باران‌های موسمی شدید، اجداد انسان را به خروج از آفریقا ترغیب کرد

بیش از ۱۴۰ هزار سال پیش، شرق آسیا بسیار سردتر و خشک‌تر از امروز بود و منظره‌ای چنان نامساعد داشت که احتمالاً بسیاری از موجودات آفریقایی، از جمله انسان‌ها را از ورود به آنجا منصرف می‌کرد. سپس، حدود ۱۰۰ هزار سال پیش، مهاجرانی از گونه‌ی ما احتمالا به شرق آسیا رسیدند و با طبیعتی سرسبز و غرق در باران مواجه شدند. اما چه چیزی تغییر کرده بود؟ براساس مطالعه‌ای جدید، باران‌های موسمی قوی و سرسبزی متعاقب آن، به جذب اولین انسان‌های خردمند به منطقه کمک کرد.

کاوستوب تیرومالای، دیرین‌اقلیم‌شناس از دانشگاه آریزونا به‌نقل از ساینس می‌گوید: «یافته‌ی جدید معجون قانع‌کننده‌ی نهایی نیست؛ اما به این فرضیه که مهاجرت انسان‌ها در هماهنگی بسیار نزدیکی با تغییرات اقلیمی اتفاق افتاده است، اعتبار زیادی می‌دهد.» شواهد فسیلی، مصنوعات و دی‌ان‌ای نشان می‌دهد که انسان خردمند تقریباً ۳۰۰ هزار سال پیش در آفریقا تکامل یافت. سپس، حدود ۶۰ هزار سال پیش، نسل مردم امروزی در تمامی سرزمین‌های سکونت‌پذیر زمین پراکنده شدند.

یکی از پدیده‌های اقلیمی که ممکن است مهاجران اولیه را تحت‌تأثیر قرار داده باشد، جریان‌های موسمی آسیایی است. امروزه این تغییر فصلی در بادها، عامل بارش‌های سیل‌آسای تابستانی و تغذیه‌کننده‌ی جنگل‌ها و مزارع در سراسر آسیا است. سوابق دیرین‌اقلیم‌شناسی بازسازی‌شده از غارها و منابع دیگر، نشان می‌دهد که شدت باران‌های موسمی در طول هزاران سال کاهش یافته است، اما شواهد زمین‌شناسی دقیقی از روند این تغییرات موجود نیست.

گروهی از محققان به رهبری هونگ آو، زمین‌شناس از آکادمی علوم چین در جستجوی مدرکی بودند که زمان‌بندی این تغییرات را در مقیاس چندین قرن ردیابی کند. در سال ۲۰۲۱، محققان موفق به کشف این مدرک شدند: یک شیب از فلات لس در چین که رسوبات بادزده در آن به سرعت متراکم شده و شواهدی با وضوح بالا به وجود آورده بود. به مدت یک ماه، محققان پله‌هایی را به سمت درون فلات حفر کردند و رسوبات را در فواصل دو سانتی‌متری، در امتداد یک شیب ۴۴ متری بیل زدند.

محققان ۲۰۶۶ نمونه به دست آوردند، سپس ذرات مغناطیسی را که وقتی شرایط مرطوب‌تر باشد، به وفور در خاک‌هایی با مواد معدنی آهن تشکیل می‌شود، اندازه‌گیری کردند. شرایط مرطوب‌تر تشکیل خاک‌های دارای مواد معدنی آهن را تسریع می‌کند. نتایج آزمایش برای ۲۸۰ هزار سال گذشته، بین هر ۱۰۰ تا ۸۰۰ سال یک بار، داده‌هایی از شدت باران‌های موسمی در این مناطق ارائه داد.

سپس، محققان شواهد را با یک مدل شبیه‌سازی‌ اقلیمی و بازسازی‌های زیست‌محیطی کنونی ترکیب کردند تا میزان بارندگی سالانه، دمای تابستان و سایر متغیرهای آب‌و‌هوایی را برآورد کنند. محققان دریافتند که میزان مرطوب‌شدن آسیا با عوامل متعددی از جمله غلظت گازهای گلخانه‌ای، مقدار یخ دربرگیرنده‌ی نیم‌کره شمالی و شدت نوری که از خورشید به زمین می‌رسد، در ارتباط است.

بین ۱۲۵ تا ۷۰ هزار سال پیش، زمانی که انسان خردمند برای اولین بار به آسیا پا گذاشت، دمای هوا در تابستان‌ها حدود ۲۷ درجه‌ی سانتی‌گراد و میزان بارش بیشتر از زمان حال بود؛ بدین معنا که شرایط محیطی برای زندگی پستانداران و جوامع شکارچی-گردآورنده بسیار مطلوب بود. ماریا مارتینون تورس، انسان‌شناس از مرکز تحقیقات ملی اسپانیا و نویسنده‌ی مطالعه می‌گوید: «اکنون می‌توانیم با اطمینان باران و آب را نیز به معادله‌ی شرایط محیطی مطلوب برای سکونت انسان خردمند اضافه کنیم.»

درهمین‌حال، نویسندگان دریافتند که در همان بازه‌ی زمانی، شرایط آب‌و‌هوا در جنوب شرقی آفریقا بدتر شد و شاید انسان‌ها را به سمت یافتن سرزمین‌های جدید سوق داد. تارا جونل، نویسنده‌ی دیگر مطالعه می‌گوید: «وقتی پدیده‌های اقلیمی قدرتمندی مانند باران‌های موسمی را دارید، تعجب‌آور است که تاثیر آن را بر چگونگی و محل زندگی مردم پیدا نکنید.»

نتایج مطالعه انتقادات برخی از محققان دیگر را نیز به همراه داشت. منتقدان می‌گویند اگر آب‌و‌هوا در جنوب شرقی آفریقا بدتر می‌شد، انسان‌ها می‌توانستند به‌تدریج به سایر نقاط قاره نقل‌مکان کنند، نه آنکه لزوماً از آفریقا به آسیا بروند. علاوه بر این، برخی از انسان‌تباران اولیه‌ی آسیایی ممکن است از گونه‌ی انسان خردمند نباشند، اما می‌توانند به شاخه‌های دیگری از خانواده‌ی انسان تعلق داشته باشند.

حتی اگر اعضای گونه‌ی ما حدود ۱۰۰ هزار سال پیش مسیر سبزی را دنبال کرده باشند که آن‌ها را از آفریقا به آسیای مرطوب موسمی می‌رساند، شرایط اقلیمی سبز احتمالاً بقای طولانی‌مدت آن‌ها را تضمین نکرده است. داده‌های ژنتیکی و شواهد دیگر نشان می‌دهد که آسیایی‌های امروزی عمدتاً از نسل انسان‌هایی هستند که در زمانی دیرتر از ۶۰ هزار سال پیش آفریقا را ترک کردند.

یافته‌های مطالعه در مجله PNAS منتشر شده است.