آیا سرعت‌گیرها واقعا سرعت رانندگان را کاهش می‌دهند؟

دهه‌هاست که خودروسازان و قانون‌گذاران به روش‌های مختلف تلاش می‌کنند امنیت جاده‌ها را کمی بالاتر ببرند. در این مسیر، ایده‌های عجیب‌وغریبی هم پیاده شده؛ مثلاً در دهه‌ی ۱۹۳۰ طرحی وجود داشت به نام «بیل جمع‌کننده عابر پیاده» که قرار بود مثل خاک‌انداز، عابران را از جلوی ماشین جمع کند!

حالا از آن دوران گذشته‌ایم و به عصر ترمزهای هوشمند و اضطراری رسیده‌ایم. اما مقامات شهری در گوشه‌وکنار دنیا، در کنار پیشرفته‌تر شدن ماشین‌ها، به تغییرات فیزیکی کفِ خیابان هم روی آورده‌اند تا جان مردم پیاده و سوار راه را حفظ کنند. و در میان تمام این تغییرات، یک راهکار قدیمی و آشنا بیشتر از همه به چشم می‌آید: «سرعت‌گیر».

بیایید اول تکلیفمان را با اسم‌ها و شکل‌های مختلف این موانع روشن کنیم، چون هر برآمدگی‌ای در خیابان، لزوماً سرعت‌گیر نیست:

وقتی سازمان‌های جهانی حمل‌ونقل از سرعت‌گیر حرف می‌زند، منظورشان برآمدگی قوسی‌شکلی است که عرض خیابان را می‌بندد و طول آن معمولاً به ۳٫۵ تا ۴٫۵ متر می‌رسد.

سرعت‌گیرها را نباید با بالشتک‌های سرعت (Speed Cushions) اشتباه گرفت؛ همان مربع‌های برآمده و کوچک‌تری که وسط لاین کاشته می‌شوند و راننده‌های حرفه‌ای معمولاً با تنظیم دقیق چرخ‌ها در دو طرفشان، بدون هیچ تکانی از روی آن‌ها رد می‌شوند.

دسته سوم هم سکوهای سرعت (Speed Tables) هستند؛ سازه‌هایی با سطح مسطح طولانی‌تر که دو طرفشان شیب‌دار است.

هدف اصلی طراحی همه‌ی سرعت‌گیرها کاهش سرعت خودروهایی است که از رویشان عبور می‌کنند. اما آیا واقعاً این راهکار جواب می‌دهد؟ آمارهایی که از هفت مطالعه‌ی مختلف بین سال‌های ۱۹۹۹ تا ۲۰۰۵ استخراج شده، نشان می‌دهد که بله، این ابزارها عمدتاً طبق انتظار عمل می‌کنند. تمامی این پژوهش‌ها حاکی از افت معنادار سرعت سریع‌ترین رانندگان پس از نصب سرعت‌گیر در جاده بوده‌اند.

بررسی تازه‌ای که در ژورنال «چشم‌اندازهای بین‌رشته‌ای تحقیقات حمل‌ونقل» منتشر شد، یافته‌های رسمی را تأیید کرد و بینش عمیق‌تری درباره چگونگی تأثیر انواع مختلف روش‌های آرام‌سازی ترافیک بر رانندگان ارائه داد.

نویسندگان این پژوهش، ۵۲ مطالعه‌ی مختلف را تحلیل کردند که در آن‌ها سرعت‌گیرها، سکوها و برآمدگی‌های جاده‌ای متنوعی که در این مطالعه به‌عنوان «پلتفرم‌های ایمنی مرتفع» یا RSP شناخته می‌شوند، در جاده‌های سراسر جهان نصب شده بودند.

آن‌ها دریافتند که این موانع در مجموع واقعاً باعث کندشدن رانندگان می‌شوند، اما اندازه، شکل و محل قرارگیری آن‌ها تفاوت چشمگیری در میزان کارایی‌شان ایجاد می‌کند.

طبق این بررسی، هرچه ارتفاع این پلتفرم‌های ایمنی بیشتر باشد، رانندگان را بیشتر وادار به کاهش سرعت می‌کند. بااین‌حال نصب سرعت‌گیرها در فواصل بسیار نزدیک به هم، روی جریان ترافیک تأثیر منفی دارد و می‌تواند برای رانندگان آزاردهنده باشد.

ملایم‌تر کردن شیب ورودی سرعت‌گیرها و سکوها به حفظ جریان روان‌تر ترافیک کمک می‌کند، اما به همان نسبت، راننده‌ها هم کمتر سرعتشان را کم می‌کنند. در حال حاضر شهرهای مختلفی در جهان اثربخشی این ایده را می‌سنجند و سکوهای طولانی‌تر و ملایم‌تری را هرچند به‌صورت آزمایشی، به‌جای سرعت‌گیرهای کوتاه و تند نصب کرده‌اند.

یکی دیگر از یافته‌های قابل‌توجه تحقیقات این بود که انواع سرعت‌گیرها، سرعت برخی وسایل نقلیه را بیش از بقیه کاهش می‌دهند. به‌طور میانگین، اتوبوس‌ها پس از نصب این تدابیر ایمنی در جاده‌ها، بیشترین افت سرعت را داشتند و در آن‌سوی طیف، موتورسیکلت‌ها کمترین تمایل را برای کاهش سرعت نشان دادند.

اجرای طرح پلتفرم‌های ایمنی مرتفع (RSP) پیامدهای منفی نیز به همراه داشت؛ مثلاً جاده‌هایی که حجم بالایی از وسایل نقلیه سنگین از آن‌ها عبور می‌کردند، به دلیل ترمزگیری و شتاب‌گیری مجدد برای عبور از موانع، شاهد افزایش چشمگیر آلودگی صوتی بودند. همچنین زمان واکنش خودروهای امدادی نیز به دلیل وجود این موانع، اندکی دچار تأخیر شد.

درنهایت، باید اعتراف کرد که سرعت‌گیرها راه‌حل بی‌نقصی نیستند. شاید سرعت پایین‌تر برای رانندگانی که عجله دارند دردسرساز باشد؛ اگر عابر پیاده یا دوچرخه‌سواری با خودرو برخورد کند، همین سرعت کم می‌تواند احتمال آسیب‌های جدی را کاهش دهد.

درحالی‌که قوانین ایمنی عابران پیاده اهمیت زیادی دارند، این تپه‌های کوچک آسفالتی در کف خیابان هم نقش خودشان را ایفا می‌کنند: موانعی که شاید دوستشان نداشته باشیم، اما همچنان جان‌های زیادی را نجات می‌دهند.