فضای کار اشتراکی، محیطی در مسیر تکامل دنیای کسب‌وکار

فریلنسر، دورکار، عضو تیم استارتاپی، بنیان‌گذار استارتاپ و بسیاری مفاهیم و نام‌های دیگر، حاصل سبک جدیدی از کسب‌وکار هستند که در چند دهه‌ی اخیر در جهان ظهور پیدا کرده و رشد یافته است. شاید اگر به چند دهه‌ی قبل بازگردیم، چنین مفاهیمی برای هیچ‌کس، حتی فعالان دنیای فناوری نیز آن‌چنان مرسوم و قابل درک نباشد. البته همین امروز هم افراد زیادی در سرتاسر جهان و کشور خودمان با مفاهیم ساختارشکن دنیای کسب‌وکار آشنا نیستند، اما به‌هرحال همین عبارت‌ها و تعریف ها وظیفه‌ی شکل دادن آینده‌ی جهان را بر دوش گرفته‌اند.

اگر نگاهی به دفاتر کار امروزی شرکت‌های موفق جهان در سرتاسر جهان داشته باشید، قطعا متوجه تفاوت آن‌ها با چند دهه‌ی قبل می‌شوید. طراحی‌های جذاب، رنگ‌های چشم‌نواز، محیط کار باز، فضای بازی، کافی‌شاپ و بسیاری موارد دیگر، المان‌هایی هستند که قبلا جایی در محیط‌های کاری نداشتند. به‌بیان ساده محیط کار امروزی تلاش می‌کند تا از فضایی خشک و بی‌روح به فضایی تبدیل شود که نیروی انسانی را هرچه بیشتر به تلاش و پشتکار تشویق کند.

فضای کار اشتراکی (Cowroking Space) یکی از مفاهیمی است که در سال‌های اخیر و با رونق گرفتن هرچه بیشتر مفاهیم مدرن اشتغال، جای خود را در میان نیروی انسانی و فعالان کسب‌وکار باز کرد. به‌بیان ساده فضای کار اشتراکی محیطی است که مخصوص اشتغال یک فرد یا گروه خاص نیست و افراد گوناگون، طبق قوانین و شرایطی مشخص در کنار هم در آن فعالیت می‌کنند. چنین فضاهایی برای انواع مدرن کسب‌وکار و اشتغال مناسب هستند و خدمات مورد نیاز آن‌ها را به بهترین نحو فراهم می‌کنند.

فریلنسرها، گروه‌های استارتاپی و هرگونه کسب‌وکاری که نیاز به دفتر مستقل نداشته باشد، می‌توانند از امکانات فضاهای کار اشتراکی بهره‌مند شوند. درواقع شاید بتوان فضای کار اشتراکی را برای تمامی انواع کسب‌وکار مدرن مناسب دانست، البته در برخی موارد محدودیت‌هایی نیز دارد. به‌عنوان مثال استارتاپی که با رشد مناسب به وضعیتی نزدیک به تأسیس شرکت یا فعالیت مستقل رسیده است یا کسب‌وکاری که مبتنی بر ارتباط مستقیم با ارباب رجوع باشد، فضای کار اشتراکی را آن‌چنان برای فعالیت خود مناسب نخواهد یافت.

فضاهای کار اشتراکی عموما در ساختمان‌هایی با ابعاد بزرگ تأسیس می‌شوند تا بتوان با استفاده از زیربنای آن‌ها، انواع دسته‌بندی خدمات را به اعضا ارائه کرد. هما‌ن‌طور که گفته شد، المان‌های جدید محیط کار در دنیای مدرن مانند اتاق‌های استراحت و بازی، میزهای کاری ایستاده و منعطف، اتاق‌های جلسه با امکانات متنوع و موارد مشابه، از پیش‌نیازهای جلب رضایت نیروی انسانی امروزی هستند. درنتیجه فضاهای کار اشتراکی که برای خدمت‌رسانی به همین نیروی انسانی راه‌اندازی شده‌اند، باید توانایی ارائه‌ی همه‌ی خدمات را داشته باشند.

در دنیای سنتی کسب‌وکار، هر شرکت نیاز به دفتر و ساختمان مستقل داشت. طراحی داخلی دفاتر نیز عموما بسته بود و کارمندان در فضاهایی اختصاصی فعالیت می‌کردند. با پیشرفت تدریجی مفاهیم اشتغال و تغییر طراحی محیط‌ها، دفاتر اختصاصی به میزهای محدودشده با پارتیشن‌ تبدیل شدند. در چنین فضاهایی دیگر خبری از سکوت محض و عدم ارتباط کارمندان با یکدیگر نبود و به‌مرور، تعامل افراد وارد فاز جدیدی می‌شد.

در کنار کسب‌وکارهای مستقل که دفاتر اختصاصی داشتند، شرکت‌های نوپایی بودند که به‌خاطر منابع مالی محدودتر، مجبور به تهیه‌ی دفاتری مشترک با یکدیگر می‌شدند. چنین دفاتری به‌نام دفتر کار مشترک شناخته می‌شوند و با فضای کار اشتراکی تفاوت دارند. در این نمونه‌ها، چند نفر یا چند کسب‌وکار، فضایی را از یک مالک خریداری یا اجاره کرده و هزینه‌های دفتر را بین خود تقسیم می‌کنند. در دفاتر کار مشترک، عموما شاهد فضاهایی محدود هستیم و شاید فعالان در هر دفتر، اشتراکی از لحاظ موضوع کسب‌وکار با یکدیگر نداشته باشند.

شاید تفاوت اصلی فضای کار اشتراکی را بتوان در بازتر بودن محیط آن نسبت به ساختار سنتی دید. در چنین فضاهایی عموما شاهد فضاهای کار باز هستیم و محیط اصلی ساختمان، به چنین بخش‌هایی اختصاص می‌یابد. البته فضاهای مستقل و اتاق‌های اختصاصی کار و جلسه نیز برای افراد فراهم خواهد بود، اما محیط کار باز، ماهیت اصلی فضای کار اشتراکی را شکل می‌دهد. سیاست‌‌گذاری، تأمین منابع و امکانات، برنامه‌ریزی و درآمدزایی از فضای کار اشتراکی نیز برخلاف دفاتر مشترک بین فعالان فضا تقسیم نمی‌شود و یک شرکت یا فرد، مدیریت کل فضا را بر عهده دارد.

فریلنسرها را می‌توان مهم‌ترین بازیگران دنیای کسب‌وکار دانست که امکان بهره‌مندی از مزایای فضای کار اشتراکی را دارند. آن‌ها افرادی هستند که عموما به‌صورت انفرادی و تحت قراردادهای مشخص پروژه‌ای، وظایفی را برای پیمانکارهای متعدد انجام می‌دهند. چنین افرادی عموما ارتباط زیادی با ارباب رجوع ندارند و همچنین به‌خاطر فعالیت انفرادی و عدم نیاز به حضور فیزیکی دائم در محیط کار پیمانکار، دفتر کار ثابت نیز نخواهند داشت.

افرادی که اشتغال مستقل یا فعالیت به‌صورت دورکار دارند، عموما نیاز و توانایی تهیه‌ی دفاتر مستقل را ندارند. به‌علاوه فعالیت در فضای اشتراکی برای آن‌ها مزایایی همچون ارتباط با همکاران، شبکه‌سازی، افزایش کانال‌های جذب مشتری و حتی بهبود روحیه را به‌همراه دارد. فریلنسرهای باسابقه می‌دانند که فعالیت طولانی‌مدت در محیط‌های ایزوله یا کار در خانه، با وجود تمام مزایا به‌هرحال خسارت‌هایی را در طولانی‌مدت به‌همراه دارد. البته برخی افراد هیچ‌گاه با فعالیت در محیط‌‌های باز راحت نیستند و شاید نتوان فضای کار اشتراکی را برای آن دسته از فریلنسرها مناسب دانست.

گروه‌های کوچک استارتاپی تا پیش از رشد اصلی و رسیدن به استقلال کامل یا مقیاس‌دهی قابل‌توجه، عموما توانایی مالی برای فعالیت در دفتر کار مستقل را ندارند. آن‌ها می‌توانند با هزینه‌هایی نسبتا کمتر، در بخشی از یک فضای کار اشتراکی به فعالیت مشغول شوند. در چنین وضعیتی دیگر نگرانی درباره‌ی مسائل زیرساختی دفتر کار همچون برق و اینترنت و موارد دیگر هم از بین می‌رود. به‌علاوه استارتاپ‌ها می‌توانند از فضای مستقل در دسترس در برخی از فضاهای کار اشتراکی بهره‌مند شوند که استقلال فعالیت را در کنار مزایای فضای اشتراکی به‌همراه دارد.

تشکیل جامعه (Community) حول مفاهیم مشترک، یکی از اهداف دنیای مدرن کسب‌وکار محسوب می‌شود. درواقع نیروی کار جوان امروز عضویت در جامعه‌ای همسو با نیازها و اهداف خود و همچنین شبکه‌سازی را از الزامات موفقیت در دنیای کنونی می‌داند. فعالیت در فضای کار اشتراکی بیش از همه‌ی مزایای بالا، عضویت در یک جامعه را برای افراد و گروه‌ها به‌همراه دارد. فریلنسرها و استارتاپ‌هایی که به‌جای حضور در دفاتر مستقل و ایزوله، عضوی از یک فضای کار اشتراکی هستند، فرصت‌های متعددی برای شبکه‌سازی، گسترش کانال‌های جذب مشتری و ارائه‌ی خدمات و حتی بازاریابی خدمات خود دارند.

شهرهای بزرگ ایران همچون تهران، اصفهان، مشهد، کرمان، شیراز و تبریز و برخی شهرهای دیگر، میزبان فضاهای کار اشتراکی هستند که امکانات متنوعی را بسته به فضای در دسترس و سیاست مدیریتی خود، در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند. در ادامه برخی از این فضاها را معرفی می‌کنیم. امکاناتی که در فضاهای کار اشتراکی ایران ارائه می‌شوند، عموما مشترک هستند. از میان امکانات مشترک می‌توان به اینترنت نامحدود، میزهای کار انعطاف‌پذیر، فضای ثابت برای استارتاپ‌ها، پذیرایی محدود رایگان،‌ اتاق جلسه و فضای بازی و استراحت اشاره کرد.

پارادایس هاب یکی از گسترده‌ترین مجموعه‌های فضای کار اشتراکی را برای شهروندان تهرانی فراهم می‌کند. این مجموعه شامل پنج شعبه است که در سرتاسر شهر بزرگ تهران گسترده شده‌اند. پارادایس هاب با شعار «تأمین و مدیریت دفتر کار و فصای کار اشتراکی برای فریلنسرها، کارآفرینان و شرکت‌ها» فعال است و برای گسترش شعب خود، برنامه‌هایی جدی نیز در دستور کار دارد.

فضای کار اشتراکی پارادایس هاب

زاویه در فضایی به وسعت هزار متر مربع، یکی از قدیمی‌ترین فضاهای کار اشتراکی تهران محسوب می‌شود. این فضای اشتراکی که با شعار «فضای امنی برای تجربه، ساختن و یاد گرفتن» فعال است، برگزاری رویدادهای رشد و مهارت‌آموزی را به‌عنوان بخش مهمی از فعالیت‌های خود معرفی می‌کند.

فضای کار اشتراکی زاویه

باکس (باشگاه کسب‌وکار دانش‌بنیان) از دیگر فضاهای کار اشتراکی در تهران بوده که در فضایی به مساحت ۳،۶۰۰ متر مربع در نزدیک دانشگاه شریف واقع است. مدیران باکس، مزیت فضای کار اشتراکی خود را حضور منتورها و فعالان باتجربه‌ی کسب‌وکار در فضا بیان می‌کنند که در کنار دوره‌های آموزشی BOX School، مزیت‌های رشد و مهارت‌آموزی را نیز برای اعضا به‌همراه دارد.

فضای کار اشتراکی باکس

فضای کار اشتراکی تیوان بخشی از باشگاه کارآفرینی تیوان در تهران است که خود را مجموعه‌ای غیرانتفاعی با هدف گسترش فرهنگ کارآفرینی در میان نوجوانان و جوانان معرفی می‌کند. تیوان امکانات متعدد منتورینگ و مشاوره را نیز در کنار فضای کار اشتراکی برای اعضا فراهم می‌کند.

وب‌سایت فضای کار اشتراکی تیوان

آبی سفید یکی از قدیمی‌ترین فضاهای کار اشتراکی اصفهان محسوب می‌شود که در مرکز این شهر قرار دارد. آبی سفید با شعار «حس خوب کار کردن» فعال است و تصمیم دارد تا شعبه‌های دیگری را نیز در شهر اصفهان و دیگر شهرهای ایران تأسیس کند. این فضای کار اشتراکی، ایجاد جامعه‌ای پویا از فریلنسرها در کنار استارتاپ‌ها را مهم‌ترین وظیفه خود می‌داند.

فضای کار اشتراکی آبی سفید

پویتک از دیگر فضاهای کار اشتراکی در مرکز اصفهان است که خود را به‌نوعی شتاب‌دهنده نیز بیان می‌کند. بنیان‌گذاران پویتک ایجاد فرصت رشد برای اعضا را از مأموریت‌های اصلی خود بیان می‌کنند و شاید به‌همین دلیل عبارت شتاب‌دهنده نیز در کنار فضای کار اشتراکی در تعریف پویتک دیده می‌شود.

فضای کار اشتراکی پویتک

فضای کار اشتراکی هاب اصفهان به‌نوعی در دل شتاب‌دهنده‌ای به همین نام فعالیت می‌کند. این فضای کار اشتراکی با حمایت همراه اول، دانشگاه صنعتی اصفهان و شهرک علمی و تحقیقاتی این شهر راه‌اندازی شد تا امکانات مورد نیاز فریلنسرها و استارتاپ‌های اصفهانی را در فضایی مناسب در اختیار آنان قرار دهد.

فضای کار اشتراکی هاب اصفهان

فینووا از معدود فضاهای کار اشتراکی مشهد است که خود را پلتفرم هم‌افزایی، اشتراک دانش و یادگیری نیز معرفی می‌کند. این فضای کار اشتراکی خدماتی همچون منتورینگ و معرفی استارتاپ‌ها به سرمایه‌گذاران را ارائه می‌کند.

فضای کار اشتراکی فینووا

تاب دسک اولین فضای کار اشتراکی استان قم است. آن‌ها علاوه بر خدمات فضای کار اشتراکی، فرصت آشنایی اعضا با منتورهای کسب‌وکار، آموزش و پرورش موازی و گروهی استارتاپ‌ها و خدمات مهارت‌آموزی را ارائه می‌کنند.

فضای کار اشتراکی تاب دسک

رایکست اولین فضای کار اشتراکی در تبریز است که بهبود کار تیمی و افزایش ظرفیت استارتاپی این شهر را به‌عنوان مأموریت خود بیان می‌کند. رایکسب به‌عنوان یکی از فعالان جدی اکوسیستم استارتاپی تبریز، برگزاری انواع رویدادهای مهم این شهر در حوزه‌ی کسب‌وکار و کارآفرینی را نیز بر عهده دارد.

فضای کار اشتراکی رایکسب

لندیما اولین فضای کار اشتراکی کرمان محسوب می‌شود که در برگزاری رویدادهای استارتاپی این شهر نیز فعالیتی پررنگ دارد. لنداستارز یکی از رویدادهای بین‌المللی اکوسیستم استارتاپی کرمان است که لندیما آن را با هدف آشنایی اعضا با تجربه‌های یکدیگر و چالش‌های راه‌اندازی و مدیریت استارتاپ برگزار می‌کند.

فضای کار اشتراکی لندیما

فضاهای کار اشتراکی در کشور ما عمر چندان زیادی ندارند. ازطرفی در سال‌های اخیر شاهد راه‌اندازی تعداد زیادی از این فضاها در شهرهای متعدد، خصوصا شهرهای بزرگ و مرکزی بوده‌ایم. انواع شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شتاب‌دهنده‌ها و سازمان‌های دولتی و خصوصی، با درک فرصت موجود در فضاهای مدرن، تصمیم به راه‌اندازی و مدیریت آن‌ها گرفته‌اند. شاید پر بی‌راه نباشد که امسال و سال‌های پیش‌رو را با عبارت «موج راه‌اندازی فضاهای کار اشتراکی» تعریف کنیم. دراین‌میان، افزایش سریع تعداد چنین فضاهایی، نیاز به زیرساخت‌هایی غیر از فضاهای فیزیکی هم دارد که درصورت عدم بررسی و فراهم کردن آن‌ها، احتمالا چالش‌های متعددی را به‌همراه خواهد داشت.

فرهنگ فضای کار اشتراکی یکی از مهم‌ترین مسائلی است که شاید کمتر سازمان یا گروهی به آن توجه کرده باشد. باوجود پیشرفت فرهنگی و آشنایی هرچه بیشتر نیروی انسانی جوان با ساختارهای مدرن کسب‌وکار، هنوز چالش‌های فرهنگی در میان فعالان دیده می‌شود. قانون‌گذاری و شرح شرایط کار در فضای کار اشتراکی، از هیچ سازمان تنظیم‌گری سنتی بر نمی‌آید و فعالان همین فضاهای مدرن، باید برای چنین وظایفی آماده باشند.

اولین گردهم‌آیی مدیران فضای کار اشتراکی ایران (کوورکینگ ایران) چند ماه پیش برگزار شد که نشان‌دهنده‌ی عزم کلی اکوسیستم فضاهای کار اشتراکی برای تعامل در مسیر حل چالش‌های پیش‌رو بود. چنین همکاری‌هایی برای درک هرچه بهتر ساختار فضاهای کار اشتراکی، آشناسازی عموم مردم با مفاهیم و همچنین هم‌فکری برای رفع چالش‌های جامعه‌ی مذکور، مزایای زیادی دارند. ازطرفی فعالان اکوسیستم فضای کار اشتراکی باید درکی از نیاز به همکاری و لزوم کنار گذاشتن رقابت‌های سنتی و مخرب داشته باشند تا پی‌ریزی ستون‌های فرهنگی این مفهوم جدید و جذاب، سریع‌تر و محکم‌تر انجام شود.

تنطیم‌گری قانونی یکی دیگر از مشکلاتی است که امروزه مدیران فضاهای کار اشتراکی و اعضای آن‌ها را تهدید می‌کند. ساختارهای سنتی قانونی هنوز آن‌چنان که باید و شاید با مفاهیم مدرن آشنا نیستند و مسائلی همچون بیمه و مالیات و قوانین پست و دارایی، برای ساختارهای اقتصادی آن‌ها بهینه‌سازی نشده‌اند. امروز اعضای فضاهای کار اشتراکی هم نیاز به تنظیم‌گری‌های مدرن‌تر دارند و فریلنسرها و استارتاپ‌ها در بسیاری مراحل فعالیت خود با موانع قانونی روبه‌رو هستند. هرچند سامانه نوآفرین و قانون پشتیبان آن، قول تسهیلاتی را به آن‌ها می‌دهد، اما هنوز کمبودهای متعددی (مانند عدم امکان ثبت‌نام فریلنسرها) در آن دیده می‌شود.

فضاهای کار اشتراکی مفاهیمی نو و جوان در ساختار کسب‌وکار ما محسوب می‌شوند. رشد آن‌ها قطعا به رشد فرهنگ کارآفرینی و اشتغال مدرن کمک خواهد کرد؛ اما قطعا برای پیشرفت هرچه سریع‌تر در ارائه‌ی خدمات و گسترش فرهنگ مذکور، نیاز به فعالیت و تلاش همه‌جانبه‌ی افراد و سازمان‌های ذی‌نفع و خصوصا مدیران و اعضای فضاهای کار اشتراکی خواهیم داشت.