آیا لاک‌پشت‌ها می‌توانند سرشان را کامل درون لاکشان فروببرند؟

این پرسش که آیا یک لاک‌پشت می‌تواند سر خود را کاملاً داخل لاکش جمع کند، شاید ساده به نظر برسد، اما پاسخ آن به تکامل چند صد میلیون سالهٔ این خزندگان بازمی‌گردد.

مدت‌ها تصور می‌شد تمام لاک‌پشت‌ها وقتی تهدید می‌شوند، سر خود را داخل لاکشان جمع می‌کنند، اما واقعیت کمی پیچیده‌تر است و همه لاک‌پشت‌ها این توانایی را ندارند. حتی اگر پوسته برای بعضی از این خزندگان جنبهٔ محافظتی داشته باشد، شواهد فسیلی نشان می‌دهد پوسته‌ها در آغاز به دلایل کاملاً متفاوتی شکل گرفته‌اند.

لاک‌پشت‌های خشکی‌زی که حدود ۵۰ میلیون سال پیش ظاهر شدند، می‌توانند سر خود را داخل لاکشان جمع کنند. این لاک‌پشت‌ها معمولاً حرکت کندی دارند و برای محافظت از خود به پوسته تکیه می‌کنند. بیشتر آن‌ها قادرند سر خود را داخل لاک خود جمع کنند و پوسته‌هایشان معمولاً قوسی‌شکل است تا فضای کافی برای این کار فراهم شود. چند گونهٔ دیگر از لاک‌پشت‌های نیمه‌خشکی‌زی هم که بین خشکی و آب حرکت می‌کنند، توانایی مشابهی دارند.

لاک‌پشت‌ها دو روش برای جمع کردن سر دارند. لاک‌پشت‌های گروه کنارگردن‌سانیان، گردن‌های بلندی دارند و سر و گردن خود را به سمت کنار و روی یکی از بازوها خم می‌کنند. گروه دیگر، لاک‌پشت‌های گردن‌ماری هستند که گردن خود را به‌صورت حلقه‌ای خم کرده و می‌توانند آن را به داخل شانه‌ها بکشند.

برای درک این توانایی، باید به تکامل پوستهٔ لاک‌پشت‌ها بازگردیم. پوستهٔ لاک‌پشت ساختاری پیچیده است و از بیش از ۵۰ استخوان تشکیل شده است. در حالی که پوستهٔ لاک پشت‌های مدرن شبیه واحدی یکپارچه به نظر می‌رسد، در واقع از دو بخش اسکلت جداگانه تشکیل شده است که به‌طور مستقل تکامل یافته‌اند.

به نوشته‌ی لایوساینس، اولین نشانه‌های تکاملی لاک، پهن شدن دنده‌ها بود که در موجودی به نامایونوترسوروس آفریکانوس (Eunotosaurus africanus) دیده می‌شود. این موجود حدود ۲۶۰ میلیون سال پیش در آفریقای جنوبی زندگی می‌کرد. این حیوانات احتمالاً برای فرار از گرما در زیر زمین تونل می‌کندند و دنده‌های پهن به آن‌ها اجازه می‌داد عضلات بیشتری برای این کار داشته باشند.

در سال ۲۰۱۵ در آلمان، فسیلی به نام پاپوکلیس به قدمت ۲۴۰ میلیون سال کشف شد که نشان می‌داد حیوانی بدون پوسته با دنده‌های بالا و پایین پهن و ضخیم وجود داشته است. سپس، حدود ۲۰ میلیون سال بعد، در چین، فسیلی از جانوری آبزی به نام اودونتوکلیس (به معنی لاک‌پشت دندان‌دار) پیدا شد. این حیوان دارای صفحه شکمی کامل بود که از گسترش دنده‌های شکمی به‌وجود آمده بود. صفحه شکمی احتمالاً برای تعادل در حرکت در اعماق آب ساخته شده بود و به محافظت در برابر شکارچیان زیر آب نیز کمک می‌کرد.

اولین شواهد از پوسته کامل لاک‌پشت‌ها به حدود ۲۱۰ میلیون سال پیش برمی‌گردد، زمانی که فسیلی از لاک‌پشت‌های اولیه به نام پروگانوشلی‌ها پیدا شد. در این فسیل، دنده‌های بالای بدن به استخوان‌های پوستی متصل شده بودند و این اتصال باعث شده بود پوسته بالایی به شکل ساختاری بسته دربیاید. پوسته بالایی به پوسته پایینی متصل می‌شد. همچنین، سر لاک‌پشت توسط استخوان‌های شانه به بدن وصل نمی‌شد.

شواهد نشان می‌دهند که این موجودات خزنده که به گروه همه‌لاک‌پشتان تعلق داشته‌اند، اجداد لاک‌پشت‌های امروزی هستند. با این حال، ویژگی‌هایی مانند دنده‌های پهن و همپوشان، میلیون‌ها سال پیش در حیوانات دیگراز جمله برخی که به پستانداران نزدیک‌تر بودند هم تکامل پیدا کردند.

لاک نیاکان لاک‌پشت‌ها در پاسخ به فشارهای تکاملی مختلف شکل گرفت، اما امروزه عمدتاً برای دفاع از خود استفاده می‌شود. کارکرد امروزی لزوماً با علت اولیهٔ پیدایش آن مرتبط نیست.

پوسته مقاوم لاک‌پشت‌ها، یکی از شگفت‌انگیزترین ویژگی‌های تکاملی آن‌هاست که به این موجودات کمک کرده تقریباً ۳۰۰ میلیون سال زنده بمانند. این پوسته نه تنها محافظی برای آن‌ها در برابر تهدیدات محیطی بوده، بلکه به آن‌ها این امکان را داده که از سه بحران بزرگ انقراض جمعی زمین جان سالم به در ببرند. در حالی که دایناسورها و بسیاری از موجودات دیگر در طول تاریخ نابود شده‌اند، لاک‌پشت‌ها با این ویژگی منحصر به فرد همچنان به بقا ادامه داده‌اند و امروز هم حضورشان در کره زمین ادامه دارد.