چرا نمی توانید 12 نقطه‌ی سیاه را در این تصاویر ببینید

به این تصویر نگاه کرده و سعی کنید تا همه‌ی ۱۲ نقطه‌ی سیاه را بر روی شبکه‌ی خاکستری‌ رنگ مشاهده کنید.

در آن واحد متوجه خواهید شد که دیدن همزمان این نقاط غیرممکن است. چون لحظه‌ای که بر یک ردیف از نقاط تمرکز می‌کنید، نقاط سطر دیگر به شکل مرموزی ناپدید خواهند شد.

یک توسعه دهنده‌ی بازی به نام "ویل کرسلاک" (Will Kerslake) در توییت خود درباره‌ی این خطای دید که به عنوان "توهم شبکه‌ی سنیلاتور" شناخته شده است، می‌گوید: هر نقطه در این فضای شبکه‌ای مانند ستارگان آسمان در حال چشمک زدن است.

واقعا چرا چشم ما اسیر چنین طلسمی می‌شود؟ در تصویر فوق ۱۲ نقطه‌ی سیاه وجود دارد اما مغز ما اجازه نمی‌دهد که همه‌ی آن‌ها را در یک لحظه بینیم. نخستین کشف این علت به دهه‌ی ۱۹۹۰ بر می‌گردد. توهم شبکه سنتیلاتور از یک فرآیند عصبی به نام "مهار جانبی" (lateral inhibition) ناشی می‌شود. این فرآیند توضیح می‌دهد که چطور یک نورون برانگیخته در مغز، تمایل به کاهش فعالیت همسایه‌های خود را دارد.

ممکن است خلاف انتظار به نظر برسد، اما با فعال شدن تنها یک نورون، فعالیت نورون‌های همسایه در آن لحظه کاهش پیدا می‌کند. این اتفاق نه تنها در مورد دیدن رخ می‌دهد بلکه در لمس کردن اشیا و شنیدن صداها هم به وقوع می‌پیوندد. از این رو وقتی یک نورون پاسخ قوی‌تری به محرک می‌دهد، نورون‌های مجاور کم‌تر تحریک می‌شوند. همین وضعیت مانع دیدن ۱۲ نقطه‌ی سیاه به صورت همزمان خواهد شد و اطلاعات بصری ما را کاهش خواهد داد.

بنا بر توضیح محققان دانشگاه ایندیانا در بلومینگتون، چنین فرآیندی، توانایی سیستم بینایی برای پاسخ به نورون‌های واقع در لبه‌ی سطح را افزایش می‌دهد. چنین اتفاقی به این علت رخ می‌دهد که نورون‌های لبه پاسخ قوی‌تری نسبت به نورون‌های میانی می‌دهند. از طرفی نورون‌های واقع در لبه تنها با نورون‌های همسایه‌ی دور از لبه غیر فعال می‌شوند. حال آن که نورون‌های میانی از همه طرف مهار خواهند شد.

می‌توانید این اثر را با شدت بیشتر در تصویر زیر ببینید:

اگر روی نقاط سفید رنگ سرتاسر شبکه تمرکز کنید، به زودی دسته‌ای از نقاط سیاه رنگ خودنمایی خواهند کرد. چرا که این بار نورون‌های مختلف فعال خواهند شد و بسته به نقطه‌ای که نگاه می‌کنید مهار می‌شوند.

چنانچه سر خود را به اندازه‌ی ۴۵ درجه کج کرده و فاصله‌ی خود را از تصویر کم و زیاد کنید این اثر از بین خواهد رفت و خبری از نقاط سیاه نخواهد بود. نسخه‌ی اولیه‌ی توهم شبکه‌ی سنتیلاتور، توهم شبکه‌ی هرمان است که به سده‌ی ۱۸۰۰ می‌رسد. اما در شبکه‌ی هرمان، به جای ناپدید شدن اجزا، مغز شما تصویری را می‌دید که در واقع وجود نداشت. چنانچه به تصویر زیر نگاه کنید، لکه‌های خاکستری رنگ در بین مربع‌های سیاه و سفید مشاهده خواهید کرد.

توهم شبکه‌ی سنتیلاتور به منظور از بین بردن اثر شبکه‌ی هرمان طراحی شد. اگر از فاصله‌ی خیلی نزدیک به این تصویر نگاه کنید، ممکن است مربع‌های سفید کم نور در خطوط خاکستری غیر متقاطع را ببینید.

همان طور که "راشل بکر" در سایت Verge توضیح می‌دهد، این توهم به علت تشخیص تضاد توسط سلول‌های گانگلیونی شبکیه (نوعی از نورون که در نزدیکی سطح داخلی شبکیه چشم قرار دارد)، اتفاق می‌افتد.

او می‌گوید:

از آنجا که در بخش‌های متقاطع، تضاد بین خاکستری و سفید کم‌تر است، مغز فکر می‌کند که نقاط تمام خطوط خاکستری رنگ بخش‌های متقاطع، روشن‌تر از بقیه‌ی بخش‌های خاکستری هستند. از این رو توهم وجود مربع‌های سفید و کم نور کوچک ایجاد می‌شود. در واقع عملکرد شبکیه‌ی چشم، توجیه اصلی ‌این اتفاق از نظر علمی است.