کشف نام‌های «الله» و «علی» در لباس‌های مدفون وایکینگ ها
وایکینگها، یا همان مردمان دلیر اسکاندیناوی که آن‌ها را بیشتر به خاطر کشتی‌های معروفشان می‌شناسیم، دارای فرهنگ خاصی بوده‌اند و معمولاً در آثاری که از آن‌ها بر جا مانده، نشانه‌ها و علائم مشهورشان را می‌بینیم. تعدادی از لباس‌های مربوط به وایکینگها که چند دهه پیش در مقبره‌های آن‌ها کشف شده‌اند، همچنان توسط باستان‌شناسان مورد بررسی قرار می‌گیرند و تحت شرایط خاصی نگهداری می‌شوند. این افراد به تازگی متوجه یک موضوع شگفت‌انگیز شده‌اند و آن هم شناسایی دو واژه‌ی «الله» و «علی» به خط کوفی است که به رنگ نقره‌ای روی یک تکه پارچه‌ی ابریشمی دوخته شده‌اند.
این برای نخستین بار است که در آثار تاریخی اسکاندیناوی، نام «علی» دیده می‌شود و همین باعث شده است این اتفاق، یک کشف بسیار مهم در علم باستان‌شناسی باشد. در نگاه اول، این کشف بسیار شگفت‌انگیز به نظر می‌رسد؛ اما جالب است بدانید که این اتفاق چندان هم نادر نیست. باستان‌شناسان موفق شده‌اند روی دست کم ۱۰ عدد از ۱۰۰ لباس کشف‌شده در مقبره‌ها، این الگوها را شناسایی کنند. این لباسها مربوط به قرن ۹ و ۱۰ میلادی هستند و در مقبره‌هایی (وایکینگها معمولاً مردگان خود را در قایق دفن می‌کردند) که در شهرهای گاملا، اوپسالا و گور دسته جمعی بریکا در مالاردالن سوئد هستند، کشف شده‌اند. این کشف زمانی صورت گرفت که گروهی از پژوهشگران سعی می‌کردند الگوهای مورد استفاده روی پوشاک وایکینگها را بازسازی کنند تا در موزه‌ی فرهنگ انکوپینگ سوئد، آن‌ها را به نمایش بگذارند.
آنیکا لارسن، پژوهشگر در زمینه‌ی پوشاک باستانی از دانشگاه اوپسالا، در خصوص کشف صورت‌گرفته می‌گوید:
این یک کشف بسیار مهم است؛ زیرا به ما می‌گوید که این دوره از تاریخ، یک دوره‌ی معمولی شمالی نبوده است. این کشف نشان داد که وایکینگها رابطه‌ی نزدیکی با دیگر اقوام، از جمله کشورهای دنیای اسلام داشته‌اند.
در طول سالیان اخیر، مدارکی که نشان می‌دهند وایکینگها با دنیای اسلام رابطه‌ی نزدیکی داشته‌اند، روبه افزایش بوده‌اند. در سال ۲۰۰۹، گروهی از پژوهشگران متوجه شدند که وایکینگها در ساخت شمشیرهای خود موسوم به آرا، از تکنیک‌های ساخت تیغه که توسط اعراب برای نخستین بار ابداع شده بودند، استفاده کرده‌اند و احتمالاً دانش ساخت این تیغه‌ها از طریق مسیر تجاری ولگا به نواحی اسکاندیناوی منتقل شده است. در سال ۲۰۰۸ نیز سکه‌هایی عربی مربوط به دوران وایکینگها در سوئد کشف شدند. حتی دو سال پیش نیز در مقبره‌ی یک زن مربوط به قرن ۹ میلادی در بریکا، سوئد، یک حلقه کشف شد که روی آن عبارت «به الله» به زبان عربی حکاکی شده بود.
پیش از این‌ها نیز باستان‌شناسان در یک قایق بزرگ دفن شده که در نروژ یافت شد، موفق به کشف ابریشم پارسی شده بودند. آنیکا لارسن می‌گوید ابتدا نمی‌توانست این الگوها را تشخیص دهد؛ اما ناگهان متوجه شد که چیزی مشابه را در منسوجات موریه از اسپانیا دیده است. تجزیه و تحلیل مواد، بررسی تکنیک‌های بافندگی و طرح‌ها، نشان دادند که الگوهای یافت شده در لباس‌های وایکینگها، ریشه در آسیای مرکزی و سرزمین پارس دارند.
همان‌طوری که گفته شد، روی این لباسها دو واژه‌ی «الله» و «علی» دیده می‌شود. تشخیص واژه‌ی «علی» به سادگی امکان‌پذیر است؛ اما «الله» را نمی‌توان به سادگی تشخیص داد زیرا به صورت برعکس نوشته شده است و برای آن‌که بتوان آن را مشاهده کرد و خواند، باید الگو را در مقابل آینه قرار داد. دلیل این کار هنوز نامعلوم است؛ اما امیر دمارتینو از کالج اسلامی لندن می‌گوید که احتمالاً این الگوها به اشتباه کپی‌برداری شده‌اند.
آنیکا لارسن بر این باور است که حضور نام «الله» و «علی» در کنار هم روی لباس وایکینگها، نشان می‌دهد که وایکینگها تنها برای تجارت با دنیای اسلام رابطه نداشته‌اند؛ بلکه تأثیرات ایدئولوژیک نیز از دنیای اسلام پذیرفته‌اند و ممکن است که برخی از آن‌ها، اسلام را انتخاب کرده باشند. وی در ادامه صحبت‌های خود می‌گوید:
احتمالاً، آداب و رسوم دفن کردن و سبک زندگی وایکینگها نیز از اسلام تأثیر پذیرفته است و آن‌ها نیز به ایده‌ی زندگی پس از مرگ و وجود بهشت، باور داشته‌اند. بسیاری از گورنهاده‌ها، نظیر لباس‌های زیبایی که به‌طور عالی دوخته شده‌اند و از جنس مواد مرغوب هستند، زندگی روزمره‌ی آن فرد درگذشته را بازتاب نمی‌دهند. اکنون مسیحیان با لباس‌های رسمی دفن می‌شوند و این لباسها قطعاً بازتاب‌دهنده‌ی زندگی روزمره‌ی آن شخص نیستند. پس باور به این کار چرا رایج بوده و هست؟ به نظر من مواد مرغوبی که به همراه شخص فوت شده در گور گذاشته می‌شوند، صرفاً برای این است ارزش‌های اساسی را نشان دهند و باورهای فرد را منعکس کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، لازم است که تجزیه و تحلیل‌های بیشتری انجام شوند و باید افرادی که به همراه لباس دفن شده‌اند مورد بررسی قرار بگیرند تا مشخص شود آیا این افراد از سرزمین پارس بوده‌اند یا این‌که وایکینگ‌هایی بوده‌اند که پوشش اسلامی داشته‌اند.
هیلاری دیویدسون، مورخ لباس و نساجی از دانشگاه سیدنی که در زمینه‌ی انتقال پارچه‌های بیزانس و اسلامی در مناطق مختلف و استفاده از آن‌ها در لباس‌های مسیحیان قرون وسطایی پژوهش می‌کند، در مورد ابریشم می‌گوید:
کیفیت پارچه‌های ابریشم اسلامی به حدی بالا است که به صورت گسترده در کلیساهای مسیحی سرتاسر اروپا مورد استفاده قرار گرفته و مردم نیز برای تهیه لباس‌های خود از آن‌ها استفاده کرده‌اند. این ابریشم‌ها از نظر زیبایی و کیفیت، ارزش بالایی داشتند و ارزش آن‌ها به زمینه‌ی مذهبی بودن آن‌ها ارتباطی نداشت؛ اما در طول دوران، ابریشم و مذهب به نوعی با یکدیگر گره خورده‌اند و به الگویی شناخته‌شده تبدیل شده‌اند. این ابریشم‌ها برای قرن‌ها به اروپا انتقال داده می‌شدند. این امکان وجود دارد که الگوهای کوفی کشف‌شده در اسکاندیناوی، صرفاً الگوهایی باشند که روی پارچه‌های ابریشمی اسلامی آن زمان به طور رایج دوخته می‌شدند و مردم اسکاندیناوی نیز معنی آن را به درستی متوجه نمی‌شدند. آن‌ها ممکن است صرفاً کالاهایی تجاری باشند که وایکینگها از آن‌ها در کنار دیگر لباس‌های مرغوب استفاده می‌کردند.
اکنون که الگوها تشخیص داده شده‌اند، پژوهشگران و باستان‌شناسان می‌توانند در آینده به سادگی الگوهایی مشابه را در لباسها و دیگر مصنوعات شناسایی کنند.
یافته‌های آنیکا لارسن اکنون به عنوان بخشی از نمایشگاه لباس و صنعت دوخت وایکینگها در موزه‌ی انکوپینگ سوئد در معرض دید همگان قرار گرفته است و بازدید از این موزه تا ۳ فوریه ۲۰۱۸ امکان‌پذیر است.
نظرات