اظهارنامه مالیاتی چیست و چطور باید آن را بفرستیم؟

همان‌طور که می‌دانید، تمام افراد حقیقی و حقوقی دارای درآمد، باید بخشی از آن را به‌عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند. در سال‌های گذشته عملیات محاسبه و ارائه‌ی مالیات کار سختی بود؛ زیرا تمام فرم‌ها باید به‌صورت دستی پر می‌شدند. اما امروزه بسیاری از مراحل فرایند پرداخت مالیات به‌صورت الکترونیکی است و نیازی به مراجعه‌ به اداره‌ی مالیات نیست. ما در این مقاله‌ی زومیت به تعریف کامل اظهارنامه‌ی مالیاتی می‌پردازیم و مراحل تکمیل آن را به‌صورت گام‌به‌گام شرح می‌دهیم.

این مقاله در تاریخ ۲۱ آذر ۱۴۰۲ به‌روزرسانی شده است.

اظهارنامه‌ی مالیاتی، گزارش کامل و جامعی از عملکرد شرکت یا شخص در یک سال مالیاتی است. سال مالیاتی معادل یک سال شمسی است که از اول فروردین آغاز می‌شود و تا پایان اسفند ادامه دارد. این موضوع در مورد اشخاص حقوقی کمی متفاوت است. اشخاص حقوقی که مشمول مالیات می‌شوند اما سال مالی‌شان به‌موجب اساسنامه با سال مالیاتی تطبیق نمی‌کند، باید درآمد سال مالی خود را در انجام محاسبه مالیات در نظر بگیرند.

مالیات در ایران به دو نوع خوداظهاری و علی‌الرأس تقسیم‌بندی می‌شود. در شیوه‌ی خوداظهاری، شخص حقیقی یا حقوقی باید میزان درآمد و سود سال مالیاتی خود را به سازمان امور مالیاتی اعلام کند و در آن، میزان کل درآمدها و کل هزینه‌ها (شامل: استهلاک، حقوق کارمندان و...) را ذکر کند. سپس در صورت واجد شرایط بودن، مبلغی به‌عنوان معافیت مالیاتی از آن کسر و در نهایت مالیات قابل پرداخت محاسبه می‌شود.

اظهارنامه مالیاتی تا پایان خرداد ماه هر سال باید تهیه و ارسال شود. در واقع، اظهارنامه مالیاتی نوعی گزارشی از یک سال گذشته اشخاص حقیقی و حقوقی و یک کارنامه مالی است که این اشخاص همه ساله، برای محاسبه مالیاتشان تهی و به سازمان مالیاتی تقدیم می‌کنند.

مالیات یک هزینه‌ی اجتماعی است که بابت بهره‌وری از امکانات و منابع کشور پرداخت می‌شود. این هزینه به‌نوعی درآمد دولت است و صرف رونق چرخه‌ی اقتصادی، افزایش خدمات، تحقق عدالت اجتماعی و عمران و آبادانی کشور می‌شود. همه‌ی کشورها مبلغی بابت مالیات بر درآمد یا نرخ عوارض اجتماعی از شهروندان خود دریافت می‌کنند. این روزها به کمک روش‌های آنلاین و اینترنتی پرداخت مالیات در ایران بسیار ساده شده است و افراد مشمول از طریق پر کردن فرم‌های الکترونیکی می‌توانند نسبت به پرداخت مالیات خود اقدام کنند. در ادامه بیشتر با اظهارنامه و نحوه‌ی پرداخت آن آشنایی می‌شویم.

تمام اشخاصی که به‌صورت حقیقی یا حقوقی به کسب درآمد می‌پردازند، موظف‌ هستند اظهارنامه‌ی مالیاتی خود را هر سال تنظیم کنند و ارائه دهند. همچنین اشخاصی که داخل یا خارج از ایران اقامت دارند و درآمد و فعالیت‌هایشان از طریق ایران انجام می‌شود، موظف به تکمیل اظهارنامه هستند. این اشخاص عبارت‌اند از:

قوانین مالیاتی چند دسته از اشخاص حقیقی و حقوقی را تعیین کرده‌اند که ملزم به تنظیم و ارائه اظهارنامه‌ی مالیاتی نیستند. این اشخاص عبارت‌اند از:

به‌طور کلی، ۶ نوع اظهارنامه‌ی مالیاتی مختلف وجود دارد. این دسته‌بندی شش‌گانه در ادامه ذکر شده است:

برای اینکه بتوانید اظهارنامه‌ی مالیاتی تهیه و ارائه کنید تعدادی مدارک را باید در اختیار داشته باشید و با تکمیل آن‌ها نسبت به تکمیل اظهارنامه‌ی مالیاتی اقدام کنید. این مدارک در ادامه لیست شده‌اند:

پیش از این که به طور کامل برایتان توضیح بدهیم که چطور باید اظهارنامه‌ی مالیاتی ثبت و ارسال کنید، به‌طور خلاصه صرفاً برایتان مراحلی را که باید طی کنید فهرست می‌کنیم:

۱- پیش ثبت نام شماره اقتصادی و دریافت کد رهگیری

۲- تأیید اطلاعات واردشده در مرحله پیش ثبت نام و دریافت پاکت نامه حاوی اطلاعات کاربری

۳- ثبت شماره اقتصادی

۴- تأیید اطلاعات ثبت‌شده در مرحله ثبت نام

۵- دریافت اظهارنامه‌ی الکترونیکی

۶- تکمیل اظهارنامه‌ی الکترونیکی

۷- ارسال اظهارنامه‌ی الکترونیکی و دریافت کد رهگیری

۸- دریافت قبوض پرداختی مالیات

۹- پرداخت قبوض پرداختی مالیات به‌صورت الکترونیکی

ارائه‌ اظهارنامه‌ی مالیاتی از طریق پر کردن فرم الکترونیکی انجام می‌شود. اما پیش از هر کاری باید در اداره‌ی دارایی ثبت نام کنید، پرونده‌ مالیاتی تشکیل بدهید و کد اقتصادی دریافت کرده باشید. بدون پیش ثبت نام شما قادر به ثبت اظهارنامه‌ی خود نخواهید بود. بعد از پیش ثبت نام و دریافت شناسه، رمز عبور و کد رهگیری می‌توانید برای پر کردن فرم اظهارنامه‌ی مالیاتی الکترونیکی اقدام کنید.

بعد از انجام این مراحل و برای دریافت فرم الکترونیکی اظهارنامه به سایت سازمان امور مالیاتی کشور به نشانی www.tax.gov.ir مراجعه کنید. از طریق سامانه سازمان امور مالیاتی وارد سامانه‌ی عملیات الکترونیک شوید. بعد با کلیک روی قسمت اظهارنامه الکترونیکی، نرم‌افزار مربوطه را دانلود کنید. پس از نصب نرم‌افزار آن را اجرا و اطلاعات مربوط را تکمیل کنید.

پس از ورود به سامانه سازمان امور مالیاتی کشور، در منوی موجود در بالای صفحه اول این سامانه روی گزینه «خدمات اصلی مالیاتی» کلیک کنید و در میان گزینه‌ها بخش «پیش ثبت نام الکترونیکی» را انتخاب کنید.

در این مرحله باید اطلاعات اولیه درباره فعالیت اقتصادی خود را در سامانه ثبت کنید. در این مرحله اطلاعات پایه‌ای از شما دریافت می‌شود. در این مرحله شما باید اطلاعات شخص اصلی شرکت را وارد کنید و همچنین، اطلاعات پایه، شرکا و اعضای شرکت را هم به‌طور کامل در فرم‌های مربوطه درج و ثبت کنید.

پس از مرحله پیش ثبت نام، یک مرحله صحت‌سنجی اطلاعات برای شما انجام می‌شود. در این مرحله بخشی از اطلاعات ثبت‌شده شما در مرحله پیش ثبت نام از منابع مختلف سازمانی استعلام و صحت آن بررسی خواهد شد. اگر مغایرتی در اطلاعات ثبت‌شده وجود داشته باشد، این موضوع از طریق پیامک به شما اطلاعات داده خواهد شد و شما هم باید مجدداً وارد سامانه پیش ثبت نام شده و این مرحله را تکرار کنید.

اگر اطلاعات اولیه که در مرحله پیش ثبت نام وارد کرده‌اید از سوی سازمان مالیاتی تایید شود، یک نام کاربری و کلمه عبور برای شما ایجاد خواهد شد. این اطلاعات هم به‌صورت پیامک روی به شماره موبایل شما ارسال خواهد شد.

پس از دریافت اطلاعات کاربری شما باید وارد سامانه ثبت نام شوید. پس از ورود باید اطلاعات تکمیلی در خصوص بنگاه اقتصادی خود را در فرم‌های این سامانه تکمیل کنید. به خاطر داشته باشید که می‌توانید اطلاعات پایه‌ای را که در مرحله ثبت‌نام در سامانه وارد و ثبت کرده‌اید ویرایش کنید.

در مرحله ثبت نام الکترونیک ابتدا باید اطلاعات کاربری را در سامانه وارد کنید، سپس وارد بخش ثبت‌نام شوید و مراحل ثبت‌نام را تکمیل کنید. در نهایت، پس از تکمیل همه اطلاعات خواسته‌شده و فرم‌ها همه اطلاعات را بررسی کنید و در صورت صحیح بودن آن‌ها روی گزینه تأیید نهایی کلیک کنید. حالا شما می‌توانید از خدمات الکترونیکی سامانه استفاده کنید.

در این مرحله اعتبار ستادی و میدانی اطلاعات واردشده سنجیده می‌شود و با پرونده‌های فیزیکی موجود درباره شما و شرکتتان تطبیق داده خواهد شد. اگر مغایرتی پیدا شود به‌صورت پیامک به شما اطلاع داده خواهد شد. اگر اطلاعات شما مورد تأیید سازمان باشد، وارد وضعیت ۴۵ می‌شوید و می‌توانید اظهارنامه الکترونیکی خود را ارسال کنید.

پس از طی کردن مراحل بالا، می‌توانید با نام کاربری و کلمه عبوری که به شما داده شده است به سامانه امور مالیاتی کشور مراجعه کنید، وارد حساب کاربری خود شوید و برای تکمیل فرم‌های اظهارنامه اقدام کنید. برای تهیه اظهارنامه‌ی مالیاتی این مراحل را باید پشت سر بگذارید:

۱- ثبت اظهارنامه در سامانه

۲- انتخاب گزینه «عملیات مشاهده» برای دسترسی پیدا کردن به محتوای اظهارنامه

۳- تکمیل جداول مالی و ترازنامه توسط مودیان حقوقی

۴- بررسی و چاپ نسخه پیش‌نویس اظهارنامه

۵- تأیید نهایی اطلاعات

۶- دریافت کد رهگیری

۷- دریافت قبض مالیاتی الکترونیکی صادرشده و امکان پرداخت آن

در اظهارنامه‌ی مالیاتی الکترونیکی اطلاعات مشخصی مورد نیاز است که باید آن‌ها را به دقت ثبت کنید. بنابراین، پیش از اقدام به ارائه اظهارنامه‌ی مالیاتی اطلاعات زیر را در دسترس داشته باشید:

اگر احیانا اظهارنامه‌ی مالیاتی الکترونیکی ارائه کرده‌اید اما حالا متوجه اشکالی در آن شده‌اید، نگران نباشید؛ شما پس از ثبت و ارائه اظهارنامه هم همچنان می‌توانید آن را ویرایش و اصلاح کنید. البته برای انجام ویرایش‌های لازم فقط یک مدت مشخص فرصت دارید.

در واقع شما تا یک ماه پس از تسلیم اظهارنامه‌ی مالیاتی به سازمان امور مالیاتی کشور فرصت می‌توانید اصلاح اظهارنامه را انجام دهید. البته این را هم در نظر داشته باشید که تمام فرایند تسلیم اظهارنامه و اصلاح آن باید قبل از موعد مشخص‌شده برای ارائه اظهارنامه باشد. بنابراین، حتی اگر از مدت تسلیم اظهارنامه‌ی مالیاتی یک ماه نگذشته باشد اما موعد نهایی ارائه اظهارنامه به سر رسیده باشد، شما دیگر نمی‌توانید نسبت به اصلاح یا رفع نواقص اظهارنامه‌ی مالیاتی خود اقدام کنید.

چنانچه شما، به‌عنوان یک مودی مالیاتی، تا پایان مهلت اعلام‌شده برای تسلیم اظهارنامه‌ی مالیاتی اقدام نکنید تا ۳۰ درصد از مبلغ مالیات پرداخت‌نشده مشمول جریمه خواهد شد. این نکته را هم فراموش نکنید که جریمه عدم تسلیم اظهارنامه‌ی مالیاتی الکترونیکی غیر قابل بخشش است.

حتی اگر مؤسسه یا شرکت شما هیچ گونه فعالیت مالی نداشته باشد هم تهیه اظهارنامه‌ی مالیاتی ضروری است. بنابراین، اشخاص حقیقی و حقوقی باید اظهارنامه خود را تهیه و ارسال کنند. اگر در یک سال مالیاتی اخیر فعالیت مالی نداشته‌اید باید اظهارنامه‌ی مالیاتی خود را بدون سفید و بدون اطلاعات همراه با سایر مدارک ارائه کنید تا برای شما جریمه عدم تسلیم اظهارنامه در نظر گفته نشود.