تغییرات اقلیمی بخش عمده آسیای مرکزی را به بیابان تبدیل می‌کند

ارزیابی اقلیمی جدیدی نشان می‌دهد با افزایش دمای جهانی، از دهه ۱۹۸۰ اقلیم‌های بیابانی در بخش‌هایی از آسیای مرکزی تا ۱۰۰ کیلومتر به سمت شمال گسترش پیدا کرده است. این مطالعه که ۲۷ می در مجله‌ی Geophysical Research Letters منتشر شد، همچنین نشان داد که در طول ۳۵ سال گذشته، دما در سراسر آسیای مرکزی که شامل بخش‌هایی از چین، ازبکستان و قرقیزستان می‌شود، افزایش پیدا کرده است.

درجریان دوره‌ی یادشده، مناطق کوهستانی گرم‌تر و مرطوب‌تر شده است و ممکن است عقب‌نشینی برخی از یخچال‌های طبیعی را تسریع کرده باشد. جفری دوکس، بوم‌شناس گروه بوم‌شناسی جهانی مؤسسه علوم کارنگی در استنفورد کالیفرنیا می‌گوید چنین تغییراتی اکوسیستم‌ها و کسانی را که به آن‌ها وابسته‌اند، تهدید می‌کند.

بیش از ۶۰ درصد آسیای مرکزی دارای اقلیم خشک و بارندگی کم است. در شرایطی که آب اندکی برای گیاهان و موجودات دیگر وجود دارد، این ناحیه دربرابر افزایش دما آسیب‌پذیر است. افزایش دما تبخیر آب از خاک را افزایش می‌دهد و خطر خشکسالی را نیز بیشتر می‌کند.

کی هو، نویسنده مطالعه و دانشمند اقلیم‌شناس دانشگاه نبراسکا در لینکلن می‌گوید: «پژوهش‌های گذشته تغییر در میانگین دما و بارندگی را در بخش‌های بزرگی از آسیای مرکزی گزارش کرده‌اند، اما اطلاعات محلی محدودی برای ساکنان ارائه کرده‌اند. ما باید جزئیات تغییرات اقلیمی را در مناطق خاص بدانیم.»

هو و زیهانگ هان، دانشمند اقلیم‌شناس دانشگاه لانژو در چین از داده‌های دمای هوا و بارندگی سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۲۰ استفاده کردند و آسیای مرکزی را به ۱۱ نوع اقلیم تقسیم کردند. آن‌ها دریافتند که از اواخر دهه ۱۹۸۰، منطقه‌ای که به‌عنوان اقلیم بیابانی طبقه‌بندی می‌شود، به سمت شرق و ۱۰۰ کیلومتر به سمت شمال گسترش پیدا کرده است. طی این مدت، اقلیم بیابانی تا شمال ازبکستان و قرقیزستان، جنوب قزاقستان و اطراف حوضه جونگار در شمال غربی چین گسترش پیدا کرده است. هو می‌گوید این گسترش چشمگیری است و اثراتی بر اقلیم‌های مجاور داشته است و آن‌ها نیز خشک تر شده‌اند.

در برخی مناطق، میانگین دمای سالانه بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۰ حداقل ۵ درجه‌ی سانتیگراد بالاتر رفته است، تابستان‌های خشک‌تر شده و بارندگی‌ها بیشتر در زمستان رخ می‌دهد.

به‌گفته‌ی دوکس، با گذشت زمان، افزایش دما و کاهش بارندگی موجب می‌شود جوامع گیاهی تحت سلطه گونه‌هایی قرار گیرند که به شرایط گرم‌تر و خشک‌تر سازگاری دارند. این امر پیامدهایی برای حیواناتی دارد که برای غذای خود به استپ‌ها یا علفزارها وابسته‌اند. در برخی مناطق، دوره‌های طولانی خشکسالی حاصلخیزی زمین را کاهش می‌دهد و درنهایت آن را به خاکی مرده تبدیل می‌کند.

تروی استرنبرگ، جغرافیدان دانشگاه آکسفورد بریتانیا می‌گوید با کاهش بارش برف، یخ ازدست‌رفته یخچال‌های آسیای مرکزی جایگزین نمی‌شود، یعنی در آینده آب کمتری برای انسان‌ها و محصولات کشاورزی وجود خواهد داشت.

میکی گلانتز، دانشمند اقلیم‌شناس دانشگاه کلرادو بولدر می‌گوید بیابان‌زایی مشکلی است که در آسیای مرکزی و سایر نقاط جهان وجود دارد، اما برای نتیجه‌گیری قطعی در‌این‌باره که بیابان‌ها درحال گسترش هستند، پژوهشگران به‌جای اینکه صرفاً روی طبقه‌بندی اقلیمی تکیه کنند، باید شاخص‌هایی مانند طوفان‌های گردوغبار و امواج گرما را درنظر بگیرند.

استرنبرگ خاطرنشان می‌کند فعالیت‌های انسانی مانند معدنکاری و کشاورزی نیز در بیابان‌زایی نقش دارد. بنابراین، دولت‌های آسیای مرکزی باید بر کشاورزی و شهری‌سازی پایدار تمرکز کنند. آسیای مرکزی نیز مانند بقیه جهان باید به تغییر اقلیمی توجه کند و تلاش کند خود را با آن سازگارتر کند.