خشکسالی، گرسنگی و مواجهه با انسان خردمند، آخرین فصل زندگی هابیت‌ها را رقم زد

پژوهشی جدید پرده از سناریوی غم‌انگیز انقراض گونه‌ی باستانی و کوتاه‌قامت انسان فلورسی یا هومو فلورسیئنسیس (Homo floresiensis) برمی‌دارد. این انسان‌تباران که به دلیل جثه‌ی کوچکشان به «هابیت» معروف شده‌اند، حدود ۵۰ هزار سال پیش ناپدید شدند و حالا می‌دانیم که خشکسالی ویرانگری آن‌ها را از پناهگاه امن خود در غارهای جزیره‌ی فلورس اندونزی بیرون راند و مستقیماً در مسیر برخورد با اجداد ما قرار داد.

یافته‌های تازه‌ی باستان‌شناسان نشان می‌دهد که کاهش شدید بارندگی، زنجیره‌ی غذایی هابیت‌ها را از هم پاشید. سپس با کاهش شکارهای اصلی‌شان، مجبور به مهاجرت شدند و در قلمرو جدید، با رقیبی هوشمندتر و سازگارتر روبه‌رو شدند.

دانشمندان برای بازسازی آب‌وهوای گذشته‌ی جزیره، به سراغ مدرکی غیرمنتظره رفتند: ستون سنگی غول‌پیکری به نام استالاگمیت که در غاری نزدیک محل زندگی هابیت‌ها قرار داشت. این ستون‌ها لایه‌لایه و در طول هزاران سال با چکیدن قطرات آب معدنی شکل می‌گیرند و مانند یک آرشیو طبیعی عمل می‌کنند.

تیم پژوهش با تحلیل نسبت مواد معدنی در لایه‌های مختلف، به کشف تکان‌دهنده‌ای رسیدند. متوسط بارندگی سالانه از ۱٬۵۶۰ میلی‌متر در ۷۶ هزار سال پیش، به تنها ۹۹۰ میلی‌متر در ۶۱ هزار سال پیش کاهش یافته بود. این دوره‌ی خشک و بی‌رحم تا حدود ۵۰ هزار سال پیش ادامه یافت؛ درست زمانی که هابیت‌ها برای همیشه از صحنه‌ی روزگار محو شدند.

خشکسالی یک اثر دومینویی داشت. شکار اصلی هابیت‌ها، گونه‌ای از فیل‌های باستانی به نام «استگودون» بود. تحلیل دندان‌های این موجودات نشان داد که جمعیت آن‌ها همزمان با خشک‌شدن جزیره به‌شدت کاهش یافت. گرسنگی، هابیت‌ها را وادار کرد تا به دنبال آخرین بازماندگان استگودون‌ها، به سمت سواحل مرطوب‌تر جزیره حرکت کنند.

نیک اسکروکستون، یکی از نویسندگان اصلی پژوهش از کالج دانشگاهی دوبلین، سناریو را چنین توصیف می‌کند: «حدس می‌زنیم که با کاهش جریان رودخانه‌ها، جمعیت استگودون به سمت منابع آبی پایدارتر در سواحل رفتند. منطقی است که هابیت‌ها نیز به دنبال آن‌ها رفته باشند.»

اما مهاجرت، هابیت‌ها را با تازه‌واردهای خطرناکی روبه‌رو کرد. انسان‌های مدرن یا هومو ساپینس (Homo sapiens)، دقیقاً در همان دوره در حال گسترش در سراسر منطقه بودند. برخورد این دو گونه به رقابت بر سر منابع محدود و حتی درگیری مستقیم منجر شد. گویی این تمام ماجرا نبود، چرا که فوران آتشفشانی عظیمی نیز در همان زمان جزیره را با خاکستر پوشاند و شرایط را برای هابیت‌های تحت فشار، سخت‌تر کرد.

در یک جزیره، فضا و منابع محدود است. وقتی هوا خشک می‌شود، یک حیوان نمی‌تواند به سادگی جزیره را ترک کند. هر پناهگاه باقی‌مانده به سرعت شلوغ و غیرقابل استفاده خواهد شد.

به نظر می‌رسد هابیت‌ها قربانی ترکیبی بی‌رحمانه از تغییر اقلیم، بلایای طبیعی و ظهور یک رقیب قدرتمند شدند؛ داستانی که نشان می‌دهد حتی مقاوم‌ترین گونه‌ها نیز در برابر تغییرات بزرگ محیطی و رقابت، آسیب‌پذیر هستند.

پژوهش در نشریه‌ی Communications Earth & Environment منتشر شده است.