سرمایه‌گذاری روی کدام دارایی در زمان جنگ بازده بهتری داشت؟

پیش‌از آغاز درگیری نظامی در خرداد ۱۴۰۴، بازار سرمایه‌ی ایران نشانه‌هایی از بی‌ثباتی را بروز می‌داد. طی هفته‌های منتهی به آغاز جنگ، شاخص کل بورس روندی نزولی داشت و خروج ادامه‌دار پول حقیقی، حجم معاملات و اعتماد سرمایه‌گذاران را به‌شکل چشمگیری کاهش داده بود. این شرایط که تحلیلگران از آن با عنوان سایه‌ی بی‌ثباتی یاد می‌کردند، با شروع جنگ ۱۲‌روزه تشدید شد.

بحران جنگی پیش‌آمده به‌عنوان یک کاتالیزور، ضعف‌های ساختاری موجود در اقتصاد ایران، مانند رکود تورمی، کاهش ارزش پول ملی و بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران را تشدید کرد. تحلیل داده‌ها در سه مقطع زمانی کلیدی (یک روز پیش از جنگ، روز آتش‌بس و یک ماه پس از آن) حاکی از جابه‌جایی سرمایه از دارایی‌های داخلی قانون‌مند مانند بورس و املاک، به سمت دارایی‌های دیجیتال (رمزارزها) و بازارهای سنتی امن مانند دلار و طلا است.

جدول زیر به‌عنوان مبنای کمی گزارش پیش‌رو، عملکرد شاخص‌های کلیدی بازار در سه مقطع زمانی مشخص را ارائه می‌دهد. این جدول به‌طور خلاصه، واگرایی شدید در عملکرد طبقات مختلف دارایی تحت فشار ژئوپلیتیک را به‌تصویر می‌کشد و به‌عنوان نقشه‌ی راهی برای تحلیل‌های تفصیلی در بخش‌های بعدی عمل می‌کند.

داده‌های فوق به‌وضوح شکاف عمیق در واکنش بازارها را نشان می‌دهد؛ درحالی‌که شاخص کل بورس تهران سقوط قابل‌توجهی را تجربه کرد، بازارهای ارز و طلا به‌عنوان پناهگاه‌های امن سنتی، شاهد افزایش تقاضا و قیمت بودند. بازار مسکن که پیش‌تر نیز در رکود به سر می‌برد، عملاً قفل شد و به کما فرو رفت. در مقابل، بازار رمزارزها تحت‌تأثیر خبرهای مثبت جهانی به‌ویژه حمایت‌های دولت آمریکا از ارزهای دیجیتال، عملکردی به‌مراتب بهتر از تمام دارایی‌های داخلی ثبت کرد.

بازار سرمایه‌ی ایران در آستانه‌ی درگیری نظامی خرداد ۱۴۰۴ نیز در وضعیت شکننده‌ای قرار داشت. در هفته‌های منتهی به ۲۲ خرداد، شاخص کل نوسانات منفی شدیدی را تجربه کرده بود؛ برای مثال، در روزهای ۱۱ و ۱۳ خرداد، شاخص به‌ترتیب با افت ۳۶ هزار و ۱۴ هزار واحدی مواجه شد که فشار فروش بالا و خروج نقدینگی را نشان می‌دهد. تحلیلگران در آن دوره، بازار را زیر سایه‌ی بی‌ثباتی توصیف می‌کردند و ریسک‌های سیستماتیک و سیاسی موجود نظیر عدم قطعیت در مورد مذاکرات بین‌المللی نیز بر روحیه‌ی سرمایه‌گذاران سنگینی می‌کرد. این زمینه نشان می‌دهد که جنگ، شوکی بر یک سیستم آسیب‌پذیر بود، نه یک بازار قوی و باثبات.

اعلام آتش‌بس در ۳ تیر، نتوانست آرامش را به تالار شیشه‌ای بازگرداند؛ روند نزولی بازار در هفته‌های بعد نیز ادامه یافت. در هفته‌ی اول مرداد، شاخص کل با افت ۵٫۴۲درصدی به کانال ۲٫۶۸ میلیون واحد سقوط کرد و خروج سنگین پول حقیقی به‌میزان ۵۰ هزار میلیارد ریال تنها در یک هفته به ثبت رسید. تا تاریخ ۱ مرداد، شاخص کل با بهبودی نسبی به ۲,۸۳۶,۹۸۰ واحد رسید؛ اما همچنان فاصله‌ی معناداری با سطح پیش از جنگ داشت که نشان‌دهنده‌ی بی‌اعتمادی عمیق و پایدار در بازار بود.

در آستانه‌ی درگیری، بازار ارز خود در التهاب ناشی از تنش‌های اقتصادی و سیاسی پیشین به‌سر می‌برد. در تاریخ ۲۲ خرداد، هر دلار آمریکا در بازار آزاد با نرخ تقریبی ۸۳,۲۵۰ تومان معامله می‌شد. با شروع جنگ و تعطیلی بازارهای رسمی، نرخ دلار در معاملات غیررسمی و پشت‌خطی تا ۹۴,۰۰۰ تومان نیز افزایش یافت که نشان‌دهنده‌ی اوج‌گیری تقاضا برای دارایی امن بود.

پس‌از اعلام آتش‌بس در ۳ تیر، نرخ دلار بلافاصله با اصلاح نزولی مواجه شده و در نهایت در سطح ۸۴٬۶۰۰ تومان تثبیت شد؛ روند صعودی در هفته‌های بعد نیز ادامه یافت و تا ۱ مرداد، قیمت دلار به ۸۸۰,۴۵۰ ریال رسید. این رشد پایدار مؤید آن بود که آتش‌بس نتوانسته نگرانی‌های بنیادین اقتصادی را برطرف کند و سرمایه‌گذاران همچنان برای محافظت از دارایی خود در برابر کاهش ارزش ریال و بی‌ثباتی داخلی، به دلار پناه می‌بردند.

بازار طلا نیز مسیری مشابه بازار ارز را پیمود. در ۲۲ خرداد، قیمت هر قطعه سکه‌ی امامی در قالب تک‌فروشی ۷۶ میلیون و ۶۰ هزار تومان بود. با اعلام آتش‌بس در ۳ تیر، قیمت سکه با جهشی قابل‌توجه به ۷۹ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان رسید که انتقال سریع نقدینگی از بازار سهام به‌سمت یک پناهگاه امن فیزیکی و سنتی را نشان می‌داد.

روند صعودی طلا متوقف نشد و تا ۱ مرداد، قیمت سکه به ۸۰ میلیون و ۴۹۵ هزار تومان افزایش یافت. تقاضای پایدار برای طلا توسط داده‌های شورای جهانی طلا نیز تأیید شد. گزارش این نهاد نشان داد که خرید سکه و شمش طلا در ایران در سه‌ماهه‌ی دوم سال ۲۰۲۵ با ۲۰ درصد افزایش همراه بوده است که ایران را به یک «مورد استثنایی» در روندهای جهانی تقاضا تبدیل کرد.

بازار مسکن ایران حتی پیش‌از آغاز درگیری، در وضعیت رکود تورمی عمیقی قرار داشت. این پدیده با ترکیبی از قیمت‌های بالا و تورم مزمن از یک سو و حجم پایین معاملات و رکود اقتصادی از سوی دیگر، مشخص می‌شد. عواملی مانند افزایش سرسام‌آور هزینه‌های ساخت، کاهش شدید قدرت خرید متقاضیان و عدم جذابیت مسکن به‌عنوان دارایی نقدشونده در دوران عدم قطعیت، شرایط را تشدید کرده بود.

در یک تحول به‌ظاهر متناقض، داده‌های رسمی مرکز آمار برای تیرماه نشان داد که میانگین قیمت هر متر مربع مسکن در تهران به رکورد تاریخی ۱۱۹ میلیون تومان رسیده؛ اما همین گزارش‌ها تأیید می‌کنند که حجم معاملات «تقریباً صفر» بوده و بازار «قفل شده» است. جالب آنکه تورم ماهانه‌ی مسکن در این دوره اندکی کاهش یافت که خود نشانه‌ای از فرسایش تقاضا و توقف شتاب رشد قیمت‌ها بود.

در ۲۲ خرداد، قیمت بیت‌کوین و اتریوم به ترتیب ۱۰۵,۹۲۹ دلار و ۲,۶۵۲ دلار بود. بلافاصله پس‌از شروع درگیری و در روز اعلام آتش‌بس، هر دو دارایی درمقایسه‌با آمار ۲۲ خرداد با افت قیمت مواجه شدند و بیت‌کوین به ۱۰۵,۴۷۱ دلار و اتریوم به ۲,۴۲۲ دلار رسید. این کاهش اولیه با رفتار آن‌ها به‌عنوان دارایی‌های پرریسک جهانی مطابقت دارد؛ در شرایط عدم قطعیت ژئوپلیتیک، سرمایه‌گذاران در سطح جهانی تمایل دارند تا از دارایی‌های پرنوسان فاصله بگیرند.

پرس‌وجوی زومیت از صرافی‌ها نیز هجوم کاربران ایرانی به بازار رمزارزها را تأیید می‌کند؛ به‌عنوان مثال مدیر روابط عمومی صرافی ارز دیجیتال تبدیل در پاسخ به سؤال زومیت گفت که در بازه‌ی جنگ ۱۲روزه تا یک ماه پس‌از آتش‌بس، بیش‌از یک میلیون کاربر به این صرافی اضافه شد که همین موضوع نشان از افزایش محبوبیت بازار رمزارز در کشور دارد.

رفتار مشاهده‌شده در ایران با الگوهای تثبیت‌شده در کشورهایی که با بحران‌های اقتصادی شدید مواجه هستند، مانند آرژانتین و ترکیه، همخوانی دارد. شهروندان در این کشورها از رمزارزها، به‌ویژه استیبل‌کوین‌ها، برای حفظ پس‌انداز در برابر کاهش ارزش پول ملی و دسترسی به سیستم مالی موازی استفاده می‌کنند. در ایران که از قبل تحت تحریم‌های شدید قرار دارد، رمزارزها به‌عنوان ابزاری برای شهروندان جهت فرار از افت ارزش دارایی و بی‌ثباتی اقتصادی عمل می‌کند.

گزارش پیش‌رو یک فرآیند جابه‌جایی سرمایه در اقتصاد ایران را نشان می‌دهد. شوک ژئوپلیتیک به واکنش منفی شدید در بورس تهران منجر شد. این واکنش به‌همراه رکود تورمی و نقدشوندگی بسیار ضعیف بازار مسکن، زمینه را برای خروج سرمایه به سمت پناهگاه‌های امنی چون دلار و طلا در کنار دارایی‌های دیجیتال رمزارزی را فراهم کرد.

جدول زیر عملکرد بازارهای کلیدی را در دوره‌ی یک‌ماهه‌ی پس‌از اعلام آتش‌بس (از ۳ تیر تا ۱ مرداد) را مقایسه می‌کند و به‌وضوح نشان می‌دهد که کدام دارایی‌ها توانستند در این دوره‌ی پرتلاطم، بازدهی مثبت ایجاد کنند.

بررسی وضعیت بازار در مقاطع پیش و پس از آتش‌بس نشان می‌دهد که درگیری نظامی ۱۲روزه، عامل اصلی بحران‌های اقتصادی نبود، بلکه به‌عنوان یک کاتالیزور، مشکلات ساختاری اقتصاد را نمایان و تشدید کرد. این رویداد، آسیب‌پذیری بازار سرمایه، چالش‌های سیاست‌گذاری در مدیریت بحران، کاهش اعتماد به پول ملی و اهمیت سیستم‌های مالی جایگزین برای حفظ ارزش دارایی را برجسته ساخت.

انتظار می‌رود در آینده، بازار صرف ریسک بالاتری برای دارایی‌های داخلی در نظر بگیرد. از منظر راهبردی، این تحولات اهمیت مدیریت ریسک و در نظر گرفتن نوسانات سیاسی و اقتصادی را برای سرمایه‌گذاران دوچندان می‌کند. وقایع خرداد و تیر ۱۴۰۴، ضرورت تنوع‌بخشی به سبد دارایی را تأیید کرد و نشان داد دارایی‌های غیرمتمرکز مانند طلا و بیت‌کوین، می‌توانند نقش مهمی در سبد سرمایه‌گذاری در محیط‌های پرریسک ایفا کنند.