسط دما از دسامبر تا مارس طی ۱۲۰ سال گذشته حدود ۲ درجه سانتیگراد افزایش یافته است. بر اساس این مطالعه، بهخاطر گرمای بیشتر، جوهیو دیگر در ارتفاعات پایین کوهها شکل نمیگیرد و فقط در ارتفاعات بالاتر ایجاد میشود. همچنین، تعداد روزهایی که میتوان جوهیو را دید، نسبت به گذشته کمتر شده است.
آکیهیکو ایتو، اکولوژیستی که در زمینهی جنگلها و تغییرات اقلیمی در دانشگاه توکیو فعالیت میکند، میگوید: «چشماندازهای بینظیر بهخاطر تغییرات اقلیمی درحال ناپدید شدن هستند».
گرمتر شدن اقلیم ژاپن و شرایط شدید آبوهوایی، بسیاری از جنگلهای کوهستانی بلند این کشور را درمعرض تهدید قرار داده است. ایتو میگوید: «تغییرات فصلی در بهار و پاییز میتواند به برگها آسیب برساند و شیوع حشرات آفت نیز درحال گسترش است. این فشارها ممکن است رشد و تراکم جنگلها را کاهش دهند.»
در مناطق کوهستانی ژاپن، دماها از دهه ۱۹۸۰ سریعتر از میانگین جهانی افزایش یافتهاند. ایتو میگوید: «اگر تغییرات اقلیمی با سرعت قابلتوجهی تا پایان این قرن ادامه یابد، ممکن است در زمستانهای گرمتر از حد معمول، دیگر جوهیو شکل نگیرد.»
تهدید کاهش و نابودی جوهیو بهخاطر تغییرات اقلیمی و آسیب به جنگلهای میزبان باعث شده در یامگاتا اقداماتی صورت گیرد. در مارس ۲۰۲۳، این استان «کنفرانس احیای جوهیو» را برای هماهنگی تلاشهای بلندمدت برای بازسازی جنگلهای صنوبر و حفظ هیولاهای برفی کوه زائو راهاندازی کرد.
جوهیو فقط منظرهای طبیعی نیست، بلکه ستون اقتصاد محلی نیز محسوب میشود. گردشگران از طریق هتلها، رستورانها و فروشگاههای سوغاتی در سراسر منطقه موجب رونق اقتصادی میشوند و اگر جوهیو ناپدید شوند، این بخشها ضربه بزرگی خواهند خورد.
یوکو هونما، متخصص حفاظت از محیطزیست در بخش طبیعت استان یامگاتا، میگوید: «احیای جوهیو آرزوی شهروندان ماست.» از سال ۲۰۱۹، دفتر جنگلداری محلی بیش از ۱۹۰ نهال را از شیبهای پایین به منطقه قله نزدیک ایستگاه تلهکابین منتقل کرده است. هونما توضیح میدهد: «چون ۵۰ تا ۷۰ سال طول میکشد تا این درختها به بلوغ برسند، کلید موفقیت، حفظ اقدامات حفاظتی در طول نسلهاست. ما به صبر و استمرار نیاز داریم.»
در مورایاما، حدود ۲۰ کیلومتری شمال غرب زائو، دانشآموزان رشته جنگلداری و علوم محیطزیست در دبیرستان فنی مورایاما نیز به چالش احیای درختان نراد پرداختهاند.
از سال ۲۰۲۲، دانشآموزان اقدام به کاشت درختان نراد آئوموری کرده و روشهای تکثیر و حفاظت از این گونه را مطالعه میکنند. آنها همراه با کارکنان اداره جنگلهای یاماگاتا، به کوه زائو میروند تا نهالهای جوان را جمعآوری کرده و برای تحقیقات به مدرسه بیاورند. در آنجا، شاخهها را از طریق قلمه پرورش میدهند و روشهای تکثیر مصنوعی و تولید کارآمد نهال را آزمایش میکنند.
رین اویزومی، دانشآموز سال دوم این دوره میگوید: «کار دشواری است. وقتی دانههایی که در باران شدید کاشته بودیم جوانه زدند، هم حس آرامش و هم هیجان داشتم. اما دیدن اینکه برخی قطعات توسط موشهای صحرا آسیب دیده و جوانهها خورده شدهاند، دلخراش بود.» دانشآموزان همچنین آزمایشهای مقدماتی با شاخههای گونهای مرتبط انجام دادهاند که موفقیت در جوانهزنی را نشان داده است.
کانون تانیا، همکلاسی اویزومی، به یاد میآورد که در ژوئیه ۲۰۲۴، وقتی با دانشآموزان دیگر به قله نزدیک شدند، دیدند که تعداد زیادی از درختان افتاده یا خشک شدهاند. او میگوید: «صحنه غمانگیزی بود. پرورش نهال کار سختی است، اما میخواهیم هر کاری میتوانیم انجام دهیم تا کوه زائو دوباره زنده شود.»
برای تانیا، محافظت از جوهیو به معنای انتقال میراث آنها به نسل بعدی است. او میگوید: «به آنها هیولاهای برفی میگویند چون هیچ چیز دیگری شبیهشان نیست. میخواهم مردم دنیا آنها را ببینند و درک کنند که طبیعت ژاپن تا چه اندازه منحصربهفرد و شگفتانگیز است.»