بسته شدن اینستاگرام ترس بیکاری را به جان کسب‌وکارهای خرد انداخت

هراس آینده برای آنان توانی برای ادامه باقی نگذاشت برای همین موبایل‌ها را زمین گذاشتند و به آینده فکر کردند. محتوا بارگذاری نمی‌شد یا کسی نبود آن‌ها را ببیند، بپسندد و برای خریدنش ارتباطی برقرار کند. آن‌ها خسته از اختلال‌های اینترنت، می‌گویند هر بار در این سال‌ها مشکلی در دسترسی به اینترنت پیش آمده کسب‌وکارهای کوچک از بین رفته‌اند. بسیاری از این کسب‌وکارها که در فضای مجازی تولیداتشان را عرضه می‌کنند متعلق به گروه‌های حاشیه‌ای، زنان، مهاجران، روستاییان و کسانی‌اند که دسترسی به بازار دیگری جز فضای مجازی ندارند. صاحبان کسب‌وکارها در صفحات اینستاگرامی می‌گویند در یک ماه گذشته اختلالات اینترنت باعث شده نیمی از بازدیدهایشان را از دست بدهند.

فیلتر شدن تلگرام آسیب زیادی به کسب‌وکارهای کوچک زد و بعضی‌ها هم نتوانستند با شرایط سازگار شوند و کارشان تعطیل شد. مثل زنی که درخشانی از مسئولان «دستادست» به یاد می‌آورد: «شوهرش گفته بود نمی‌توانی در اینستاگرام اکانت بسازی و کارش تعطیل شد. کلاً در اینستاگرام صفحه‌ای را بالا آوردن و عضو گرفتن سخت‌تر از تلگرام بود و آدم‌هایی که مهارت‌های کمتر داشتند امکانشان برای دیده شدن کمتر شد.» در این سال‌ها هر بار سرعت اینترنت کم شد، گروه‌های روستایی نتوانستند عکس و فیلم بفرستند یا با مشتری ارتباط بگیرند. زمانی که اینترنت به‌طور کلی قطع شد بعضی کسب‌وکارهای کوچک زنان کلاً از بین رفت چون بیشترشان یا توانایی مالی تهیه‌ی یک مکان برای عرضه‌ی کارهایشان را ندارند یا عرف و سنت آن‌ها را محدود می‌کند: «اینترنت به آن‌ها مجال کار می‌دهد و به کمک آن ابزارهای مختلفی برای توسعه‌ی کارشان پیدا می‌کنند. وقتی این فرصت از بین برود دست و بال مجموعه‌های اجتماعی مثل ما که به این افراد کمک می‌کنند و از جایی هم بودجه نمی‌گیرند هم بسته می‌شود. نمی‌توانیم با همکارهایمان در ۲۰ استان جلسه بگذاریم و آموزش بدهیم.»

ماهان شیخ‌الاسلامی که یک سال و نیم است صفحه‌ای برای فروش محصولات غذایی دارد می‌گوید بازدید محتوای صفحه در این یک ماه نصف شده است. یک سال اول کارشان خوب پیش رفته بود و فکر می‌کرد می‌تواند در سال دوم کارش را توسعه بدهد: «ولی به قدری شرایط بد شد که الان فقط به فکر دوام و زنده ماندنیم. هر بحرانی که ایجاد می‌شود اولین چیزی را که به لرزه درمی‌آورد کسب‌وکارهای کوچک و غیررسمی است.» اختلالات امسال باعث شد بعد از ساعت‌ها تلاش برای تولید محتوا تصمیم بگیرد در نهایت آن را منتشر نکند: «‌گفتیم هیچ کاری نکنیم چون دیده نمی‌شود. اختلال اینترنت با وضعیت بد اقتصادی هم همراه بود و باعث شد ماه‌های سختی را بگذرانیم. هر بار پروسه‌ی سفارش‌گیری سخت‌تر می‌شد. مشتری پیام می‌داد ما نمی‌دیدیم یا طول می‌کشید و در نهایت سفارش ثبت نمی‌شد و مشتری‌هایمان ریزش داشت. حتی اردیبهشت یا خرداد بود که فروش آنلاینمان صفر شد.» مشتری‌ها وقتی پس از مدتی جواب نمی‌گیرند نظرشان عوض می‌شود و سفارش را ثبت نمی‌کنند.

دو ساعت طول کشیده تا دیروز مریم خرسند بتواند یک فیلم یک دقیقه‌ای از کارهایش تولید کند. سه سال است در اینستاگرام تولیدات سرامیکی اش را می‌فروشد. اما دو ساعت بعد از بارگذاری فیلم، فقط ۳۰ نفر آن پست را دیدند و ۳ نفر کامنت گذاشتند: «تمام آن زمانی که گذاشته بودم هدر رفت و به ناچار پست را حذف کردم که در زمان مناسب‌تری بگذارم. استوری می‌گذارم برای کارهایم و بعد از مدتی می‌بینم هنوز بارگذاری نشده. این شرایط آدم را خسته می‌کند. از نظر هزینه‌ی اینترت هم به صرفه نیست.»‌ در یک ماه گذشته اختلالات باعث شده بازدیدهای صفحه‌ی مریم بیشتر از ۵۰ درصد کاهش پیدا کند. سعی می‌کند تعاملات با مخاطبان را ازطریق واتساپ انجام بدهد.

گروه‌های کوچک توانایی اجاره‌ی فروشگاه یا حتی غرفه را ندارند. آن‌ها براساس سفارش محصول تولید می‌کنند و ازطریق اینترنت می‌توانند به بازارهای بزرگ‌تر دسترسی داشته باشند. به گفته‌ی درخشانی: «عده‌ی زیادی از کسانی که با دستادست کار می‌کنند در روستاها و شهرهای کوچک هستند و آنجا حتی اگر فروشگاهی هم راه بیندازند مشتری ندارند. مشتری‌هایشان را در شهرهای بزرگ پیدا می‌کنند و اگر اینترنت نباشد بازارشان را از دست می‌دهند.»

در این چند سال گروه‌های کوچک زیادی به دلیل اختلالات اینترنت و همچنین مسائل اقتصادی تعطیل شده‌اند. اگر وضعیت اینترنت به همین شکل ادامه پیدا کند، دسترسی به اینستاگرام همچنان سخت باشد یا سرنوشتی شبیه تلگرام پیدا کند، امیدها و روزنه‌های کوچک باقی مانده هم از دست می‌رود: «این بار دیگر جای دیگری هم نیست که کسب‌و‌کارهای کوچک به آن کوچ کنند.»