نقش انسان در تکامل مصنوعی گونه‌ های جدید

تصویر بالا نوعی پشه موسوم به پشه‌ی مترو لندن (London Underground Mosquito) را نشان می‌دهد که در سیستم‌های زیرزمینی در سراسر جهان یافت می‌شود. گمان می‌رود که این پشه از پشه‌های رایج خانگی در یک جمعیت زیرزمینی تکامل یافته باشد.

برخی گونه‌های جانوری در سراسر جهان به دلیل فعالیت‌های انسانی به سرعت در حال انقراض هستند، اما انسان نیز باعث تکامل سریع و ظهور گونه‌های جدید می‌شود. نتایج یک مطالعه‌ی جدید که در این هفته‌ منتشر شده، به طور خلاصه علل گونه‌زایی‌های ناشی از فعالیت انسان را مورد بررسی قرار داده و در مورد اینکه چرا گونه‌های تازه تکامل یافته به سادگی نمی‌تواند جایگزین گونه‌های وحشی منقرض شده شوند، به بحث و کاوش پرداخته است. این مطالعه توسط مرکز ماکرئوکولوژی (Center of Macroecology) در بخش تکامل و آب و هوا در دانشگاه کپنهاگ سرپرستی شده است.

شمار فزاینده‌ای از نمونه‌های به دست آمده نشان می‌دهد که انسان نه تنها به انقراض گونه‌ها کمک می‌کند، بلکه باعث روی دادن تکامل هم شده و در برخی موارد حتی باعث ظهور گونه‌های کاملا جدید نیز می‌شود. این فرایند می‌تواند به خاطر مکانیسم‌هایی مانند معرفی‌های تصادفی، اهلی کردن حیوانات و محصولات کشاورزی، انتخاب غیر طبیعی به علت شکار یا همچنین ظهور اکوسیستم‌های جدید مانند محیط زیست شهری رخ دهد.

اگرچه شاید بخواهیم چنین تعبیر کنیم که فعالیت‌های انسان به همان اندازه که به تنوع زیستی جهانی آسیب می‌رساند، به سود تنوع زیستی نیز عمل می‌کند؛ اما نویسندگان این مقاله‌ی پژوهشی تاکید دارند که گونه‌های وحشی منقرض شده نمی‌توانند به سادگی با آن گونه‌هایی که به تازگی تکامل یافته‌اند، جایگزین شوند و از این رو حفاظت از طبیعت هنوز هم به عنوان یک ضرورت فوری مطرح است.

نویسنده‌ی ارشد مقاله و فعال مقطع پسادکترا جوزف بال (Joseph Bull) از مرکز ماکرئوکولوژی بخش تکامل و آب و هوا در دانشگاه کپنهاگ در این باره چنین می‌گوید:

 بعید است که دیدگاه مرتبط با به دست آمدن «مصنوعی» گونه‌های جدید از طریق فعالیت‌های انسانی، به پیدایش این حس در ما بینجامد که ایجاد گونه‌های جدید می‌تواند زیان‌های ناشی از نابودی گونه‌های« طبیعی » را جبران کند. در واقع، بسیاری از افراد ممکن است دیدگاه اخیر درباره‌ی جهانی با تنوع زیستی مصنوعی را به اندازه‌ی یک روند تخریب یا انقراض مصنوعی روی زمین، نگران‌کننده و غیر قابل پیش‌بینی قلمداد کنند.

این مطالعه که با همکاری دانشگاه کوئینزلند انجام شد روز ۲۸ ژوئن سال جاری در مجموعه مقالات Royal Society B منتشر شد. این مقاله، نمونه‌های متعددی از چگونگی تاثیر فعالیت‌های انسان را روی تکامل گونه‌ها مورد بررسی قرار داده است.

به عنوان مثال گفته شده است از زمانی که پشه‌ی خانگی معمولی خود را با محیط زیست سیستم راه‌آهن زیرزمینی در لندن سازگار ساخته، باعث تثبیت یک جمعیت زیرزمینی از این پشه‌ها شده است. این جمعیت جدید از پشه‌ها در حال حاضر به نام «پشه‌ی متروی لندن» شناخته می‌شود و نکته‌ی جالب در این است که پشه‌ی فوق دیگر نمی‌تواند با همتایان خود روی سطح زمین آمیزش داشته باشد و به طور موثر تصور می‌شود یک گونه جدید است. ژورف بال همچنین توضیح می‌دهد:

ما همچنین نمونه‌هایی از اهلی کردن که به پیدایش گونه‌های جدید انجامیده را نیز مشاهده کرده‌ایم. با توجه به مطالعه‌ی اخیر، حداقل شش مورد از ۴۰ محصول زراعی مهم در جهان کاملا جدید قلمداد می‌شوند.

علاوه بر این، انتخاب غیر طبیعی به دلیل شکار می‌تواند به ظهور صفات جدید در حیوانات منتهی شود که این نیز امر در نهایت می‌تواند به پیدایش گونه‌های جدید و جابجایی آگاهانه یا اتفاقی گونه‌ها منجر شده و در ادامه نیز امکان دارد که این رویداد نیز به ترکیب با دیگر گونه‌ها ختم شود. با توجه به نکته‌ی اخیر، ثابت شده است که گونه‌های گیاهی جدید در اروپا طی سه قرن اخیر منقرض شده‌اند.

اگر چه تعیین اینکه دقیقا چه تعداد از رویدادهای گونه‌زایی در پی فعالیت‌های انسانی رخ داده ممکن نیست، اما بر پایه‌ی این مطالعه مشخص شده که انسان تاثیر بالقوه‌ی زیادی در این روند دارد.

دانشیار مارتین مارون (Martine Maron) از دانشگاه کوئینزلند در این باره چنین توضیح داده است:

در این مقوله، تعداد گونه‌ها به صورت یک سنجش عمیقا نامطلوب از روند حفاظت در می‌آید، چرا که بسیاری از جنبه‌های مهم تنوع زیستی را منعکس نمی‌کند. اگر جانوران وحشی را در برابر گونه‌های همگون اهلی شده، مورد مقایسه قرار دهیم؛ دستیابی به یک نتیجه‌ی خالص خنثی برای شمار گونه‌ها نمی‌تواند قابل قبول باشد. با این حال، در نظر آوردن پدیده‌ی گونه‌زایی در کنار انقراض احتمالا در گسترش یک درک بهتر از تاثیر ما بر تنوع زیستی جهانی حایز اهمیت و موثر تلقی شود. ما به عنوان یک جامعه، خواستار یک بحث همگانی درباره‌ی حفاظت طبیعت هستیم.

محققان روی این موضوع اتفاق نظر دارند که میزان انقراض‌های فعلی ممکن است به زودی به فرا رسیدن دوره‌ی ششم از انقراض‌های گسترده روی کره‌ی زمین منجر شود. از زمان روی دادن آخرین عصر یخبندان در ۱۱۵۰۰ سال پیش، برآورد شده است که ۲۵۵ گونه از پستانداران و ۵۲۳ گونه از پرندگان منقرض شده‌اند که این انقراض‌ها اغلب به دلیل فعالیت‌های انسانی رخ داده‌اند. در همان دوره، انسان‌ها باعث جابجایی محل زندگی تقریبا ۹۰۰ گونه‌ی شناخته شده و همچنین اهلی شدن بیش از ۴۷۰ گونه از حیوانات و نزدیک به ۲۷۰ مورد از گونه‌های گیاهی شده‌اند.