گروهی از دانشمندان یک واکسن تاییدنشده‌ی کووید ۱۹ را روی خود آزمایش می‌کنند
یک واکسن تاییدنشده‌ی کووید ۱۹ به‌وسیله‌ی گروهی که تعاونی توسعه‌ی سریع واکسن (RADVAC) نامیده می‌شوند، توزیع شده است و کسی نمی‌داند که آیا این واکسن واقعا اثر دارد. این تعاونی از بیش از ۲۰ دانشمند، کارشناس فناوری و مشتاقان علم تشکیل شده است که برخی از آن‌ها وابسته‌به دانشگاه هاروارد و موسسه‌ی فناوری ماساچوست هستند. این افراد قبل از طراحی واکسن خود یا اسپری کردن آن درون بینی، به‌دنبال دریافت مجوز سازمان غذا و داروی آمریکا نبوده‌اند.
براساس گزارش مجله‌ی MIT Technology Review، این گروه قبل از آغاز پروژه و داوطلب شدن در کارآزمایی بالینی غیررسمی خود به‌عنوان افراد شرکت‌کننده در آزمایش به‌دنبال دریافت تایید از هیچ هیئت اخلاقی نبودند. آن‌ها همچنین مواد واکسن‌ها را برای ده‌ها نفر از اعضای گروه‌های اجتماعی خود توزیع کرده‌اند.
سازمان غذا و دارو به پرسش‌های مطرح شده ازسوی مجله‌ی MIT Technology Review در این رابطه که آیا این ابتکار را می‌توان قانونی در نظر گرفت، پاسخ نداده است. اگرچه، پرستون استیپ، متخصص ژنتیک که RADVAC را تاسیس کرده است و به‌عنوان دانشمند ارشد آن خدمت می‌کند، گفت که سازمان غذا و دارو قدرتی روی این پروژه ندارد زیرا خود شرکت‌کنندگان واکسن را مخلوط کرده و به کار می‌برند بدون اینکه این تعاونی در ازای آن هیچ پولی دریافت کند. باید دید آیا سازمان غذا و دارو در جهت کنترل این پروژه گامی خواهد برداشت یا نه، خصوصا که افراد بیشتری از آن خبردار شده و واکسن آزمایشی را دریافت می‌کنند. استیپ گفت: «ما پیشنهاد نمی‌کنیم که مردمی که درحال پوشیدن ماسک هستند، رفتار خود را تغییر دهند اما این واکسن به‌طور بالقوه چندین لایه محافظت فراهم می‌آورد.» با‌این‌حال، RADVAC هنور شواهدی ندارد که نشان دهد این واکسن پاسخ ایمنی محافظت‌کننده‌ای را بوجود آورد.
پژوهشگران پروژه‌ی مذکور مطالعاتی را برای یافتن پاسخ آن سوال آغاز کرده‌اند که برخی از آن‌ها در آزمایشگاه ژنتیک جورج چارچ در هاروارد درحال انجام است. چارچ قبلا دو دوز از این واکسن را دریافت کرده است. چارچ گفت: «من فکر می‌کنم با درنظر گرفتن روش‌های زیاد ابتلا به این عفونت و پیامدهای بسیار متغیر آن، ما درمعرض خطر بیشتری ازسوی کووید ۱۹ قرار داریم (نسبت‌به واکسن آزمایشی).»
چارچ افزود درحالی‌که او معتقد است واکسن بی‌خطر است (در نبود داده‌های تاییدکننده‌ی این موضوع)، او فکر می‌کند که خطر بزرگ‌تر آن است که واکسن بی‌اثر باشد (چارچ همچنین عضو گروهی پژوهشی در دانشگاه هاروارد است که هدف آن وارد کردن ژن‌های ماموت منقرض‌شده به DNA فیل‌های آسیایی است).
اما صرف‌نظر از اینکه واکسن دربرابر ویروس کرونا محافظتی فراهم کند یا نه، واکسن‌ها همیشه با خطر بروز اثرات جانبی همراه هستند. پیش‌از‌این، لایو ساینس گزارش کرده بود که بیش از ۳۰ واکسن کاندیدای کووید ۱۹ درحال آزمایش در کارآزمایی‌های بالینی تصویب‌شده برای اینکه تایید نهایی را بگیرند باید چندین دور آزمون کارآیی و بی‌خطر بودن را بگذرانند. در کارآزمایی‌های اولیه، توسعه‌ی‌دهندگان واکسن به‌دنبال عوارض جانبی حادی هستند که مدت کوتاهی پس از دریافت واکسن رخ می‌دهد که ممکن است شامل تورم، قرمزی و درد در محل دریافت واکسن یا احتمالا تب باشد.
در کارآزمایی‌های بالینی پیشرفته، آن‌ها به‌دنبال عوارض جانبی هستند که ممکن است زمانی بروز کند که فرد در دنیای واقعی درمعرض ویروس قرار می‌گیرد. یکی از عوارض جانبی که ممکن است هنگام مواجهه‌با ویروس رخ دهد، با عنوان تقویت وابسته‌به آنتی‌بادی (ADE) شناخته می‌شود. این پدیده‌ی نادر موجب می‌شود که پس از واکسیناسیون بدن دربرابر عفونتِ شدید مستعدتر شود و قبلا در آزمایش‌های حیوانی درمورد واکسن‌های کرونای مرتبط با SARS-CoV-2 یعنی ویروس عامل کووید ۱۹ مشاهده شده است.
جورج سیبر، رئیس سابق واکسن‌ها در شرکت دارویی وایت گفت: «آزمایش واکسن RADVAC روی خود، بهترین ایده نیست، خصوصا در این مورد که ممکن است با آغاز ADE اوضاع بدتر شود. شما واقعا باید بدانید چه کاری در این‌جا انجام می‌دهید.»
سیبر افزود با توجه به اجزای واکسن و مسیر استعمال آن که از راه بینی است، او مطمئن نیست که واکسن حتی اگر بی‌خطر باشد به‌اندازه‌ی کافی قدرتمند باشد تا دربرابر عفونت محافظت کند.
در ماه ژوئیه، RADVAC مقاله‌ی سفیدی درمورد دستورالعمل واکسن منتشر کرد که همراه‌با سلب مسئولیتی بود که می‌گفت هرکسی که از این اطلاعات استفاده می‌کند باید فرد بزرگسال راضی مستقر در آمریکا باشد که موافقت کند مسئولیت کامل استفاده از این اطلاعات، واکسن و مواد مورد نیاز برای تولید و استعمال را برعهده می‌گیرد. علاوه‌بر‌این، افراد برای دسترسی به اطلاعات سایت، ابتدا باید تصدیق و موافقت کنند که هرگونه استفاده از آن اطلاعات برای توسعه و استفاده روی خود مشمول قوانین آزمایش روی خود است که بستگی به محل زندگی فرد دارد.
گروه پژوهشی زیر سلب مسئولیت‌ها در مقاله، فرمولاسیون واکسن را توصیف می‌کنند که شامل قطعات کوتاهی از پروتئین (پپتید) است که در ویروس کرونا یافت می‌شود. این پپتیدها به‌خودی‌خود نمی‌توانند موجب کووید ۱۹ شوند اما ازنظر تئوری باید سیستم ایمنی آن‌ها را تشخیص داده و آنتی‌بادی‌هایی را بسازد که بتوانند ویروس را مورد هدف قرار داده و آن را غیرفعال کنند.
استیپ در اوایل سال جاری درمورد چنین واکسنی با سیبر صحبت کرده بود و سیبر به او گفته بود که پپتیدهای کوتاه همواره پاسخ ایمنی قوی را ایجاد نمی‌کنند. براساس مقاله‌ی سفید، واکسن RADVAC علاوه‌بر پپتیدها حاوی کیتوسان است. کیتوسان ماده‌ای است که در پوسته‌های سخت‌پوستانی مانند میگو یافت می‌شود. کیتوسان برای پوشاندن پپتیدها و سهولت تحویل آن‌ها به بافت مخاطی بینی به کار رفته است.
توسعه دهندگان RADVAC در تلاشی برای آغاز یک پاسخ ایمنی قوی و موضعی در بینی یعنی جایی که عفونت کووید ۱۹ اغلب در آن‌جا رخ می‌دهد، تصمیم گرفتند تا واکسن خود را به‌جای تزریق، به صورت اسپری بینی تحویل دهند. بافت‌های مخاطی مانند بافت مخاطی بینی دارای گروه سلول‌های ایمنی مخصوص به خود است که می‌تواند از این بافت نسبتا قابل نفوذ دربرابر ضایعات و پاتوژن‌ها محافظت کند. در حالت ایده‌آل، یک واکسن موثر کووید ۱۹ هم موجب آغاز این پاسخ ایمنی موضعی و هم پاسخ ایمنی سیستمیک در کل بدن می‌شود.
برخی کارشناسان دیگر نیز همین دیدگاه RADVAC را دارند و فکر می‌کنند واکسن‌های کووید ۱۹ که از راه بینی دریافت شوند، نسبت‌به واکسن‌های تزریقی اثر محافظتی بیشتری خواهد داشت. اگرچه سیبر گفته است که او از هر گونه واکسن موجودی که براساس پپتیدها ساخته شده و از طریق بینی تحویل داده شود، خبر ندارد. برای تایید این موضوع که آیا چنین واکسن‌هایی واقعا می‌توانند موجب آغاز پاسخ ایمنی قوی شوند، لازم است مطالعاتی انجام شود.
درحالی‌که تئوری پشت‌صحنه‌ی این رویکرد ممکن است درست باشد، کارآیی واکسن‌های انفرادی را تنها می‌توان با تجزیه‌و‌تحلیل دقیق پاسخ ایمنی بدن نشان داد. RADVAC چنین مطالعاتی را تکمیل نکرده است. پژوهشگران بدون ارائه‌ی هیچ مدرکی مبنی‌بر اینکه واکسن آن‌ها دربرابر کووید ۱۹ محافظت فراهم می‌کند یا اینکه بی‌خطر است، مواد واکسن را برای اعضای گروه‌های اجتماعی خود توزیع کرده‌اند. استیپ گفته است: «ما مواد را به ۷۰ نفر تحویل داده‌ایم. آن‌ها خودشان باید آن‌ها را مخلوط کنند، اما ما گزارش کاملی از تعداد افرادی که آن را مصرف کرده‌اند، نداشته‌ایم.»
نظرات