دیوید اتنبرو ۹۹ ساله شد؛ ۹ حقیقت جالب درباره بزرگترین مستندساز طبیعت دنیا
سر دیوید فردریک اتنبرو، مستندساز، زیستشناس و راوی بیرقیب طبیعت، بیش از هفت دهه از عمر خود را صرف کشف، مستندسازی و روایت زیباییهای جهان طبیعی کرده است. از مشهورترین آثار این نامدار آشنا برای دوستداران محیطزیست، میتوان به زندگی (Life)، سیاره زمین (Planet Earth) و همچنین، مجموعهی سیاره آبی (Blue Planet) اشاره کرد.
دیوید اتنبرو که صدای متمایزش برای میلیونها نفر با شناخت طبیعت گره خورده، همواره با ترکیبی از دانش عمیق علمی و روایتگری تأثیرگذار، مخاطبان خود را به سفرهایی هیجانانگیز در دل حیاتوحش برده و اکنون در ۹۹ سالگی، همچنان الهامبخش جهانیان برای حفاظت از سیاره زمین است.
اتنبرو در روز تولد ۹۹ سالگیاش، با اثری تازه به صحنه بازگشته است؛ مستندی بهنام اقیانوس (Ocean) که بهنقلاز خود او، بهعنوان مهمترین اثر زندگیاش توصیف شده است. او میگوید اکنون میداند که مهمترین بخش سیاره، نه خشکی، بلکه دریاست. به گفتهی توبی نولان، تهیهکنندهی این اثر، اقیانوس با دیگر آثار اتنبرو فرق دارد: «این مستند دربارهی ثبت رفتار حیوانات نیست؛ بلکه حامل مهمترین پیامی است که دیوید تاکنون مطرح کرده.»
بهگزارش بیبیسی، مستند اقیانوس با نگاهی جامع، اقیانوسها را بهعنوان زیربنای حیات و بزرگترین متحد انسان در برابر تغییرات اقلیمی معرفی میکند. درعینحال، هشدار میدهد که وضعیت آنها به نقطهی بحران رسیده است.
اتنبرو میگوید مهمترین بخش سیاره نه خشکی، بلکه دریاست
نمایش افتتاحیهی مستند در لندن برگزار شد و حضور چارلز سوم، پادشاه بریتانیا، در کنار اتنبرو، توجه بسیاری را برانگیخت. چارلز در حاشیهی مراسم با شوخی گفت: «باورم نمیشود تولد ۹۹ سالگیات پنجشنبه است!» و پیش از نمایش، با اتنبرو عکس یادگاری گرفت. چند روز پیشتر نیز شاهزاده ویلیام، ولیعهد بریتانیا، فیلم را به همراه صدها دانشآموز تماشا کرده بود.
نخستین مواجههی اتنبرو با دنیای زیر آب به سال ۱۹۵۷ بازمیگردد، زمانی که برای فیلمبرداری به صخرههای مرجانی استرالیا رفت. به گفتهی خودش، تجربه بهقدری شگفتانگیز بود که نفسکشیدن را از یاد برد. اما اکنون، پس از گذشت چند دهه، تنوع زیستی دریایی بهشکلی هشداردهنده کاهش یافته است. اتنبرو تأکید میکند: «تقریباً دیگر وقتی نمانده.»
یکی از بخشهای تأثیرگذار مستند اقیانوس، نقد صریح روش ماهیگیری کفروب است که با کشیدن زنجیرهای سنگین بر بستر دریا، نهتنها موجودات بسیاری را نابود میکند، بلکه کربن دیاکسید ذخیرهشده را نیز آزاد کرده و به گرمایش زمین دامن میزند. این روش مخرب، هنوز در بسیاری از کشورها قانونی است و حتی یارانه دارد.
با وجود تهدیدها، پیام نهایی مستند بر امید استوار است. پژوهشها نشان میدهند اقیانوسها قابلیت بازسازی دارند، حتی سریعتر از تصور ما. یکی از نمونههای بارز، احیای جمعیت نهنگها پس از ممنوعیت شکار تجاری در سال ۱۹۸۶ است. زمانی جمعیت نهنگ آبی به یک درصد کاهش یافته بود؛ اما اکنون نشانههای بازیابی دیده میشود.
- اقیانوسهای زمین با سرعت بیسابقه درحال گرمشدن هستند13 11 03مطالعه '3
- با ۳۲ موجود زنده عجیب در اعماق دریا آشنا شوید29 06 03مطالعه '25
اتنبرو حتی در این سنوسال نیز دست از تلاش برای نجات زمین برنمیدارد. امید او، به اقدام دولتها برای حفاظت از یکسوم آبهای آزاد است؛ هدفی که سازمان ملل وعدهاش را داده و مستند اقیانوس نیز قصد دارد به تحقق آن کمک کند. پیام نهایی مستند روشن است: اگر امروز اقدام کنیم، هنوز فرصت هست تا اقیانوسها را نجات دهیم و حتی جهانی بسازیم که شکوه آن، فراتر از تجربهی نسل حاضر باشد.
دیوید اتنبرو، امروز در ۸ مه ۲۰۲۵، نودونهمین سالگرد زندگیاش در سیاره زمین را جشن میگیرد. به همین مناسبت، نگاهی میاندازیم به ۹ حقیقت کمتر شنیدهشده از این مستندساز دوستداشتنی که بیشتر سالهای عمر خود را برای آشتیدادن نگاه مخاطبانش با زیباییهای حیاتوحش، صرف کرده است.
۱. اتنبرو ندانمگراست
دیوید اتنبرو در سال ۲۰۱۲، در برنامهای رادیویی اعلام کرد که خود را غیرمعتقد و ندانمگرا توصیف میکند. بااینحال، او تأکید دارد که احتمال وجود موجودی الهی را رد نمیکند. او در اینباره گفته است: «درک تاریخ چهار میلیارد سالهی حیات، با ایمان به موجودی برتر هیچ تناقضی ندارد و من آنقدر مطمئن نیستم که بگویم بیاعتقادم.»
۲. تنفر از موشها
اتنبرو همیشه با صراحت از نفرت خود نسبت به موشها گفته است، البته با تأکید بر اینکه باید به آنها احترام گذاشت. او در یکی از برنامههای بیبیسی توضیح داد ترسش از موشها، زمانی آغاز شد که در طوفان رعدوبرق، در کلبهای در جزایر سلیمان اقامت داشت و وقتی چراغ قوهاش را روشن کرد، موشها را روی تخت و زمین دید.
۳. ردشدن در اولین درخواست برای کار در بیبیسی
در سال ۱۹۵۰، اتنبرو برای شغل تهیهکنندهی برنامه رادیویی در بیبیسی درخواست داد، اما درخواستش برای این شغل رد شد.
۴. والدین اتنبرو دو دختر یهودی را در زمان جنگ جهانی دوم به فرزندی پذیرفتند
دیوید اتنبرو در مصاحبهای به این نکته اشاره کرد که والدینش، در دوران جنگ جهانی دوم، دو دختر یهودی به نامهای ایرنه و هلگا بییخ از برلین را به فرزندی پذیرفتند. این دو دختر به مدت هفت سال با خانواده زندگی کردند و پس از آن به نیویورک رفتند.
۵. هیچوقت رانندگی نکرده است
اتنبرو هرگز موفق به دریافت گواهینامه رانندگی نشده است و در واقع، هیچ علاقهای هم به رانندگی ندارد.
۶. سعی میکند به همه نامههای دریافتی پاسخ دهد
اتنبرو در مصاحبهای با بیبیسی، اظهار داشت که تلاش میکند به تمام نامههای دریافتی از طرف طرفدارانش پاسخ دهد. او میگوید در روزهای شلوغ، تا ۷۰ نامه دریافت میکند و برای پاسخدادن به آنها تمام تلاش خود را بهکار میگیرد.
۷. در نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا خدمت کرده است
اتنبرو در سال ۱۹۴۷، برای خدمت ملی به نیروی دریایی سلطنتی بریتانیا پیوست و سه سال بعد، از خدمت مرخص شد. پس از آن، وارد دنیای نشر شد و به ویرایش کتابهای علمی کودکان مشغول شد.
۸. اولین برنامهاش در بیبیسی در مورد یک ماهی پیشاتاریخی بود
مستند سیلکانت که در سال ۱۹۵۲ پخش شد، اولین اثر اتنبرو به عنوان تهیهکننده بود. این مستند، به بررسی و بازشناسی ماهی سیلکانت پرداخته که زمانی، تصور میشد پیشساز حیوانات چهاراندام باشد.
۹. در رواندا، بچه گوریلها میخواستند کفشهایش را بدزدند
در سال ۱۹۷۹، زمانی که اتنبرو در رواندا مستند «زندگی روی زمین» را فیلمبرداری میکرد، دو بچه گوریل سعی کردند کفشهای او را بردارند. اتنبرو بعدها این اتفاق را لحظهای «شاد» توصیف کرد.