فسیل‌های چشمگیری که تاکنون کشف شده‌اند (قسمت دوم)

ایده‌ی رفتن به موزه برای برخی کسل‌کننده به ‌نظر می‌رسد؛ اما تماشای یک دسته استخوان و فسیل از دوران دایناسورها یک داستان کاملا متفاوت است. توجه داشته باشید که فسیل‌ فقط شامل استخوان‌های دایناسور نیست، بلکه درواقع انواع مختلف گونه‌هایی است که به نظم طبیعی، نه گفتند و تصمیم گرفتند سال‌ها خود را به گونه‌ای حفظ کنند که امروزه افرادی که به آن‌ها نگاه می‌کنند بگویند: «شگفت‌انگیز است»

معنای لغوی فسیل، عبارت است از چیزی که از حفاری به دست آمده باشد. به عبارت دیگر فسیل‌ها، اجساد و بقایا و آثار موجوداتی هستند که پس از مرگ در بین رسوبات دفن شده و همراه ‌با آن‌ها تحت ‌تأثیر پدیده‌ی سنگ‌شدگی (دیاژنز) قرار گرفته‌اند. بنابراین فسیل‌ باقیمانده‌ی جانوری و گیاهی نظیر جسم حیوانات و استخوان‌های مربوط به آن‌ها، تنه‌ی گیاهان قدیمی و ساختمان آن‌ها، کرم‌های نرم و ستاره‌های دریایی است. فسیل همچنین آثار و مواد به‌جامانده از آن‌ها نظیر فضولات، مدفوع، تخم‌ها (آثار طبیعی) و اثر لانه‌ها، آشیانه‌ها، ردپاها (آثار مصنوعی) را نیز شامل می‌شود. همچنین لازم است که تمامی موارد گفته‌شده به‌طور مستقیم توسط موجوداتی که در گذشته می‌زیستند، به جا مانده باشد. بدین ترتیب برای آن که یک شی فسیل به حساب آید، باید بقایا یا آثار فعالیت زیستی موجودات گذشته باشد.

تخمین زده می‌شود که فسیل بیش از ۶ هزار فرد مختلف انسانی پیدا شده باشد و هر روز نمونه‌های بیشتریاز آن‌ها یافت می‌شود. بنابراین می‌توانید تصور کنید که ممکن است تعداد مختلفی از قطعات فسیلی از گونه‌های مختلف دیگر وجود داشته باشند. وب‌سایت Bored Panda برخی از جالب‌ترین فسیل‌های کشف‌شده توسط انسان را جمع‌آوری کرده است. در این مقاله مانند قسمت قبلی، سفری به موزه‌های دنیا خواهیم داشت و با تعدادی از قدیمی‌ترین فسیل‌ها آشنا خواهیم شد.

ناهنجاری، خطاهای ژنتیکی و نقص‌های خلقت، معمولا نادر هستند. پیدا کردن فسیل‌ هم امری است که به خودی‌خود، به‌ندرت اتفاق می‌افتد. حال تصور کنید فسیلی کشف کنید که دارای خطای ژنتیکی باشد. دانشمندان موفق به یافتن فسیل گونه‌ای از خزندگان بسیار نادر شده‌اند که به‌طور معمول باید یک سر داشته باشد؛ اما در عوض دارای دو سر است. موزه‌ی دیرینه‌شناسی شنژن، فسیل این خزنده‌ی کوچک گردن‌بلند را دراختیار دارد. فسیلی که در استان لیائونینگ در شمال شرقی چین، یافت شده است.

طول این فسیل، تقریبا ۲٫۷۵ اینچ (۷ سانتی‌متر) است. فسیل از هر نظر شبیه اسکلت‌ جنینی ناقص است. همچنین احتمال می‌رود این فسیل، یک نوزاد از گونه‌ی این خزندگان بوده باشد؛ با این تفاوت که دو سر و دو گردن متناسب داشت که به یک خزنده تعلق داشتند. قدمت فسیل این خزنده، به دوران کرتاسه باز‌می‌گردد؛ دوره‌ای که ۱۴۵ میلیون سال پیش اتفاق افتاده است. دوره‌ی کرتاسه، بعد از تریاس و ژوراسیک، سومین دوران میانه‌زیستی است که ۱۴۵٫۵ تا ۶۵ میلیون سال پیش اتفاق افتاد و هشتاد میلیون سال به طول انجامید. این دوره از این لحاظ طولانی‌ترین دوره در میانه‌‌زیستی است.

ممکن است به ‌نظر برسد که فرایند فسیل شدن به‌سرعت اتفاق می‌افتد؛ مانند گرفتن عکس سفلی! در این تصویر، این موضوع همه را به تعجب وامی‌دارد که چگونه دو موجود ماقبل تاریخ می‌توانند در اواسط میدان نبرد تبدیل به فسیل شوند؟ با توجه ‌به جزئیات بسیار کوچک اما بسیار حیاتی، عنصر غافلگیری از طرف طبیعت، امکان‌پذیر است.

در این عکس، فسیل یک تیره از دایناسورهای تروپود که ۲ متر قد و هشتاد کیلوگرم وزن دارد و تیره‌ای از دایناسورهای سراتوپسی گیاه‌خوار و شاخ‌دار که به بزرگی گوسفند بودند، به تصویر کشیده شده است. در حین مبارزه‌ی آن‌ها، ناگهان طوفان شن سنگینی نزدیک می‌شود و این دو گونه از دایناسور را زنده‌به‌گور می‌کند. آن‌ها سخت مشغول بودند تا به یکدیگر نشان دهند چه کسی رئیس است؟ تقریبا هشتاد میلیون سال بعد، گروهی از دانشمندان لهستانی و مغولستانی، این دو دایناسور را در قسمت جنوبی صحرای گوبی (مغولستان جنوبی و شمال چین امروزی) پیدا کردند.

وجود یک مدفوع در لیست فسیل‌‌ها، کمی غیر معمول است. بااین‌حال  ابعاد این فسیل، ۲۰ سانتی‌متر و طول آن، پنج سانتی‌متر است. به طورکلی این مدفوع فسیل‌شده کمی بزرگ‌تر از یک چراغ قوه‌ی معمولی است. تجزیه و تحلیل مواد دفع‌شده نشان می‌دهد که هر کس آن را تولید کرده، در درجه‌ی اول گوشت و نان‌ غذای اصلی او بوده است. این مدفوع شامل صدها تخم‌انگل بود که نشان‌دهنده‌ی کرم روده در این انسان است.

در سال ۱۹۹۱ دکتر اندرو جونز، متخصص دیرینه‌شناسی، با اظهارنظر در مورد این یافته، عنوان بین‌المللی را منتشر کرد و گفت: «این هیجان‌انگیزترین مدفوعی است که من تاکنون دیده‌ام. این مدفوع در نوع خود، به اندازه‌ی جواهرات تاج ارزشمند و غیر قابل معاوضه است.»

این فسیل شامل قطعه پوستی خاص و غیر معمول است که از نظر علمی بسیار ارزشمند است. این فسیل با نام مستعار ایالتی که در آن یافت شده، یعنی داکوتای شمالی شناخته می‌شود. قدمت فسیل Edmontosaurus annectens به حدود ۶۷ میلیون سال قبل و دوران ماستریختی دوره‌ی کرتاسه برمی‌گردد. محققان بر این باورند که این فسیل، قبلا به نمونه‌ای تعلق داشت که حدود ۱۲ متر طول و حدود ۳۵ تن وزن داشت.

این فسیل هادروسور، نه‌تنها به دلیل استخوان‌هایی که در آن یافت می‌شود، بلکه به دلیل بافت نرم شامل پوست و عضله، بسیار ارزشمند است. مطالعات اولیه نشان می‌دهد که آ‌ن‌ها دم سنگین‌تری داشتند و درواقع سریع‌تر از آنچه تصور می‌شد، می‌دویدند. دایناسور‌های گونه‌ی هادروسور، دایناسورهای علف‌خوار بزرگی در اواخر دوره‌ی کرتاسه بودند. این دایناسورها آرواره‌هایی مانند منقار اردک داشتند.

یکی از جدیدترین موارد اضافه‎‌شده که یکی از مشهورترین دایناسورها در تمام تاریخ بشر است، در سال ۲۰۰۶ کشف شد؛ بااین‌حال اخیرا برای عموم مردم آشکار شده است. این دایناسور، یک تیرانوزوروس رکس با استخوان‌هایی کاملا سالم است. تیرانوزوروس رکس را با نام تی رکس هم می‌شناسند. این دایناسورها به قوی‌ترین گوشت‌خواران و سلطان دایناسورهای دیگر معروف هستند. آن‌ها وحشتناک‌ترین گازها را می‌گرفتند و نقطه‌ضعفشان گردنشان بود. 

فسیل این تیرانوزوروس در رسوبات و کنار یک گونه دایناسور دیگر به‌نام Triceratops پیدا شد. دانشمندان بر این باورند که این دو هنگام درگیری و دوئل کشته‌ شده‌اند و از این رو این فسیل‌ لقب دایناسورهای دوئلینگ را دریافت کرده است. این نمونه‌ی جذاب صد درصد استخوان‌های خود را دراختیار دارد؛ استخوان‌هایی که در موقعیت طبیعی خود هستند و به دلیل رسوبات در طی میلیون‌ها سال، کاملا خوب نگه داشته شده‌اند. تاکنون حدود ۳۰ قطعه فسیل تی‌رکس پیدا شده است که بیشتر آن‌ها کامل‌اند. یکی از نمونه‌های کامل آن در موزه ژوراسیک آستوریاس در اسپانیا نگه‌داری می‌شود. حدود صد سال از کشف تیراناسوروس رکس می‌گذرد و از آن زمان این حیوان از درنده‌ترین، بزرگ‌ترین و قوی‌ترین موجودات تاریخ به شمار می‌آید. این فسیل‌ها به‌عنوان مهم‌ترین اکتشافات دیرینه‌شناسی زمان ما توصیف شده است.

درست مانند تحقق فسیل شدن در اواسط نبرد، دفن شدن و فسیل شدن در اواسط یک وعده‌ی غذایی نیز در طول تاریخ رخ داده است. اتفاقی که این فسیل را به اندازه‌ی کافی حفظ کرده تا محققان بتوانند آن را پیدا کنند و مطالعاتی روی آن انجام دهند. ساناژه، یک تیره از مارهای ماتسوئید کرتاسه‌ی متأخر از غرب هند امروزی است. همان‌طور که حدس می‌زنید، این گونه مدت زیادی است که منقرض شده. در این تصویر، فسیلی از این مار که ۶۸ میلیون سن دارد مشاهده می‌شود که قصد دارد یک تیتانوسور را ببلعد. اما شانس با او یار نبود و در نهایت به‌همراه تمام تخم‌ها در لانه‌ی دایناسور در زیر‌زمین دفن شد.

این نه‌تنها یک کشف منحصر‌به‌فرد است، بلکه ادعا می‌شود اولین گونه از مارهای کشف‌شده‌ای است که دایناسور می‌خوردند. این مارها دهان بسیار بزرگی برای بلعیدن دایناسورهای بزرگ نداشتند؛ بنابراین مجبور می‌شدند به طعمه‌های کوچک‌تر بسنده کنند و به ‌نظر می‌رسد بچه‌های کوچک دایناسور اندازه‌ی مناسبی برای وعده‌های غذایی آنان بودند.

نوا اسکوشیا در کانادا، یک سازه‌ی زمین‌شناسی بسیار منحصر‌به‌فرد به‌نام Joggins را در خود جای داده است. این مکان دارای تعدادی فسیل است که مربوط به دوره‌ی کربونیفر هستند و قدمت آن‌ها به ۲۹۸–۳۵۸ میلیون سال قبل بازمی‌گردد. زمین‌شناسان این مکان را به دلیل اشباع گیاهان فسیل‌شده و یکی از بهترین جنگل‌های زغال‌سنگی که تاکنون شناخته شده است، مکان قابل‌ توجهی می‌دانند. این درختان که lycopsids نامیده می‌شدند، با طول سی ‌متری و تنه‌ی ضخیم یک متری خود عملا منقرض شده‌اند. آنچه در مورد آن‌ها بیشتر جذاب است، این است که آن‌ها در یک حالت قائم به فسیل تبدیل شده‌اند. برخی می‌گویند این با نظریه‌های مرسوم زمین‌شناسی مغایرت دارد؛ نظریه‌ای که ادعا می‌کند لایه‌هایی که در آن‌ها گیاهان و جانوران تبدیل به فسیل می‌شوند، طی میلیون‌ها سال فرومی‌ریزد.

آیا تاکنون فکر می‌کردید روزی شاهد فسیل دو لاک‌پشت در فصل جفت‌گیری باشید؟ در سال ۱۹۸۷، محققان با یک فسیل غیر معمول ۴۷ میلیون ساله در گودال فسیل مسل آلمان برخورد کردند. به ‌نظر می‌رسد این دوجفت لاک‌پشت در اواسط عمل جفت‌گیری خود در وسط دریاچه بودند که کمی بیش از حد در آب فرورفتند و به دلیل وجود آب سمی، جان خود را از دست دادند. وجود آب سمی به دلیل اواخر دوره‌ی آتشفشانی متداول بود و شرایط نیز به طول کامل، برای مردن و فسیل شدن در این مکان مهیا بود.

بشریت تاکنون حدود ۳۰ فسیل از حیوانات در حال جفت‌گیری کشف کرده است؛ بنابراین فسیل‌های در حال جفت‌گیری چندان نادر نیستند. اما تمام فسیل‌های کشف‌شده قبل از این لاک‌پشت، حشرات بودند. این مورد، اولین فسیل مهره‌دار در حال جفت‌گیری بود که کشف شد.

این دایناسور که بیشتر به دلیل ظاهر صاف استخوان در پوزه‌های خود شناخته می‌شود، در جولای‌ سال ۲۰۰۰ کشف شد. نمونه‌ای از دایناسور گونه‌ی Brachylophosaurus که دنیا آن را به ‌نام لئوناردو می‌شناسد. این فسیل یکی از دیدنی‌ترین یافته‌های فسیلی از دایناسورهای تاریخ است. گفته می‌شود  لئوناردو براکیلوفوزوروس، حتی در کتاب رکوردهای جهانی گینس به‌عنوان بهترین دایناسور حفظ‌شده در جهان، به ثبت رسیده است.