گزارش جابویژن: ۶۰ درصد فارغالتحصیلان از انتخاب رشته خود پشیمان هستند
انتخاب رشته و دانشگاه یکی از مهمترین تصمیمات زندگی هم ماست که میتواند مسیر شغلی و آینده او را به طور کامل تحت تأثیر قرار دهد. پلتفرم جابویژن هر سال در بازه زمانی انتخاب رشته، براساس دادههای پلتفرم خود در بازار کار کشور گزارشی مربوط به وضعیت اشتغال و رشته تحصیلی منتشر میکند. امسال هم این گزارش با عنوان «راهنمای انتخاب رشته با نگاه به شرایط بازار کار» منتشر شده که دادههای قابل توجهی دارد.
وضعیت رضایت فارغالتحصیلان از رشته تحصیلی
بر اساس دادههای جمعآوریشده توسط جابویژن، حدود ۶۰ درصد از فارغالتحصیلان دانشگاهی (یعنی ۶۶ نفر از هر ۱۰ نفر) از انتخاب رشته یا دانشگاه خود ناراضی هستند. این آمار نگرانکننده نشان میدهد که بسیاری از دانشجویان، سالهای ارزشمند زندگی خود را در مسیری گذراندهاند که در نهایت رضایت آنها را به همراه نداشته است.
البته با وجود این نارضایتی بخش دیگری از دادههای جابویژن نشان میدهد «افراد بیکار نارضایتی به مراتب بیشتری از تحصیلاتشان دارند که نشاندهنده اهمیت بازار کار در رضایت از انتخاب تحصیلی است.»
در واقع، ۶۲ درصد از فارغ التحصیلانی که شغل ندارند، از تحصیل خود ناراضیاند. همچنین، فارغ التحصیلانی که که بعد از چند سال تحصیل، موفق به پیدا کردن کار نشدهاند دلیل بیشتری برا تردید در انتخاب خود دارند.
اما دلیل اصلی نارضایتی افراد از رشتهای که انتخاب و تحصیل کردهاند چیست؟ دادههای جابویژن میگوید دلیل اصلی بازار کار نامناسب رشته بوده است. در واقع، فارغالتحصیلان نبود فرصتهای شغلی مناسب و درآمد کافی را علت اصلی نارضایتی خود عنوان میکنند. در واقع، «در شرایطی که فرد به دلیل نبود بازار کار مجبور به فعالیت در شغل نامرتبط با رشته خود می شود، نارضایتی تحصیلی ۲.۵ برابر بیشتر است.»
عدم تسهیل ورود به بازار کار هم دلیل دیگری است؛ دانشگاهها آنطور که باید، در زمینه ورود فارغالتحصیلان به بازار کار موفق عمل نکردهاند. تناسب نداشتن رشته تحصیلی با علاقه را هم میتوان عامل سوم دانست. اگرچه علاقه به رشته تحصیلی اهمیت دارد، اما در مقایسه با بازار کار، تأثیر کمتری بر رضایت فارغالتحصیلان داشته است.
هرچه درآمد بالاتر رضایت از رشته تحصیلی بیشتر
دادهها نشان میدهند که با افزایش درآمد، رضایت از رشته تحصیلی نیز به طور قابل توجهی افزایش پیدا میکند. این موضوع نشان میدهد که انتخاب رشتهای با پتانسیل درآمد بالا، میتواند تأثیر زیادی بر رضایت شغلی و تحصیلی افراد در آینده داشته باشد.
«با افزایش حقوق ماهانه رضایت از رشته تحصیلی و دانشگاه، بهطور پیوسته زیاد میشود که حاکی از نقش پارنگ درآمد افراد در رضایت آنها از رشته تحصیلیشان است.»
به همین دلیل، جابویژن در بخشی از گزارش خود به رشتههای پردرآمد و با رضایت بالا در بازار کار و اشتغال کشور اشاره کرده است که عبارتند از:
- کامپیوتر و فناوری اطلاعات
- مهندسی صنایع
- مهندسی نفت و انرژی
- مهندسی برق
- مهندسی مکانیک
در مقابل، دادههای گزارش جابویژن نشان میدهد رشتههایی که بازار کار مناسبی ندارند و به همین دلیل بیشترین میزان نارضایتی را در بین فارغالتحصیلان داشتهاند هم فیزیک، جغرافیا و تاریخ و باستانشناسی بودهاند.
بر همین اساس، سه رشته کامپیوتر، مهندسی صنایع و مدیریت مالی/ حسابداری رشتههایی هستند که راضیترین فارغالتحصیلان را دارند. در میان دانشگاههای کشور هم صنعتی شریف، تهران و امیرکبیر بهترتیب راضیترین فارغالتحصیلان را داشتهاند.
یافته جالب گزارش جابویژن این است که در میان فارغالتحصیلان شاغل افرادی که در بخش خصوصی فعالیت میکنند از انتخابهای خود راضیترند. در این گزارش آمده است که «۶۴ درصد از فارغالتحصیلان شاغل در بخش خصوصی از انتخاب رشته تحصیلی خود راضیاند.»
مشاغل پرتقاضا رشته تحصیلی اختصاصی ندارن
در بخش دیگری از این گزارش این نتیجه حاصل شده است که «دانشگاهها همچنان نتوانستهاند با تحولات سریع بازار کار همگام شوند.» یافتههای جابویژن نشان میدهد که رشتههای تحصیلی دانشگاهی اغلب بیارتباط با نیازهای واقعی بازار کار هستند و بسیاری از مشاغل پرتقاضا، هیچ جایگاهی در سرفصلهای آموزشی ندارند.
در واقع، درصد بالایی از افراد شاغل در بازار کار ایران در حوزههایی فعالیت میکنند که تحصیلات مرتبطی با آن نداشتهاند:
- دیجیتال مارکتینگ و سئو: ۸۳ درصد شاغلان با رشته غیرمرتبط
- خدمات پشتیبانی و مشتریان: ۸۰ درصد
- خرید و تدارکات: ۷۱ درصد
- مسئول دفتر و کارمند اداری: ۵۹ درصد
- مدیر محصول و مالک محصول: ۵۶ درصد
- ترجمه و تولید محتوا: ۵۶ درصد
این آمار نشان میدهد حوزههایی مثل دیجیتال مارکتینگ، سئو، مدیریت محصول و حتی تولید محتوا امروز از ترندهای اصلی بازار کار ایران هستند اما در دانشگاهها رشتهای مستقل یا آموزش کاربردی برای آنها وجود ندارد.
مهارت تعیینکننده است
هرچند آمارهای مربوط به رشته تحصیلی و میزان رضایت از آن در میان فارغالتحصیلان و شاغلان نگرانکنندهاند، اما گزارش جابویژن یک پیام مثبت دارد: بازار کار بیش از آن که به مدرک اهمیت دهد، به مهارت و تجربه نیازمند است. بنابراین، «حتی اگر سیستم آموزشی ناکارآمد باشد، همچنان امکان موفقیت از مسیر مهارتآموزی، تجربه عملی و یادگیری مستمر وجود دارد.
نتایج گزارش جابویژن یک هشدار جدی برای خانوادهها و دانشآموزان دارد: «این دادهها یادآور میشود که انتخاب رشته باید بر پایه اطلاعات واقعی بازار کار انجام شود، نه صرفاً علاقه یا رتبه کنکور.»
انتخاب رشته، تصمیمی است که آینده افراد را رقم میزند. داوطلبان با در نظر گرفتن علاقه، استعداد، بازار کار و درآمد، میتوانند بهترین انتخاب را برای خود داشته باشند.
گزارش کامل «راهنمای انتخاب رشته با نگاه به شرایط بازار کار» را اینجا بخوانید.