ساید‌لود در آیفون؛ نصب برنامه خارج از اپ‌استور چگونه است؟

درحالی‌که حدوداً یک ماه از ماجرای تسلیم‌شدن اپل دربرابر قانون بازارهای دیجیتال (DMA) می‌گذرد، تنها یک فروشگاه اپلیکیشن جانبی در اروپا فعال است. این فروشگاه که موبیونشن (Mobivention) نام دارد، به شرکت‌ها اجازه می‌دهد برنامه‌هایشان را به‌صورت داخلی در این فضا منتشر کنند. شکی نیست شرایط فعلی به همین شکل ادامه نخواهد یافت و در آینده، رقیبان اپ استور برنامه‌های خود را برای جذب مخاطبان بیشتر ارائه می‌دهند.

تاکنون شرکت‌های اپیک گیمز و MacPaw فروشگاه‌های اپلیکیشن خود را برای سیستم‌عامل iOS معرفی کرده‌اند (MacPaw درحال حاضر تنها برای مک بوک دردسترس است)، اما احتمالا فروشگاهی که زودتر از همه به آیفون‌های کاربران اروپایی راه پیدا کند، AltStore خواهد بود. این فروشگاه در سال ۲۰۱۹ توسط توسعه‌دهنده‌ای به نام رایلی تستوت و با این هدف راه‌اندازی شد که بدون نیاز به جیلبریک کردن آیفون، محدودیت‌های اپ ‌استور را دور بزند.

در آن زمان محرک اولیه‌ی ساخت فروشگاه جایگزین، امولاتور نینتندویی به‌نام دلتا بود که درحال‌حاضر توسط تستوت و شریک تجاری او شین گیل، در بازارهای اپلیکیشن اروپایی در دسترس متقاضیان قرارگرفته است. همچنین نسخه‌ی جدید AltStore مراحل تأییدیه اپل را می‌گذراند و پس از دریافت پاسخ مثبت از سوی کوپرتینونشین‌ها، آماده‌ی عرضه می‌شود.

یکی از مهم‌ترین دلایلی که در این مدت فروشگاه‌های جایگزین متعددی برای اپ‌استور راه‌اندازی نشده، مسئله‌ی مالیاتی است که اپل از توسعه‌دهندگان می‌گیرد. اپل از توسعه‌دهندگان برای اپلیکیشن‌هایی که سالانه بالای یک میلیون نصب دارند، ۵۰ سنت یورو دریافت می‌کند، اما توسعه‌دهندگان فروشگاه‌های جانبی باید برای هر بار نصب اولیه‌ی فروشگاه خود ۵۰ سنت یورو پرداخت کنند. به عبارتی، هر بار دانلود AltStore و موبیونشن برای توسعه‌دهندگان آن‌ها ۵۰ سنت یورو هزینه دارد و پرداخت این هزینه در چشم‌برهم‌زدنی کمرشکن خواهد شد. برای مثال، نسخه‌ی فعلی AltStore تاکنون بیش از یک میلیون‌بار دانلود شده است.

هنوز راهنما یا مدل تجاری رسمی و خاصی برای مدیریت این هزینه‌ها ارائه نشده، اما موبیونشن این هزینه را از طریق بسته‌های عضویت به مشتریان خود منتقل می‌کند. فروشگاه AltStore هنوز اعلام نکرده است چه برنامه‌ای برای پوشش‌دادن مبالغ اولیه دارد.

شاید چنین هزینه‌هایی از نظر مالی برای کاربران سنگین نباشند، ولی درهرحال تاحدودی افراد کنجکاو را از گشت‌وگذار در فروشگاه‌های جدید باز می‌دارند. مخصوصاً که هنوز کاربران مطمئن نیستند در این استورها چه اپلیکیشن‌هایی را پیدا می‌کنند و طبیعتاً کسی هم دوست ندارد برای خدماتی که احتمالاً از آن‌ها استفاده نمی‌کند، پولی بپردازد.

یکی دیگر از موانع بالقوه‌ی پذیرش گسترده‌ی فروشگاه‌های جانبی، مراحل پیچیده و نحوه‌ی نصب آن‌ها است، به‌طوری‌که نصب هر فروشگاه مستلزم تعاملات و رفت‌وبرگشت‌های متعددی روی اسکرین گوشی خواهد بود.

به‌طور دقیق‌تر، کاربر ابتدا باید در مرورگر خود، روی لینکی که برای دانلود فروشگاه گذاشته شده است، کلیک کند. سپس یک پنجره‌ی پاپ‌آپ به او اطلاع می‌دهد که تنظیمات فعلی، اجازه‌ی نصب فروشگاه جانبی را نمی‌دهد. در نتیجه کاربر باید دوباره به بخش تنظیمات دستگاه خود برگردد و اجازه‌ی نصب مارکت‌پلیس را فعال کند. سپس با بازگشت به مرورگر و کلیک روی لینک، درخواست دیگری دریافت کند که از او می‌خواهد نصب اپلیکیشن را تأیید کند. درنهایت کاربر می‌تواند فروشگاه را باز کرده و برنامه‌های موجود را مرور کند.

دنبال‌کردن این دستورالعمل کار سختی نیست، اما مراحل متعدد آن نسبت به اپ‌استور که فقط با یک ضربه‌ی انگشت باز می‌شود، آزاردهنده است. اغلب توسعه‌دهندگان و کارشناسان این موضوع را تلاش عامدانه‌ی اپل برای خسته‌کردن و منصرف‌کردن کاربر از ادامه‌ی کار می‌دانند که باتوجه‌به مهارت تاریخی اپل در طراحی تجربیات کاربر، ادعای دور از ذهنی هم نیست.

خوشبختانه نصب سایر اپلیکیشن‌های «پکیج‌شده» از روی فروشگاه‌های جدید، ازجمله Delta و Clip تفاوت زیادی با اپ‌استور ندارد؛ اما استفاده از نرم‌افزارهای سایر توسعه‌دهندگان با رویکرد نسبتاً متفاوتی انجام می‌شود. برای مثال، AltStore به سازندگان نرم‌افزار اجازه می‌دهد منابع (Sources) خود را در این فضا اضافه کنند که درواقع URL‌هایی حاوی فایل‌های JSON هستند که متاداده‌های برنامه‌ها را درخود نگه می‌دارند. کاربران برای دانلود هر اپلیکیشن، حتماً باید فایل‌های مرتبط با آن را نیز دریافت کنند؛ انگار که فروشگاهی در فروشگاه است.

فعلاً اجازه دهید سراغ برنامه‌هایی برویم که به لینک و منابع برای نصب نیاز ندارند؛ مانند دلتا (Delta) و کلیپ (Clip). خبرنگار ورج که موفق به بررسی این دو اپلیکیشن از فروشگاه AltStore شده، از هیجان‌انگیز بودن این تجربه و شگفت‌انگیز بودن اپلیکیشن دلتا می‌گوید.

اپلیکیشن دلتا شبیه‌ساز نینتندو است که عمدتاً روی کنسول‌های NES، SNES، N64 و کنسول‌های دستی قبل از نینتندو سوییچ تمرکز دارد. به‌لطف این برنامه، علاقمندانی که برای بازی‌های کلاسیک در آیفون دلتنگ بودند، می‌توانند دوباره لذت سرگرم‌شدن با این برنامه‌های رایگان را تجربه کنند. به‌ویژه برای افرادی که با این بازی‌ها بزرگ شده‌اند، بازگشت دوباره به آن‌ها آن‌هم در آیفون احساس فوق‌العاده‌ای به همراه خواهد داشت.

به گفته‌ی خبرنگار ورج، استفاده از دلتا فوق‌العاده راحت است و بازی‌ها به‌خوبی اجرا می‌شوند؛ فقط کافی است فایل ROM بازی‌ها را در آیکلاد درایو یا فولدر دانلود گوشی آپلود کرد. البته دکمه‌ها روی نمایشگر لمسی به‌اندازه‌ی دکمه‌ی فیزیکی حس‌وحال خوبی ندارند، اما می‌توان با اتصال کنترلر این مشکل را برطرف کرد.

اپلیکیشن مدیریت کلیپ‌بورد Clip به حداقل پرداخت یک دلار در ماه برای دانلود نیاز دارد، اما می‌توان این اشتراک در ازای از دست دادن آپدیت‌های آینده، بعد از نصب کنسل کرد. تفاوت Clip نسبت‌به اپلیکیشن‌های دیگر موجود در اپ‌استور در این است که دائما در پس‌زمینه فعال است. مثلا برای پیست‌کردن در اپلیکیشن‌های مدیریت کلیپورد iOS، لازم است اپلیکیشن را هر بار که چیزی را در کلیپ‌بورد کپی کرده‌اید، باز کنید؛‌ اما در Clip، به‌محض اینکه چیزی را کپی می‌کنید، نوتیفیکیشنی دریافت می‌کنید و با سوایپ پایین می‌توانید آن را در کلیپ‌بورد خود ذخیره کنید. این قابلیت، فرایند اشتراک‌گذاری و استفاده چندباره از محتوای کپی‌شده را بی‌دردسر می‌کند.

باوجود تمام مباحثاتی که از طرف توسعه‌دهندگان صورت گرفته، هنوز درمورد امنیت برنامه‌هایی که روی فروشگاه‌های اپلیکیشن غیرمتمرکز ارائه می‌شوند، نگرانی وجود دارد. اپل پیش‌ازاین گفته بود که قانون بازارهای دیجیتال دست این شرکت را در «تشخیص، جلوگیری و اقدام علیه برنامه‌های مخرب iOS و حمایت از کاربرانی که تحت‌تأثیر مشکلات برنامه‌های دانلود شده خارج از اپ‌استور هستند» می‌بندد.

شاید ادعای اپل تاحدودی درست باشد، اما نمی‌توان این موضوع را کاملا سیاه‌وسفید دید. اپل هنوز باید تمام اپلیکیشن‌هایی را که خارج از اپ‌استور و در بستر فروشگاه‌های جانبی عرضه می‌شوند، تأیید و اطمینان حاصل کند که عاری از هرگونه بدافزار، ویروس یا سایر تهدیدات امنیتی شناخته‌شده هستند. به‌علاوه طبق قوانین بازارهای دیجیتال، اپل مجاز است اقدامات «ضروری و متناسب» را برای محافظت از کاربران و کاهش هرگونه مشکلات امنیتی انجام دهد.

به‌عنوان‌مثال، توسعه‌دهنده‌ی Clip برای اینکه بتواند مجوز عرضه‌ی اپلیکیشن خود را از اپل دریافت کند، مجبور شد ویژگی‌های نظارت پس‌زمینه خود را تغییر دهد. مشابه آن برنامه‌های دیگری نیز تعدیلات و تغییرات جدیدی اعمال کرده‌اند تا با استانداردهای امنیتی اپل سازگار شوند. این تعاملات بین توسعه‌دهندگان و اپل نشان می‌دهد فروشگاه‌های جانبی‌ آنطور که برخی از آن می‌ترسیدند، قرار نیست مصداق بی‌قانونی و جولان بدافزارها باشد.

البته منظور این نیست که AltStore و سایر فروشگاه‌های غیرانحصاری اپلیکیشن‌ها صددرصد امن هستند. هرچند امنیت کمتر هم الزاما به این معنی نیست که هویت یا داده‌های کاربران به سرقت می‌رود، اما توسعه‌دهندگان لازم است کاربران را درجریان نحوه‌ی جمع‌آوری داده‌ها، سطح دسترسی و حریم شخصی قرار دهند.

یکی از دغدغه‌های بزرگ کاربران درباره‌ی استفاده از فروشگاه‌های جانبی این است که اگر بیش از یک ماه از کشورهای اروپایی خارج شوند و بخواهند اپلیکیشن خود را آپدیت کنند یا هزینه‌ی اپلیکیشن ناخواسته را پس بگیرند یا از سمت اپلیکیشنی مورد کلاه‌برداری قرار بگیرند، چه می‌شود.

مبین احمدی

آیا سایدلود برنامه‌های آیفون برای کاربران ایرانی فعال شده است؟

مطالعه '4

درخصوص AltStore و به‌گفته‌ی خود توسعه‌دهنده، تمامی پرداخت‌ها و منازعات مالی بر بستر Patreon صورت می‌گیرد و این پلتفرم به تعهدات طرفین رسیدگی خواهد کرد. اما سایر فروشگاه‌های اپلیکیشن رویکردهای متفاوتی را در پیش خواهند گرفت.

شاید AltStore و موبیونشن آن‌قدر شناخته شده نباشند که همان اطمینان و آرامش‌خاطر اپ‌استور را به کاربران القا کنند، اما نباید از شرکت‌های مشهورتر غافل شویم. برای مثال، فروشگاه اپیک گیمز استور و Setapp از شرکت MacPaw که قرار است به‌زودی برای رقابت با اپ استور به آیفون بیایند، از اعتبار بیشتری نزد کاربران برخوردارند و می‌توانند خیال مردم را دررابطه با کاهش آسیب‌ و حل اختلافات راحت کنند. پس از اینکه اپل توزیع از طریق وب را برای توسعه‌دهندگان بزرگ از فصل تابستان فعال کند، مسلماً روند دانلود برنامه‌ها خارج از اپ‌استور عادی‌تر خواهد شد.

به‌نظر می‌رسد در شرایط فعلی، فروشگاه‌های غیرانحصاری اپلیکیشن iOS در کشورهای اروپایی، صرفاً برای گروه‌های خاصی از کاربران جذاب باشند؛ کاربران حرفه‌ای، کاربرانی که دنبال حل مشکلات بسیار خاصی هستند یا افرادی که نتوانسته‌اند برنامه‌ی موردنظر خود را از اپ‌استور دریافت کنند. اپل هم احتمالا از این شرایط بسیار خرسند است.