بیت‌کوین و قانون اعداد بزرگ

نسیم طالب، نویسنده‌ای که برای نگارش کتاب قوی سیاه (The Black Swan) شهرت دارد و به‌همان اندازه، مطالعات ریاضی او در زمینه‌ی تجارت زبان‌زد است، زمانی بیت کوین داشت. نویسنده‌ی مذکور که به‌تازگی بیت‌کوین‌های خودش را فروخته است، توضیح می‌دهد که این‌روزها رمزارز یادشده آن‌چنان که باید، پایدار و کاربردی نیست. بسیاری از فعالان حوزه‌ی بیت‌کوین با اون موافق هستند.

براساس گزارشی از وب‌سایت بیت‌کوین مگزین، پتانسیل بیت‌کوین (BTC) به‌عنوان ارزی رایج و پرکاربرد در سراسر جهان تا به امروز به‌صورت کامل آشکار نشده است؛ اما این بدان معنا نیست که در مسیر دستیابی به هدف یادشده قرار ندارد. امروزه این ارز دیجیتال بیش از هر زمان دیگری در تاریخ دارایی‌ها مستعد آینده‌ای روشن است.

سوالی که در سه‌سال گذشته به‌صورت مداوم مطرح شده، این است که آیا بیت‌کوین واقعا مطابق با موارد استفاده‌ی آن به‌عنوان پول الکترونیک همتابه‌همتا و بدون‌مرز عمل می‌کند؟ بسیاری افراد شش‌ماه آخر سال ۲۰۱۷ را به یاد دارند؛ دوره‌ای که دلالان مشتاق و دیوانه در برهه‌ای از هیجان مفرط و نامعقول، قیمت بیت‌کوین را به‌صورت تصنعی بالا بردند. همین موضوع سبب شد تا قیمت رمزارز مذکور شدیدا افت کند و در سال بعد نیز این رکود حفظ شود.

رویدادهای سال ۲۰۱۷ باعث شد تا دارندگان بیت‌کوین کمپین بازاریابی «طلای دیجیتال» را راه‌اندازی کنند. تقاضا برای اینکه بیت‌کوین به نوعی دارایی جهت «ذخیره‌ی ارزش» تبدیل شود، پیشبرد روایتی بود که برای هیچ فرد دیگری فایده نداشت و تصورات بسیاری از افراد را درباره‌ی رمزارز یادشده خدشه‌دار کرد. در شرایط مذکور چندین سؤال پیش آمد؛ آیا بیت‌کوین پشت زرق‌وبرق ظاهری خود، فاقد ارزش ذاتی واقعی است؟ آیا این رمزارز تنها به وسیله‌ای واقعا سوداگرانه تبدیل شده و قیمت آن، تنها برای فروش به احمقانی که بعدتر وارد این حوزه شده‌اند بالاتر می‌رود؟ آیا بیت‌کوین تنها یک ترفند پانزی پیچیده بود که در آن خریداران اولیه، کوین‌ها را به هم‌دستانشان می‌فروختند تا آن‌ها با تلاش در توییتر، بیت‌کوین را با قیمت چه‌بسا بیشتری بفروشند؟

در کنفرانس‌های چندسال گذشته درباره‌ی بیت‌کوین، عموما موضوعات مختلفی مورد بحث و تبادل نظر قرار گرفته است و در راس آن‌ها، احیای مجدد بیت‌کوین و خطرات آن، امنیت و موارد استفاده از بیت‌کوین قرار داشته‌اند. در این جلسات، موضوعی مطرح شد که نشان می‌داد موارد استفاده از بیت‌کوین در آمریکای جنوبی بسیار زیاد است. برای بررسی صحت مسئله، یکی از دوستان نویسنده‌ی بیت‌کوین مگزین عازم آنجا شد و دریافت که هنوز کاربری‌های بیت‌کوین در این قاره گسترش نیافته و ارز دیجیتال یادشده، آن‌گونه که تصور می‌شد موارد استفاده‌ی چندانی ندارد.

چنین موضوعی، تنها تردیدها را افزایش داد و ثابت کرد قیمت بیت‌کوین آن‌چنان ثبات ندارد که مردم به استفاده از آن ترغیب شوند. البته برخی افراد که برای مهاجرت و ساخت دوباره‌ی آینده‌ی خودشان از کشورهای دیگر عازم فلوریدای آمریکا بودند، از بیت‌کوین به‌عنوان راهکاری برای انتقال سرمایه‌هایشان استفاده می‌کردند؛ بااین‌حال، چنین کاربردی به‌تنهایی برای توجیه هیاهوی ایجادشده برای آن کافی نبود.

به‌طور معمول، اخبار منتشرشده درباره‌ی مقبولیت کمِ بیت‌کوین باعث می‌شود که تردیدها درباره‌ی کاربردهای رمزارز یادشده بیشتر شود؛ اما با توجه به نیمه‌ی پر لیوان می‌توان دریافت که حتی تعداد کم موارد استفاده بهتر از فقدان آن است. بیت‌کوین برای رشد در اندازه‌ای که برای کاربردی‌ترشدن لازم است، باید مرحله‌ی دیدمانی را سپری کند. همچنین، باید «قانون اعداد بزرگ» روی بیت‌کوین اعمال شود تا به ارزش بازاری رسید که در آن، نوسانات از بین می‌رود. قانون اعداد بزرگ در نظریه‌ی احتمالات، قضیه‌ای است که نتایج حاصل از تکرار آزمایش به دفعات بسیار زیاد را توصیف می‌کند.

همان‌گونه که بسیاری از ما با انجام مطالعات در حوزه‌ی آمار پی برده‌ایم، برای اولین‌بار جیکوب برنولی قضیه‌ی مذکور را درباره‌ی اعداد بزرگ ثابت کرد. برنولی ادعا کرد که اندازه‌ی کوچک نمونه درقیاس با ابعاد کلی انبوهه‌ی مورد مطالعه، اندکی متفاوت خواهد بود و با افزودن نمونه‌های بیشتر به ابعاد کلی آزمایش، تا زمانی‌که تعداد نمونه برابر با انبوهه باشد، رابطه با انبوهه همگرا می‌شود. به بیان ساده‌تر، برطبق این قانون هر چقدر تعداد دفعات تکرار آزمایش بیشتر شود، میانگین نتایج به مقدار مورد انتظار نزدیک‌تر می‌شود.

ترفند در نمونه‌های آماری این است که بفهمیم این نمونه باید به چه میزان بزرگ باشد که بتواند در حاشیه‌ای مناسب، انبوهه را دنبال کند. قانون اعداد بزرگ درباره‌ی اقتصاد نیز اعمال می‌شود. در این حالت، هرچقدر یک شرکت بزرگ‌تر می‌شود، برای حفظ رشد درصدی باید محصولات بیشتری تولید کند.

قانون یادشده را می‌توان روی تولید ناخالص داخلی کشورها نیز اعمال کرد. لازم نیست کشورهای کوچک‌تر به‌اندازه‌ی کشورهای بزرگ تولید داشته باشند تا بتوانند مقدار درصدی از تولید ناخالص داخلی خودشان را حفظ کنند. بیت‌کوین نیز از چنین قاعده‌ای مستثنی نیست و هرچقدر بیشتر رشد کند، نوسانات کمتری خواهد داشت؛ زیرا برای تغییر قیمت رمزارز یادشده برحسب درصد، خریدوفروش آن ارزش دلاری بیشتری را می‌طلبد. به عبارت دیگر با افزایش ارزش بازار بیت‌کوین، درصد تغییر قیمت، چه در جهت منفی و چه در جهت مثبت بسیار کمتر خواهد شد؛ زیرا برای تغییر قیمت، به‌صورت فزاینده‌ای به سرمایه و شتاب بیشتری نیاز خواهد بود.

برای مثال، زمانی‌که بیت‌کوین ۱۰ هزار دلار قیمت داشت، تغییر ۵ هزار دلاری یعنی ۵۰ درصدی ارزش این ارز دیجیتال امکان‌پذیر بود. بااین‌حال، تغییر ۵ هزار دلاری زمانی‌که قیمت بیت‌کوین ۵۰ هزار دلار است بسیار متحمل به‌نظر می‌رسد؛ اما نشان‌دهنده‌ی تنها ۱۰ درصد تغییر قیمت در این سطح است. براساس قانون اعداد بزرگ با افزایش ارزش بازار بیت‌کوین، تغییر قیمت و دستکاری نوسانات به‌صورت فزاینده‌ای دشوار خواهد بود و احتمال سواستفاده از قیمت کاهش می‌یابد.

برای اینکه بیت‌کوین به‌عنوان یک ارز درجیتال، کاربردی باشد باید رشد ارزش بازار آن ادامه یابد. بیت‌کوین درابتدا نوظهور بود و به‌عنوان پول اینترنتی جادویی و ارزی برای توسعه‌دهندگان شناخته می‌شد. در روزهای ابتدایی رمزارز مذکور، تصور می‌شد که بهترین کاربرد آن انجام معاملات فراتر از سرحدات بین توسعه‌دهندگانی است که روی پروژه‌های مشترک کار می‌کنند.

نویسنده‌ی بیت‌کوین مگزین پیش از انتشار اوراق سفید ساتوشی ناکاموتو برای چندین‌سال در Electronic Arts شاغل بود. شرکت مذکور، در سراسر جهان استودیوها و فروشگاه‌های شخص ثالثی برای توسعه‌دهندگان دارد و به‌گفته‌ی این نویسنده، در آن زمان فعالیت روی پروژه‌هایی که در مناطق زمانی مختلفی قرار داشتند و حل مسائلی که مربوط به محل به‌خصوصی بودند چندان دشوار نبود؛ اما ارسال پول دردسرهایی داشت. بیت‌کوین این مشکلات را حل کرد؛ بااین‌حال انجام معامله با بیت‌کوین و نگه‌داری آن، برای بیشتر افراد جز توسعه‌دهندگان پیچیده بود. بعدتر، مردم همراه‌با سایر ارائه‌دهندگان خدمات مالی ورود به حوزه‌ی بیت‌کوین را آغاز کردند و صرافی‌ها رفته‌رفته پا به میدان گذاشتند.

در اواخر سال ۲۰۱۶ و سال ۲۰۱۷، ارزش بیت‌کوین به یک‌باره بالا رفت و رمزارزهای دیگری ظاهر شدند که برخی از آن‌ها برای کلاه‌برداری ساخته شده بودند. در جلسات و کنفرانس‌های مربوط به بیت‌کوین، شخصیت‌های جدیدی وارد عرصه شدند: کلاهبردارانی که سود سریع را وعده می‌دادند، دلالان طلا، آن‌دسته از متخصصان خدمات مالی که دیگر به انجام معاملات در بورس اوراق بهادار مجاز نبودند، افرادی که در زندان بوده‌اند و غیره. آن‌ها ارزهای دیجیتال را فرصتی آنی برای دستیابی به دارایی نقد قلمداد کردند و در اواخر سال ۲۰۱۷، بازار بیت‌کوین را به محدوده‌ای فراتر از حد مجاز آن سوق دادند. این رویداد باعث لطمه به بسیاری از افراد شد و بهبود، ساخت و بازیابی مشروعیت بیت‌کوین سه‌سال طول کشید.

البته ما هنوز در مرحله‌ی حدوگمان هستیم؛ اما این مرحله بسیار سنجیده‌تر از چهار سال پیش است. بااین‌حال، برای رشد ارزش بازار تا اندازه‌ای که تراکنش‌های گسترده‌تر امکان‌پذیر باشد، وجود مرحله‌ی یادشده ضروری به‌نظر می‌رسد. شاید این سؤال پیش آید که حدوگمان ما درباره‌ی چه چیزی است؟ بیت‌کوین ارزی جهانی با کاربرد بسیار گسترده خواهد بود و با سایر سرمایه‌گذاری‌های فارکس (خرید ارز خارجی و کسب سود با بالا رفتن ارزش آن نسبت به ارزهای دیگر) هیچ تفاوتی ندارد. به‌جای حدس‌وگمان در مورد رشد تولید ناخالص داخلی و توسعه‌ی اقتصادی یک کشور، گمانه‌زنی درباره‌ی بیت‌کوین مربوط به شرط‌بندی روی این است که اقتصاد دیجیتال بدون نیاز به واسطه‌های مالی در آن سوی مرزها رشد خواهد کرد و ارزش ارزهای وابسته به بانک‌های مرکزی کاهش خواهد یافت.

از نظر نگارنده‌ی مطلب، تمامی موارد یادشده به‌سرعت در حال وقوع است و حدس‌و‌گمان‌ها درباره‌ی آینده‌ی بیت‌کوین تحقق خواهد یافت. همان‌گونه که گمانه‌زنی‌ها نوید می‌دهند، راه بیت‌کوین برای استفاده‌ی بیشتر در دنیای واقعی هموارتر می‌شود. درحالی‌که سال قبل ارزش بازار بیت‌کوین ۲۰۰ میلیارد دلار بود، هنگام نگارش این مقاله شاخص مذکور به بالاتر از یک‌تریلیون دلار رسیده است

در پایان می‌توان نتیجه گرفت که با افزایش قیمت بیت کوین تا سقف ۵۰۰ هزار دلار، معاملات بیشتر و استفاده‌ی روزمره از این رمزارز را شاهد خواهیم بود. از هم‌اکنون، پروژه‌هایی ساخته شده است که موارد استفاده‌ی تراکنش‌های چندگانه را امکان‌پذیر می‌کند. BAKKT، کوین‌بیس (Coinbase) و Gemini کیف‌پول‌هایی دارند که به کاربر امکان می‌دهد بیت‌کوین و ارزهای دیجیتال دیگر را به تجار یا بین دوستانشان ارسال کنند. درآینده، تسلا بیت‌کوین را به‌عنوانی راهکاری برای پرداخت پول خودروها قبول می‌کند و پلتفرم‌های Paydrop و Wyre پرداخت حقوق کارگران و پیمانکاران را با بیت‌کوین امکان‌پذیر می‌کنند.

این مقاله حاوی توصیه یا پیشنهاد اقتصادی زومیت نیست. خطر از‌ دست ‌دادن سرمایه در هر سرمایه‌گذاری وجود دارد و سرمایه‌گذار باید پس از مطالعه و تحقیق، تصمیم نهایی را خود اتخاذ کند و مسئولیت تبعات آن را بر‌ عهده بگیرد.