حساب امانی چیست؛ همه‌ی دانستنی‌ها درباره‌ی اسکرو (Escrow)

فراگیری بلاک چین و ارزهای دیجیتال سبب گسترش روابط مالی و اقتصادی بین‌المللی در مقیاس کوچک‌تر شده است و همین گستردگی، سبب مواجه افراد با اصطلاحات و مفاهیم جدید می‌شود. پیش از این به بخش اعظمی از اصطلاحات پرکاربرد در حوزه ارزهای دیجیتال اشاره کرده‌ایم. در این مقاله قصد داریم به مفهوم حساب امانی یا اسکرو (Escrow) بپردازیم.

حساب امانی (Escrwo) از دسته اصطلاحات مالی و اقتصادی است که پیش از بلاک چین و ارزهای دیجیتال وجود داشته و در سازوکارهای مالی مورد استفاده بوده است. با زومیت همراه باشید تا درباره این نوع حساب‌ها بیشتر بدانیم.

حساب اسکرو مفهوم حقوقی است که برای توصیف یک ابزار مالی استفاده می‌شود و به‌موجب آن، دارایی یا مبلغ مشخصی پول توسط شخص ثالث (واسطه) مورد اعتماد دو طرف معامله، نگه‌داری می‌شود. ممکن است حساب امانی شامل کارمزد شود و شخصی که از پول نگه‌داری می‌کند تا قرارداد تکمیل شود و طرفین به تعهداتشان عمل کنند، درصد کمی را به‌عنوان کارمزد دریافت کند. پول نقد، اوراق بهادار و هر نوع دارایی مالی دیگری می‌تواند در حساب امانی سپرده‌گذاری شود.

استفاده از حساب امانی زمانی اهمیت پیدا می‌کند که دو طرف درگیر در معامله ندر مورد انجام تعهدات توسط طرف مقابل دچار عدم قطعیت باشند و این سازوکار مالی به آن‌ها این اطمینان را می‌دهد که برای احقاق حق خود پشتوانه‌ای دارند. حساب امانی در تراکنش‌های اینترنتی، بانکداری، مالکیت معنوی، املاک، قانون و بسیاری موارد دیگر کاربرد دارد.

فرض کنید شرکتی قصد دارد محصولات خود را به‌صورت بین‌المللی برای خریداران ارسال کند. این شرکت به تضمینی نیاز دارد که مطمئن باشد بعد از رسیدن کالا به مقصد خریدار، مبلغ توافق‌شده را دریافت خواهد کرد. از سویی دیگر، خریدار فقط در صورتی راضی به معامله است که اول کالا را دریافت کند؛ بنابراین خریدار مبلغ مورد توافق را نزد متصدی اسکرو مورد اعتماد طرفین می‌گذارد تا وقتی محموله به مقصد رسید، پرداخت تکمیل شود.

حساب اسکرو درگذشته بیشترین کاربرد را معاملات املاک و بازار بورس داشت؛ بدین ترتیب، خریدار ملک با واریز پول به حساب اسکرو علاوه‌ بر اتمام حجت برای خرید آن و اطمینان دادن به فروشنده، فرصت لازم برای بررسی دقیق و انجام استعلام‌های حقوقی لازم را دارد و پس‌ از آن برای تکمیل پرداخت فقط متصدی حساب امانی باید پول را به حساب فروشنده منتقل کند.

در معاملات سهام و بورس، حساب امانی کارایی بیشتری دارد. به‌طورکلی، سهام اغلب به‌صورت اوراق بهادار عرضه می‌شود. در این حالت با اینکه سرمایه‌دار، مالک حقیقی سهام است؛ اما محدودیت‌هایی برای دسترسی به سهام دارد. برای مثال، مدیرانی که مقداری سهام به‌عنوان سود قرضه برای جبران خسارت‌ها دریافت می‌کنند، برای مدت مشخصی اجازه فروش سهام را ندارند. سهام سود قرضه تاکتیکی برای ابقای مدیران اجرایی ارشد است.

حساب امانی در اینترنت و تجارت الکترونیک نیز بسیار کارآمد است. یک پلتفرم آنلاین که به‌عنوان واسط فروش محصولات به‌صورت آنلاین است می‌تواند با اتصال به سرویس حساب امانی به خریدار امکان بدهد تا مبلغ لازم را به حساب اسکرو مانند escrow.com منتقل کند و آن‌ها پول را تا زمان تحویل محصول نگاه دارند. زمانی که محصول تحویل خریدار شد و مورد تأیید وی قرار گرفت، حساب اسکرو آنلاین معامله را با پرداخت مبلغ به فروشنده تکمیل می‌کند. این روش پرداخت به‌طور معمول استفاده نمی‌شود و سازوکاری است که برای خریدهای خاص و گران‌قیمت نظیر خرید جواهرات یا آثار هنری ارزشمند به کار گرفته می‌شود.

بهره‌مندی از حساب امانی و خدمات حساب اسکرو باوجود شخص ثالثی که پرداخت ارز دیجیتال را مدیریت کند، موهبتی در دنیای بلاک چین به شمار می‌رود. حتما عبارت «پول بی‌زبان» را شنیده‌اید که درباره پول‌های فیات گفته می‌شود و حتما غیر قابل ردیابی بودن پرداخت‌های انجام‌شده از طریق ارز دیجیتال را نیز می‌دانید؛ درنتیجه، شاید بتوان برای ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین از تعبیر «پول نامرئی» استفاده کرد که نه‌تنها زبان ندارند بلکه کسی حتی آن‌ها را نمی‌تواند به‌صورت فیزیکی ببیند. از سویی دیگر، به دلیل ماهیت غیر متمرکز این نوع از دارایی‌ها، خرج کردن و نقل‌وانتقال آن‌ها حساسیت بیشتری دارد؛ بنابراین، مفهوم حساب امانی یا حساب اسکرو در بلاک چین ورود پیدا کرد تا دستیابی به اعتماد بین طرفین یک تراکنش را تسهیل کند.

حساب اسکرو بیت کوین به‌عنوان یک واسطه عمل می‌کند که پول یا بیت کوین تراکنش بین دو غریبه را در محلی امن نگه‌داری می‌کند تا بیت کوین یا کالای خریداری‌شده تحویل خریدار شود و سپس فرایند خرید را تکمیل کند. به ‌عبارتی ‌دیگر، می‌توان حساب اسکرو بیت کوین را نوع ابتدایی قرارداد هوشمند در بلاک چین اتریوم دانست. در قرارداد هوشمند که در بستر اتریوم معرفی‌ شده است، طرفین با بستن قرارداد بررسی و اجرای مفاد قرارداد را به عهده شبکه بلاک چین می‌گذارند.

حساب امانی بیت کوین به‌خصوص برای انجام تراکنش‌هایی با مبالغ بالا بسیار کاربردی است؛ اما در سیستم بانکداری سنتی به دلیل مسائل قانونی، دسترسی به سرویس‌های حساب اسکرو دشوار است؛ بنابراین استفاده از حساب امانی بیت کوین سبب حذف وابستگی به وکیل و مداخلات مراجع قانونی می‌شود که در نتیجه، موجب کاهش هزینه‌های استخدام وکیل و صرفه‌جویی در زمان خواهد شد.

ازآنجایی‌که حساب اسکرو بیت کوین بر پایه بلاک چین است، هزینه‌های بهینه‌شده‌ای دارد و در قیاس با حساب امانی سنتی، کارمزدهای کمتری اعمال می‌کند؛ همچنین با کمک حساب امانی بیت کوین می‌توان بدون تغییر در هزینه‌ها، به سراسر دنیا تراکنش انجام داد.

مرحله اول، توافق اولیه فروشنده و خریدار: برای شروع تراکنش هردو طرف معامله باید در پلتفرم ارائه‌دهنده سرویس حساب اسکرو ثبت نام و با استفاده از امضای چندگانه (Multi-Signature) توافق‌های لازم برای تراکنش را تأیید کنند. امضای چندگانه بیت کوین به روشی می‌گویند که برای تأیید یک تراکنش بیت کوین به چندین کلید خصوصی نیاز دارد.

مرحله دوم، خریدار هزینه سرویس حساب اسکرو بیت کوین را می‌پردازد: بعد از تبیین و توافق بر سر بندهای قرارداد، خریدار پرداخت بیت کوین را انجام می‌دهد تا مبلغ لازم برای حساب را تأمین کند. بعد از اعتبارسنجی پرداخت بیت کوین، یک اعلان برای فروشنده می‌رود تا بداند هزینه پرداخت‌شده به حساب امانی بیت کوین واریز شده است.

مرحله سوم، خریدار محصول یا خدمات مورد نظر را از فروشنده دریافت می‌کند. بعد از دریافت اعلان تأیید انجام پرداخت، فروشنده باید بنا بر توافق صورت‌گرفته محصول یا خدمات مورد معامله را به خریدار ارائه کند.

مرحله چهارم، محصول یا سرویس توسط خریدار تحویل می‌شود. بعد از تحویل خدمات یک اعلان برای فروشنده ارسال می‌شود.

مرحله پنجم، تکمیل پرداخت بیت کوین از حساب امانی. بعد از طی شدن تمام مراحل توافقنامه، حساب امانی پرداخت بیت کوین به فروشنده را نهایی می‌کند.

حساب امانی بیت کوین برای هر تراکنش معمولا به مشارکت سه طرف نیاز دارد: متصدی حساب امانی، دریافت‌کننده تراکنش، پرداخت‌کننده تراکنش که پول را واریز می‌کند. طراحی این قرارداد به‌گونه‌ای است که هر کدام از طرفین یک کلید خصوصی در اختیار دارند و ارسال هر تراکنش حداقل نیاز به استفاده از دو کلید دارد.

نکته حائز اهمیت این است که در صورت تکمیل‌ نشدن هر بند توافقنامه توسط هرکدام از طرفین معامله، حق حساب امانی بیت کوین برای تصمیم درباره انجام قدم بعدی محفوظ است؛ ازاین‌رو، انواع مختلفی از حساب‌های امانی بر پایه رمزارز در اینترنت وجود دارند که هرکدام یک یا چند مدل گوناگون از سرویس‌ها را بر اساس رمزارزهای قابل پشتیبانی و نیاز کاربران پوشش می‌دهند.

درباره هزینه استفاده حساب اسکرو بیت کوین باید گفت که از اغلب حساب‌های امانی بیت کوین، کارمزد ۰/۵ درصدی از کل تراکنش را دریافت می‌کنند.

رمزنگاری و فرمول‌های ریاضی پایه و اساس امنیت حساب اسکرو را تشکیل می‌دهند. متخصصان علوم ریاضی و رمزنگاری با مطالعه روی مسائل امنیتی مهم حساب امانی، الگوریتم‌هایی را توسعه دادند تا ایمنی این سازوکار را تأمین کنند. تحقیقات زیادی برای اثبات امنیت این الگوریتم‌ها انجام شده است تا از تبانی طرفین جلوگیری کند و امکانی وجود دارد تا دیگران بتوانند جلوی تصمیمات سایر افراد را بگیرند. اگر هرکدام از طرفین معامله برای تقلب در فرایند انجام تراکنش تلاش کند، راهی تعبیه شده است تا نقشه‌ی آن نابود شود. همچنین، اگر کسی دسترسی‌اش را از دست بدهد نیازی به تغییر کلید نیست.

دو مشکل بزرگ در حساب امانی بیت کوین (Bitcoin Escrow) وجود دارد.

مسئله اول این است که همچنان مجبور به ارسال بیت کوین به شخصی ناشناس هستید. وقتی از خدمات حساب اسکرو بیت کوین استفاده می‌کنید همچنان مشکل اصلی که ارسال رمزارز به شخص ناشناس است حل‌نشده باقی می‌ماند. درواقع، همان‌طور که از روی عدم اعتماد و ناشناس بودن فروشنده، پول را به حساب او منتقل نمی‌کنید، نمی‌دانید که چه کسی در پشت وب‌سایت حساب امانی است تا به او اعتماد کنید.

مسئله دوم از سویی دیگر، نبود حساب امانی بیت کوین شناخته‌شده و معروف است. اغلب وب‌سایت‌های ارائه‌دهنده خدمات حساب اسکرو شهرت منفی یا مثبتی ندارند؛ همچنین اکثراً تازه راه‌اندازی شدند و اطلاعات زیادی از بازخورد سایر افراد درباره آن‌ها در دسترس نیست.

در بین انواع سرویس‌های حساب اسکرو بیت کوین می‌توان برای مثال به دو ارائه‌کننده خدمات اسکرو اشاره داشت.

کولبرت لو (Colbert Low) از سال ۲۰۱۳ در حوزه بیت کین فعالیت داشته است و سرویس حساب امانی بیت کوین BTC Asia را راه‌اندازی کرده است. برای اعتبارسنجی عملکرد این سرویس می‌توان به وب‌سایت localbitcoins مراجعه کرد.

وب‌سایت IBC Group یک سرویس جمع‌آوری کمک‌های مالی بلاک چین است که همچنین از حساب امانی بیت کوین نیز پشتیبانی می‌کند. ظاهرا مقدار نقل‌وانتقال روزانه در این وب‌سایت زیاد است؛ اما متأسفانه همچنان محبوبیت آن شفاف نیست. البته، اعضای وب‌سایت در صفحه «درباره ما» وب‌سایت نظرات خود را درباره خدمات دریافتی بیان می‌کنند.

یکی دیگر از روش‌های پیدا کردن سرویس اسکرو، مراجعه به بخش Escrow در وب‌سایت BitcoinTalk است. در این بخش کاربرانی که خدمات حساب اسکرو ارائه می‌کنند، معرفی می‌شوند. همه‌ی کاربران معرفی‌شده درصد اطمینان بالایی دارند و به فکر کلاهبرداری و تقلب نیستند؛ البته باید همچنان جانب احتیاط را رعایت کنید.

یکی دیگر از روش‌های مطمئن، استفاده از کیف پول رمزارز چندامضایی است که البته قابلیت پشتیبانی از حساب امانی را نیز داشته باشد. ازجمله این اپلیکیشن‌ها می‌توان به Armory، CarbonWallet، CoPay، Bitgo، Electrum و بسیاری موارد دیگر اشاره کرد. 

باید به خاطر داشت که مشارکت در معامله و ایجاد روابط تجاری در وهله اول امری است که بر پایه اعتماد شکل خواهد گرفت؛ اما «بی‌گدار نمی‌شود به آب زد» و باید جانب احتیاط را رعایت کرد. حساب امانی اسکرو را نمی‌توان مطمئن‌ترین راه به شمار آورد؛ اما به‌کارگیری این سازوکار درصد احتمال کلاهبرداری را به‌شدت کاهش می‌دهد و می‌تواند خاطر طرفین معامله را تا حد زیادی آسوده کند.

نظر شما درباره سازوکار حساب‌های امانی چیست؟ بی‌صبرانه منتظریم تا دیدگاه خود درباره استفاده از حساب امانی را با ما و سایرین در میان بگذارید.

این مقاله حاوی توصیه یا پیشنهاد اقتصادی زومیت نیست. خطر از‌ دست‌ دادن سرمایه در هر سرمایه‌گذاری وجود دارد و سرمایه‌گذار باید پس از مطالعه و تحقیق، تصمیم نهایی را خود اتخاذ کند و مسئولیت تبعات آن را بر‌ عهده بگیرد.