پتاسیم؛ فواید، منابع غذایی و عوارض کمبود
پتاسیم یکی از هفت ماده ماکرومیال ضروری است و بدن انسان برای پشتیبانی از فرایندهای اصلی به آن نیاز دارد. پتاسیم در عملکرد کلیه‌ها، قلب، عضلات و انتقال پیام از طریق سیستم عصبی نقش مهمی ایفا می‌کند. در این مقاله به بررسی مقدار پتاسیم مورد نیاز بدن در روز، فواید مصرف پتاسیم، منابع غذایی خوب پتاسیم و اثرات مصرف زیاد یا کم آن خواهیم پرداخت.
مقدار توصیه‌شده‌ی مصرف پتاسیم
در حالت کلی، مصرف کافی پتاسیم برای مردان ۳۴۰۰ میلی‌گرم در روز و برای زنان ۲۶۰۰ میلی‌گرم در روز است. در ادامه توصیه‌های خاصی برای گروه‌های سنی مختلف نشان داده شده است.
زنان
- از بدو تولد تا ۶ ماهگی: ۴۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۷ تا ۱۲ ماهگی: ۸۶۰ میلی‌گرم در روز
- ۱ تا ۳ سالگی: ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۴ تا ۸ سالگی: ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۹ تا ۱۳ سالگی: ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۱۴ تا ۱۸ سالگی: ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز
- بالای ۱۹ سال: ۲۶۰۰ میلی‌گرم در روز
مردان
- از بدو تولد تا ۶ ماهگی: ۴۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۷ تا ۱۲ ماهگی: ۸۶۰ میلی‌گرم در روز
- ۱ تا ۳ سالگی: ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۴ تا ۸ سالگی: ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۹ تا ۱۳ سالگی: ۲۵۰۰ میلی‌گرم در روز
- ۱۴ تا ۱۸ سالگی: ۳۰۰۰ میلی‌گرم در روز
- بالای ۱۹ سال: ۳۴۰۰ میلی‌گرم در روز
مقدار پتاسیم کافی در دوران بارداری ۲۹۰۰ میلی‌گرم است و این مقدار در دوران شیردهی به ۲۸۰۰ میلی‌گرم در روز خواهد رسید. بهترین راه تأمین پتاسیم مورد نیاز بدن، داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل شامل طیف وسیعی از ویتامین‌ها و مواد معدنی است؛ اما در برخی شرایط، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌ها را به بیمار توصیه کند.
فواید مصرف پتاسیم
پتاسیم یک الکترولیت است که بدن برای سالم ماندن به آن احتیاج دارد و بر اساس اعلام متخصصان، غذاهایی که حاوی پتاسیم هستند می‌توانند با کاهش تأثیر منفی سدیم به کنترل فشار خون کمک کنند. داشتن سطح بالای سدیم می‌تواند خطر فشار خون بالا را افزایش بدهد؛ اما در افراد سالم، پتاسیم با کمک به بدن در حذف سدیم، این خطر را کاهش می‌دهد، همچنین در کنترل فشار خون بسیار مؤثر است.
فشار خون و سلامت قلب و عروق
مصرف کافی پتاسیم می‌تواند از فشار خون بالا جلوگیری کرده یا آن را کنترل کند. در حالت کلی، اگر فردی پتاسیم زیاد و سدیم کمی مصرف کند، کمتر در معرض خطر بیماری قلبی عروقی و سکته مغزی قرار می‌گیرد.
حفظ استخوان و عضله
پتاسیم ممکن است در سلامت استخوان‌ها نقش داشته باشد. نتایج برخی از مطالعات حاکی از آن است افرادی که مقدار زیادی میوه و سبزی‌های حاوی پتاسیم مصرف می‌کنند ممکن است دارای تراکم استخوانی بیشتری باشند؛ اما تأیید این مسئله نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. اگر این موضوع اثبات شود، محققان باید دلیل آن را کشف کرده و تأثیر مصرف مکمل‌ها را هم بررسی کنند. علاوه بر این، رژیم غذایی حاوی پتاسیم می‌تواند به حفظ توده عضلانی در افراد مسن کمک کرده و از بروز شرایطی که می‌تواند موجب تحلیل رفتن عضلات شود، جلوگیری کند.
سلامت کلیه
سطح پایین پتاسیم در افراد سالم ممکن است توانایی کلیه در جذب مجدد کلسیم را مهار کند، همچنین سطح بالای کلسیم در کلیه‌ها می‌تواند منجر به سنگ کلیه شود. نتایج تحقیقات انجام‌شده در سال ۲۰۱۵ نشان می‌دهد که تغییر رژیم غذایی ممکن است به کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه کمک کند؛ زیرا رژیم غذایی غنی از پتاسیم و سایر مواد مغذی ضروری می‌تواند از ابتلا به این وضعیت جلوگیری کند. بااین‌حال، افراد مبتلا به نارسایی کلیه نباید پتاسیم زیادی مصرف کنند، زیرا می‌تواند تأثیر منفی داشته باشد. در این حالت، پزشک مقدار مورد نیاز پتاسیم را در رژیم غذایی توصیه می‌کند.
منابع غذایی حاوی پتاسیم
پتاسیم در بسیاری از غذاهای گیاهی وجود دارد؛ اما فرآوری باعث کاهش سطح این ماده مغذی می‌شود. به‌طور کلی، هر کسی که از رژیم غذایی حاوی غذاهای فرآوری شده پیروی می‌کند، ممکن است پتاسیم کمی مصرف کند، البته بسیاری از غذاهای فرآوری شده دارای مقادیر زیادی سدیم هستند، بنابراین ممکن است فردی که دارای یک رژیم غذایی بسیار فرآوری شده باشد، مصرف پتاسیم خود را بر این اساس افزایش بدهد. در حالت کلی، میوه‌های خشک منابع خوبی از پتاسیم به شمار می‌روند. در ادامه مصرف مقادیر مشخصی از پتاسیم در یک وعده از غذاهای مختلف غنی از این ماده معدنی مشخص شده است.
- یک فنجان زردآلوی خشک، ۲۳ درصد پتاسیم
- یک فنجان عدس پخته‌شده، ۱۶ درصد پتاسیم
- یک فنجان آلوی خشک، ۱۵ درصد پتاسیم
- یک عدد سیب‌زمینی پخته‌شده بدون پوست، ۱۳ درصد پتاسیم
- یک فنجان لوبیا ،۱۳ درصد پتاسیم
- یک فنجان آب‌پرتقال، ۱۱ درصد پتاسیم
- یک عدد موز متوسط، ۹ درصد پتاسیم
- یک فنجان شیر، ۸ درصد پتاسیم
مکمل‌های پتاسیم
در بیشتر موارد، داشتن یک رژیم غذایی سالم، پتاسیم مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند، به‌ویژه اگر رژیم غذایی حاوی سدیم کمی باشد؛ اما گاهی اوقات، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌ها را توصیه کند. برخی شواهد نشان می‌دهد که موارد زیر می‌توانند تا حدودی مؤثر باشند:
- کنترل فشار خون
- جلوگیری از سکته مغزی
- جلوگیری از سنگ کلیه
- تقویت سلامت استخوان
- کنترل سطح گلوکز خون
تأیید اینکه مکمل‌های پتاسیم می‌توانند به درمان یا جلوگیری از این موارد بهداشتی کمک کنند، نیاز به تحقیقات بیشتری دارد. توجه داشته باشید که پیش از مصرف مکمل‌ها حتما باید با پزشک مشورت کنید، این امر به‌ویژه برای افرادی که بیماری کلیوی دارند یا داروهای دیگری مصرف می‌کنند، بسیار مهم است.
کمبود پتاسیم
کمبود پتاسیم (هیپوکالمی) می‌تواند منجر به مشکلات مختلفی در سلامتی شود که در زیر به آن‌ها اشاره خواهیم کرد:
- فشار خون بالا
- خطر سنگ کلیه
- سطح پایین کلسیم در استخوان‌ها
اگر سطح پتاسیم موجود در خون یک فرد به زیر ۳٫۶ میلی‌مول برسد، کمبود پتاسیم خفیف رخ داده است و می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- یبوست
- خستگی
- ضعف عضلانی
- ضعف و بی‌حالی
اگر سطح پتاسیم در یک فرد سالم به زیر ۲٫۵ میلی‌مول در لیتر برسد، پزشکان این کمبود پتاسیم را متوسط تا شدید در نظر می‌گیرند. کمبود پتاسیم متوسط تا شدید می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- تولید ادرار زیاد
- عدم تحمل گلوکز
- فلج عضلانی
- مشکلات تنفسی
- تغییر در ریتم قلب افراد مبتلا به بیماری قلبی
- گیجی در افراد مبتلا به بیماری کلیوی
در نظر داشته باشید که کمبود پتاسیم شدید می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد؛ زیرا قلب را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
مصرف زیاد پتاسیم
فرد به‌طور معمول می‌تواند مقادیر زیادی پتاسیم را که کلیه‌ها از بین می‌برند، تحمل کند. بااین‌حال، اگر کلیه‌ها نتوانند پتاسیم را از بین ببرند، پتاسیم اضافه یا هیپرکالمی رخ داده که می‌تواند برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی مضر باشد. اگر سطح پتاسیم به‌سرعت بالا برود، وضعیت خطرناک خواهد شد. پزشکان سطح پتاسیم موجود در خون را هنگامی که به ۵٫۱ تا ۶ میلی‌مول در لیتر برسد، بالا می‌دانند. توجه داشته باشید که سطح بالاتر از ۶ میلی‌مول پتاسیم در خون نیاز به مراجعه فوری پزشک دارد. در نظر داشته باشید که افراد مبتلا به هایپرکالمی ممکن است علائمی نداشته باشند یا علائم آن‌ها بسیار کم باشد؛ اما درصورتی‌که علائم ظاهر شود، همانند علائم هیپوکالمی خواهد بود. هیپرکالمی شدید یا ناگهانی می‌تواند منجر به موارد زیر شود که نیاز به مراقبت فوری پزشکی دارد.
- تپش قلب
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
تداخل دارویی
هر کسی که دارو مصرف می‌کند نباید قبل از مشورت با پزشک، مقدار پتاسیم مصرفی خود را افزایش بدهد؛ زیرا برخی از داروها با پتاسیم تداخل دارند. به‌عنوان مثال، داروهایی به نام مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین می‌توانند جلوی حذف پتاسیم در بدن را بگیرند. فردی که هر دو نوع دارو را مصرف می‌کند و مبتلا به بیماری کلیوی، دیابت نوع ۲ یا بیماری قلبی است، امکان دارد سطح پتاسیم آن در خون بیش از حد بالا باشد. ادرارآورهای پتاسیم مانع دفع پتاسیم از طریق ادرار در بدن می‌شوند. اگر شخصی یکی از این داروها را مصرف کند، پزشک سطح پتاسیم آن‌ها را کنترل می‌کند. به‌عنوان مثال می‌توان از آمیلوراید و اسپیرونولاکتون نام برد. ادرارآورهای حلقه‌ای و تیازیدی موجب افزایش پتاسیم در بدن با افزایش تولید ادرار می‌شوند که می‌تواند منجر به سطح پایین پتاسیم شود. به‌عنوان مثال می‌توان به داروهای فوروزماید و بومتانید اشاره کرد. توجه داشته باشید فردی که از این داروها استفاده می‌کند بهتر است از مصرف مواد غذایی حاوی پتاسیم بالا پرهیز کند.
جمع‌بندی
پتاسیم یک ماده معدنی ضروری است و میوه‌های خشک، لوبیا و سایر غذاهای گیاهی می‌توانند منابع خوبی برای آن باشند. این ماده معدنی به حفظ سلامت کلیه‌ها، استخوان‌ها و سیستم قلبی عروقی کمک می‌کند و ممکن است در کنترل فشار خون مؤثر باشد. مصرف زیاد پتاسیم برای فرد مبتلا به بیماری کلیوی مناسب نیست و پزشک به هرکسی که مشکلات کلیوی دارد در مورد مقدار مصرف پتاسیم به او توصیه‌هایی خواهد کرد. بهترین راه برای دریافت پتاسیم، مصرف مواد غذایی سالم است؛ اما در صورت نیاز مصرف مکمل‌ها هم ممکن است توسط پزشک توصیه شود.
نظرات