جرم محصولات انسان‌ساخت به جرم زیست‌توده زمین رسیده است

تمام پوشش گیاهی باشکوه آمازون، تمام ماهی‌های اقیانوس آرام، همه‌ی میکروب‌هایی که زیر خاک قرار دارند، همه‌ی حیواناتی که روی خشکی زندگی می‌کنند، تمام گل‌ها، قارچ‌ها و مگس‌های موجود در مزارع، دیگر از مقدار مواد ساخته‌شده به دست انسان بیشتر نیستند.

طبق گفته‌ی گروه کوچکی از پژوهشگران محیط زیست از مؤسسه علوم وایزمن، توده مواد ساخته‌شده به‌وسیله‌ی انسان‌ بسیار رشد کرده است و امسال در نقطه‌ای قرار می‌گیرد که در آن، جرم زیست‌توده و تولید انبوه با هم برابر است. پژوهشگران توجه ما را به این نقطه‌ی دلگیر در تاریخ به‌عنوان نمادی از تسلط روزافزون انسان بر سیاره‌ی زمین جلب می‌کنند. آن‌ها در گزارش خود می‌نویسند: «همان‌طور که تأثیر جهانی بشریت تشدید پیدا می‌کند، ارزیابی و نظارت کمی بر جریان مواد در سیستم اجتماعی اقتصادی ما که متابولیسم اجتماعی-‌اقتصادی نیز نامیده می‌شود، بیش‌ازپیش اهمیت پیدا می‌کند.»

این واقعا تعجب‌آور نیست. از تخریب جنگل‌ها برای کشاورزی گرفته تا غارت ذخایر ماهی اقیانوس‌ها، اشتهای ما برای استیک‌ و ظرف‌های راحت کنسرو ماهی در آب چشمه، هزینه‌های اکولوژیکی زیادی به همراه دارد.

پژوهش جدید نشان می‌دهد تأثیر انسان روی زمین در سراسر جهان در سال ۲۰۲۰ بیشتر از تأثیر کل موجودات زنده‌ای است که روی زمین زندگی می‌کنند. طبق برآورد این مطالعه، مقدار پلاستیک به‌تنهایی از توده تمام موجودات خشکی و دریایی بیشتر است. فعالیت‌های انسانی از جمله تولید بتن، فلز، پلاستیک، آجر و آسفالت جهان را به نقطه‌ای رسانده است که در آن توده انسان‌ساخت (که عمدتا ناشی ‌از افزایش مصرف و توسعه شهری است) از کل زیست‌توده‌ (همه‌ی موجودات زنده‌ی زمین) فراتر رفته است.

پژوهشگران تغییرات در زیست‌توده جهانی و توده‌ی انسان‌ساخت را از ۱۹۰۰ تا به امروز بررسی کردند. توده ناشی از انسان‌ها (آنتروپوژنیک یا انسان‌زاد) جرم اشیاء بی‌جان انسان‌ساخت است و شامل زباله‌ها نمی‌شود. گروه‌های غالب در تجزیه‌و‌تحلیل شامل توده‌های انسان‌ساخت به‌صورت ساختمان‌ها و زیرساخت‌ها متشکل از بتن، سنگ‌دانه‌ها، آجر و آسفالت می‌شد. بخش عمده‌ی زیست‌توده‌ی جهانی مربوط به گیاهان است. در آغاز قرن ۲۰، توده اشیاء انسان‌ساخت برابر حدود ۳ درصد از کل زیست‌توده جهان بود. اما در سال ۲۰۲۰، توده موارد انسان‌ساخت به حدود ۱٫۱ تریلیون تن رسیده و از کل زیست‌توده جهان فراتر رفته است.

افزایش توده انسان‌ساخت روی زیست‌توده گیاهی نیز اثر داشته است. محققان می‌نویسند: «از زمان اولین انقلاب کشاورزی، بشر زیست‌توده گیاهان را تقریبا به نصف رسانده است. درحالی‌که کشاورزی مدرن از سطح رو به افزایشی از زمین برای کشت محصولات کشاورزی استفاده می‌کند، کل توده محصولات کشاورزی از کاهش توده گیاهی ناشی از جنگل‌زدایی، مدیریت جنگل و سایر تغییرات کاربری زمین بسیار بیشتر است. این روندها در زیست‌توده جهانی روی چرخه کربن و سلامت انسان‌ها اثر گذاشته است.»

درحالی‌که باید بخش‌های سبزتر محیط زیست را در نظر داشته باشیم، مطالعه نشان می‌دهد که اشتهای سیری‌ناپذیر ما برای شن‌و‌ماسه، بتن و آسفالت نباید نادیده گرفته شود؛ چراکه زیرساخت‌ها سهم قابل‌ توجهی در مصرف کلی ما دارند.

در طول دهه‌ها، فراز و نشیب‌هایی از تأثیرات انسانی وجود داشته است، از جمله افزایش شدید تأثیر انسانی در دهه‌ی ۱۹۵۰ به‌ علت روی آوردن به بتن و استفاده از آسفالت برای خیابان‌ها در دهه‌ی ۱۹۶۰. در مقاله آمده است: «تغییر در کل توده انسان‌ساخت با رویدادهای جهانی مانند جنگ‌های جهانی و بحران‌های بزرگ اقتصاد گره خورده است.»

مخصوصا افزایش مداوم در توده انسان‌ساخت که بلافاصله پس از جنگ جهانی دوم اتفاق افتاد و به‌عنوان «شتاب بزرگ» شناخته می‌شود و مشخصه‌ی آن افزایش مصرف و توسعه‌ی شهری است. برعکس، در جریان رکود، وزن تأثیرات انسانی کاهش پیدا می‌کند. در جریان دوره‌ی رکود بزرگ و بحران انرژی سال ۱۹۷۹ کاهش‌های عمده‌ای دیده می‌شود.

از سال ۱۹۰۰، زیست‌توده کلی اندکی کاهش یافته است درحالی‌که توده حاصل از انسان به‌سرعت افزایش یافته است و به نرخ تولید بیش از ۳۰ گیگاتن در سال رسیده است. اگر تولید انسان همچنان در این سرعت افزایش یابد، میزان اثر ما تا سال ۲۰۴۰ از ۳ تریلیون تن فراتر خواهد رفت.

پیش‌بینی آینده‌ای که به‌جای جنگل، از جنس بتن باشد، عجیب نیست؛ اما با توجه به سال ۲۰۲۰ به‌عنوان مرحله‌ی نمادینی برای ورود به دوره‌ی جدید مصرف انسان، اکنون زمان مناسبی برای اقدام است.

این پژوهش در مجله Nature منتشر شد.