جزئیات آیین‌نامه حمایت از نخبگان ایرانی؛ از پروژه‌های میلیارد دلاری تا مسکن و بیمه
طرح حمایت از نخبگان ایرانی که پیش از این، اخباری درباره تهیه آن منتشر شده بود، امروز (سیزدهم اسفند) در نشستی با حضور معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان رئیس جمهور و رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری رونمایی و جزئیات آن تشریح شد.
محمدصادق خیاطیان، رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، در این نشست با اعلام این که برای اجرای این طرح، که مشتمل بر ۱۸ ماده بوده، قرار است کمیته مشترکی در بنیاد ملی نخبگان راه‌اندازی شود، در توضیح پیشینه این طرح گفت: «از اواخر سال گذشته مأموریتی مبنی بر حمایت از نخبگان به ما داده شد که با استفاده از ظرفیت فعالان این حوزه بتوانیم زمینه حمایت از نخبگان را طراحی کنیم؛ چراکه باید درباره این که چه نوع حمایتی از نخبگان داشته باشیم باید به اجماع برسیم.»
طرح حمایتی معاونت علمی چه بخش‌هایی دارد؟
به گفته رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری، بخش مهمی از آیین‌نامه حمایت از نخبگان ایرانی مربوط به این است که دولت چه زمینه‌هایی را می‌تواند فراهم کند تا زمینه جذب نخبگان فراهم شود. در همین زمینه، این طرح قرار است بر حوزه‌هایی از جمله توجه به علوم پایه و علوم انسانی، به‌روزرسانی تجهیزات آزمایشگاهی، استخدام نخبگان در دستگاه‌های اجرایی کشور، افزایش اثربخشی نخبگان، طرح مسکن برای نخبگان، بیمه نخبگان متمرکز باشد.
بر اساس گزارشی که ایسنا از این نشست منتشر کرده، خیاطیان درباره توجه این آیین‌نامه به علوم پایه گفت: «ما با عدم اقبال به حوزه علوم پایه مواجه هستیم. در این آیین‌نامه با کمک وزارت علوم و سایر دستگاه‌های اجرایی مشوق‌های لازم را برای ورود متقاضیان به علوم پایه فراهم می‌کنیم، چراکه علوم پایه جزء رشته‌های مادر است.» او همچنین درباره اهمیت علوم انسانی و علوم پایه تاکید کرد که این دو حوزه از حوزه‌هایی است که همواره مورد تأکید سیاستگذاران کشور بوده و در این آیین‌نامه هم به آن‌ها توجه شده است.
علاوه بر این دو حوزه، موضوع تجهیزات آزمایشگاهی و ارتقا و به‌روزرسانی آن نیز از جمله مباحثی است که خیاطیان به آن اشاره کرده و به‌روزرسانی این تجهیزات را زمینه‌ساز جذب نخبگان به استفاده و به‌کارگیری آزمایشگاه‌ها دانست.
افزایش اثربخشی نخبگان یکی دیگر از بخش‌هایی است که در این طرح به آن توجه شده است؛ رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری با بیان این که برای افزایش اثربخشی پروژه‌های فناورانه در این آیین‌نامه تعریف خواهد شد، تصریح کرد: «این طرح‌ها با محوریت فناوری‌های نوین تعریف می‌شوند.»
او در ادامه به مواردی از همین فناوری‌ها اشاره کرده و هوش مصنوعی، فناوری‌های دیجیتال و کوانتوم و حوزه‌های مرز دانشی را از مهم‌ترین مواردی اعلام کرد که در این آیین‌نامه به آن‌ها پرداخته خواهد شد. البته طبق توضیحات خیاطیان توجه به حوزه فناوری فقط به این موارد محدود نمی‌شود و بنا است زمینه اشتغال‌زایی برای این نخبگان این عرصه نیز فراهم شود: «در حوزه توسعه فضای کسب و کار، قرار است با همکاری دولت و نقش‌آفرینی بنگاه‌های بزرگ، زمینه اشتغال برای هزار نخبه را فراهم کنیم.»
خیاطیان طرح‌های فناورانه‌ای را که در این آیین‌نامه حمایتی تعیین و تعریف شده است مساله‌محور خوانده و برخورداری از برخی مشوق‌ها برای کمک گرفتن از بخش خصوصی در این زمینه را ضروری دانست: «برای وارد شدن بخش خصوصی به این حوزه نیاز به مشوق داریم که در این زمینه از ظرفیت قانون جهش تولید استفاده می‌شود.»
استخدام نخبگان در دستگاه‌های اجرایی کشور یکی دیگر از بخش‌های اصلی طرح حمایتی دولت است که رئیس مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری از هماهنگی با سازمان امور استخدامی کشور برای تحقق آن خبر می‌دهد. به گفته او، با سازمان امور استخدامی هماهنگ شده است که سالانه بخشی از ظرفیت استخدامی دستگاه‌ها به نخبگان اختصاص داده شود.
ارائه حمایت‌های دیگری که بیشتر جنبه مادی دارند نیز در این آیین‌نامه در نظر گرفته شده است. در همین زمینه، خیاطیان به مساله تامین مسکن اشاره کرده و آن را از دغدغه‌های نخبگان دانست: «بر اساس این آیین‌نامه با همکاری وزارتخانه‌های علوم، بهداشت، راه، مسکن و شهرسازی و معاونت علمی ریاست جمهوری به دنبال رفع دغدغه نخبگان در حوزه مسکن هستیم که اقدامات عملیاتی اجرایی شده است.»
علاوه بر این، به گفته محمدصادق خیاطیان، نخبگان تحت پوشش بیمه‌ای نیز قرار خواهند گرفت و هماهنگی‌هایی در این زمینه با بیمه مرکزی انجام گرفته و امکان ارائه بیمه تکمیلی به نخبگان فراهم شده است.
۱۸ پروژه علمی با سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلار در آیین‌نامه حمایت از نخبگان
روح‌الله دهقانی فیروزآبادی، علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان، نیز در این نشست ابتدا به توضیح اهداف معاونت علمی و فناوری پرداخت: «توسعه اندیشه ورزی، حوزه توسعه علم از جمله مسئولیت‌های ماست. هدف این معاونت در سال آینده ایجاد بستر و معرفی اشخاص سرآمد و شاخص و افرادی که می‌توانند در حوزه علم جریان‌سازی کنند.»
او در ادامه حوزه اقتصاد دانش‌بنیان را هم یکی از عرصه‌های مورد توجه معاونت علمی و فناوری دانسته و گفت: «حوزه اقتصاد دانش‌بنیان هدف معاونت علمی است تا برای تاثیرگذاران کشور شرکت‌های نوپا و دیگر مجموعه‌ها، فضایی را ایجاد کند که بتوانند در اقتصاد کشور تاثیرگذار باشند.»
او پس از تشریح اهداف این معاونت، درباره آیین‌نامه حمایت از نخبگان نیز توضیحاتی را ارائه کرد و به پروژه‌های در نظر گرفته شده در این آیین‌نامه اشاره داشت: «۱۸ پروژه علمی تعریف‌شده در این آیین‌نامه با استفاده از نخبگان کشور با سرمایه‌گذاری یک میلیارد دلار به بهره برداری خواهد رسید.»
او در توضیح حوزه‌هایی که این پروژه‌ها در نظر گرفته شده‌اند نیز گفت: «این پروژه‌ها از جمله پروژه‌هایی هستند که آثار آن در زندگی مردم موثر است و همچنین پروژ‌هایی که در حوزه‌های متعدد همچون امنیت غذایی، سلامت جمعیت و دیگر برنامه‌های مهم زندگی مردم از جمله هدف‌های معاونت علمی است.»
دهقانی فیروزآبادی در پایان صحبت‌های خود اضافه کرد: «درخواست بازگشت نخبگان به کشور نسبت به سال‌های قبل افزایش یافته است. مرزهای ایران فقط مرزهای جغرافیایی نیست همه کسانی که خارج از کشور هستند دلشان در گرو کشور و مردم ایران است.»
دستگاه‌های اجرایی به ۲۵۰۰ نخبه نیاز دارند
ناصر باقری مقدم، قائم مقام بنیاد ملی نخبگان، نیز در این نشست بر ضرورت افزایش میزان حضور نخبگان در دانشگاه‌ها تاکید کرده و گفت: «جایگاه واقعی نخبگانی ایرانی که به کشور بازگشته‌اند در دانشگاه‌ها است و هر چند که وزارت علوم و بهداشت در این زمینه مساعدت‌هایی داشته‌اند، ولی مشکلاتی در جذب این افراد داشتیم و در حال حاضر این مشکلات مرتفع شده است.»
با این وجود، باقری مقدم اعلام کرده است که در این آیین‌نامه مقرر شده است سالانه حداقل ۲۰ درصد از نخبگان جذب دانشگاه‌ها شوند. بنابراین، قائم مقام بنیاد ملی نخبگان امیدوار است سال آینده تعداد بیشتری از نخبگان جذب دانشگاه‌ها شوند.
باقری مقدم همچنین از فراهم شدن امکان استخدام دو هزار نخبه در دستگاه‌های اجرایی کشور خبر داده است: «سازمان امور استخدامی در نامه‌ای رسمی تاکید کرده ظرفیت استخدام دو هزار نخبه را در دستگاه‌های اجرایی فراهم کرده است و ما قریب به همین تعداد نخبگان را از طریق سامانه‌ها شناسایی کرده و آن‌ها را مورد ارزیابی و آموزش قرار دادیم.» البته او اعتقاد دارد که سازمان امور استخدامی صرفا یک سازمان میانی است و سازمان نهایی، دستگاه‌های اجرایی هستند که باید در جذب این افراد فعال شوند.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان همچنین از اعلام نیاز به دو هزار و ۵۰۰ نخبه برای استخدام در دستگاه‌های اجرایی کشور خبر داده و در توضیح بخشی از این نیاز دستگاه‌ها گفت: «وزارت نیرو درخواست استخدام هزار نفر، وزارت ارشاد درخواست استخدام ۴۰۰ نخبه و معاونت حقوقی ریاست جمهوری درخواست استخدام ۱۰۰ نخبه را ارسال کرده است.»
نظرات