جزئیات سند مقابله با انحصار کسب و کارها در فضای مجازی مشخص شد

هفتم مردادماه سال جاری، سند سیاست‌ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی، به دستور رئیس جمهور توسط دبیر شورای عالی فضای مجازی ابلاغ شد.

سید ابوالحسن فیروزآبادی، دبیر شورای عالی فضای مجازی کشور، به دستاوردها و نکات مثبت توسعه اقتصاد سکویی در دنیا و در ایران اشاره کرد. وی درخصوص شکل‌گیری و تقویت انحصارها، کاهش رقابت‌پذیری و افزایش موانع ورود به بازار برای کسب‌وکارهای نوپا ابراز نگرانی کرد.

فیروزآبادی، قانون‌گذاری و تنظیم‌گری در حوزه تقویت رقابت و مقابله با انحصار‌طلبی را موضوعی مهم در اکثر کشورهای مهم دنیا برشمرد و افزود که ایران نیز مشکلات متعددی در نحوه رو‌به‌رو شدن با این دغدغه دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به منازعات مرتبط با شکل‌گیری انحصار یا بروز و ظهور رفتارهای ضدرقابتی در بازار کسب‌و‌کارهای فضای مجازی اشاره کرد.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی از اهداف سند سیاست‌ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی به موارد زیر اشاره کرد:

• استفاده از فرصت‌ها و ظرفیت‌ها و مقابله با آسیب‌ها و تهدیدهای ناشی از تحولات پرشتاب عرصه فضای مجازی
• انتظام‌بخشی و مدیریت ابعاد و مسائل نوپدید در این فضا
• تضمین حفاظت حداکثری از حقوق کسب‌و‌کارها
• برنامه‌ریزی همه‌جانبه برای بهبود شرایط کسب‌و‌کارهای مرتبط با فناوری‌های مجازی

وی تصریح کرد که مرکز ملی فضای مجازی با درنظرگرفتن این اهداف، علاوه بر حمایت از رقابت و مقابله با انحصار در بازار سکوهای فضای مجازی، ارتقای کیفیت و مطلوبیت خدمات ارائه‌شده به کاربران را نیز مدنظر قرار داده است.

فیروزآبادی همچنین اعلام کرد که سند سیاست‌ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی با درنظرگرفتن موارد و چالش‌هایی در نسخه اولیه تدوین شده است. این چالش‌ها را می‌توان در موارد زیر برشمرد:

• محدودسازی کاربران سکوها برای استفاده هم‌زمان از خدمات سکوهای رقیب
• ایجاد وابستگی میان خدمات ارائه‌دهندگان
• ادغام‌ها یا تملک‌های غیر‌رقابتی
• عدم رعایت بی‌طرفی دستگاهی و بی‌طرفی سکویی
• عدم شفافیت الگوریتم‌های مورد استفاده توسط سکوها
• سوءاستفاده از قدرت مسلط در بازار جهت تکمیل بندهای قراردادهای ناعادلانه

وی افزود که نسخه اولیه تدوین شده سند، با مشورت و رایزنی تنظیم‌گران مرتبطش از جمله نمایندگان معاونت علمی و فناوری رئیس جمهوری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان صداوسیما، وزارت صنعت، معدن و تجارت و سازمان نظام صنفی رایانه‌ای کشور و به‌طور خاص با مشارکت مرکز ملی رقابت، اصلاح و نهایی شده‌ است.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی همچنین اعلام کرد که مفاد این سند، اقدامات غیررقابتی در بازار فضای مجازی را روشن و ازطریق ارتقای شفافیت، ارائه‌دهندگان خدمات سکو را از تبعیض قائل‌شدن میان کسب‌وکارها منع کرده ‌است.

از سوی دیگر در این سند بندهایی وجود دارد مبنی بر اینکه شورای رقابت، تعاریف و معیارهای خود را متناسب با الزامات و ویژگی‌های فضای مجازی بازنگری کند، مثلاً در تعریف بازار مرتبط، تعریف استاندارد رفاه مشتری یا تشخیص نشانه‌های بروز انحصار در بازار، عواملی چون اثرات شبکه‌ای مستقیم و غیرمستقیم و میزان داده‌های دراختیار سکوها را نیز لحاظ کند.

فیروزآبادی در خصوص وظایف مرکز ملی رقابت در این سند نیز اعلام کرد که این مرکز، معیارهای تصمیم‌گیری‌اش را با درنظرگرفتن ویژگی‌های کسب‌و‌کار، به‌روز می‌کند. وی همچنین افزود که ماهیت ایجاد انحصار در این فضای رقابتی، نیازمند تنظیم‌گری از قبل است؛ لذا رویه‌های تحقیق و تفحص را با هدف شناسایی زودهنگام نشانه‌های بروز انحصار فعال می‌کنند.

رئیس مرکز ملی فضای مجازی از ابلاغ این سند به دستور ریاست جمهور خبر داد و افزود که امیدوار است این سند برای شورای رقابت، در مقابله با چالش‌های نوظهور، راه‌گشا باشد.

از سویی دیگر، سید هادی سجادی، دبیر کمیسیون عالی تنظیم مقررات و معاون امور اقتصادی و تنظیم مقررات مرکز ملی فضای مجازی، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرد که سند سیاست‌ها و الزامات کلان حمایت از رقابت و مقابله با انحصار سکوهای فضای مجازی، تمامی سکوهای فعال بر بستر فضای مجازی را شامل می‌شود، چه آن‌هایی که در بازارهای دوسویه فعالیت می‌کنند و چه آن‌هایی که بازارهای چندسویه را هدف گرفته‌اند. وی همچنین تأکید کرد که مخاطب اصلی این سند، شورا و مرکز ملی رقابت است که سند به آن ابلاغ شده است، اما سایر تنظیم‌گران فعال در کشور، علاوه بر اینکه در تدوین سند مشارکت فعال داشته‌اند، ملزم به رعایت آن نیز هستند.

وی همچنین درباره این مسئله که کدام کسب‌وکارها بیشتر با مقوله انحصار مواجه هستند افزود که در وهله اول مواردی در خصوص سکوهای ارائه‌دهنده خدمات حمل‌و‌نقل یا ارائه‌دهنده خدمات رستوران و غذا، جلب توجه کردند و با بررسی‌های بیشتر، وسعت این مسئله مشخص شد. وی برای مثال به سکوهای فعال در بازارهای برنامک‌های (اپلیکیشن‌ها) دستگاه‌های هوشمند یا بازارگاه‌های همتا‌به‌همتا اشاره کرد که در میان آن‌ها مسائل غیررقابتی فراوانی مشاهده شده است.