فوران‌های آتشفشانی؛ عامل تسلط دایناسورها بر کره‌ زمین

رابطه‌ی بین دایناسورها و آتشفشان‌ها در طول تاریخ همیشه دوستانه نبوده است. ده‌ها سال است دانشمندان بر سر این مسئله که آتشفشان‌ها یا برخورد سیارکی عامل انقراض دایناسورها در حدود ۶۵ میلیون سال پیش بودند، بحث می‌‌کنند. تا اینکه در سال ۲۰۱۰، هیئتی بین‌المللی از کارشناسان رسما اعلام کردند سنگی فضایی عامل از بین رفتن دایناسورها بود نه فوران‌های عظیم آتشفشانی.

به‌تازگی گروهی از پژوهشگرها با ارائه‌ی جذاب‌ترین شواهد، نشان دادند فوران‌های عظیم آتشفشانی به تسلط دایناسورها بر زمین حداقل در یک دوره کمک کردند. این نتایج روز دوشنبه در مجله‌ی Proceedings of the National Academy of Sciences چاپ شد.

دوره‌ی تریاس که در حدود ۲۵۰ میلیون سال پیش شروع شد، دوران تغییرات انبوه زیست‌بومی همراه با بزرگ‌ترین رویداد انقراض انبوه بود. دایناسورها در این دوره‌ ظهور کردند؛ اما خصوصیات متفاوتی با دایناسورهای دوره‌های بعد داشتند. برای مثال باریک‌تر بودند و ظاهری خزنده مانند داشتند؛ اما تنوع زیستی این گونه‌ها از همین دوران افزایش یافت؛ تا جایی که به درندگانی مثل تیرانازوروس رکس یا تری‌سراتوپس رسید و این دایناسورها تا اواخر دوره‌ی کرتاسه به گونه‌های غالب کره‌ی زمین تبدیل شدند.

دانشمندان برای درک عامل تحول دایناسورها به بررسی فازی دو میلیون ساله در دوره‌ی تریاس موسوم به رویداد باران‌زای تریاس پسین (CPE) پرداختند. در طول این دوران که از ۲۳۴ میلیون تا ۲۳۲ میلیون به طول انجامید، دما، رطوبت و بارش در زمین افزایش یافت.

این سنگ‌ها که شواهدی از حادثه‌ی باران‌زای تریاس پسین را در خود دارند از حوزه‌ی سیلابی جیوان چین به دست آمدند.

پژوهشگرها به بررسی شواهدی مثل رسوب‌ها و فسیل‌های گیاهی دریاچه‌‌ای در شمال چین پرداختند و چهار فاز فعالیت آتشفشانی شدید را با تغییرات حادثه‌ی باران‌زای تریاس پسین تطبیق دادند. آن‌ها در گذشته تصور می‌کردند تغییرات چرخه‌ی کربنی در طول این دوران حاصل فوران‌های عمده‌ی آتشفشانی هستند. پژوهش جدید با چهار قله‌ی برجسته در جیوه (شاخصی مناسب برای فعالیت آتشفشانی)، به بررسی ارتباط زمان‌بندی حادثه‌ی باران‌زا با تغییرات چرخه‌ی کربنی و همچنین بارش بارانی پرداخت که به تغییراتی در پوشش گیاهی زمین‌ها و دریاچه‌ها انجامید. به گفته‌ی جیسون هیلتون، دیرین‌زیست‌شناس دانشگاه بیرمنگام انگلستان و یکی از مؤلفان این پژوهش:

اغلب می‌توانیم فعالیت‌ آتشفشانی را به گرمایش زمین ربط بدهیم؛ اما در این پژوهش آن را به بازه‌هایی از بارش شدید باران ربط می‌دهیم. با هر فعالیت آتشفشانی شاهد افزایش پوشش گیاهی سازگار با زمینه‌های مرطوب و آبی هستیم.

جینگ لو، پژوهشگر دانشگاه فناوری و معدن چین و یکی از مؤلفان این پژوهش، می‌افزاید:

این فوران‌های آتشفشانی به قدری قدرتمند بودند که زمینه‌سازی فرآیندهای تکاملی در طول دوران تریاس شدند.

نمونه‌های گرده، هاگ و جلبک‌های استخراج‌شده از نمونه‌های سنگی حادثه‌ی باران‌زای تریاس پسین در چین که تغییرات محیطی و اقلیمی را پس از فعالیت‌های آتشفشانی عظیم در خود ثبت کردند

در طول رویداد باران‌زا، گونه‌های گیاهی غیر سازگار با محیط‌های مرطوب و تعدادی از گونه‌های گیاهی مثل گیاهخواران خزنده‌ی بزرگ تا شکم‌پایان کوچک آبی منقرض شدند. به گفته‌ی دکتر هیلتون:

این تغییرات فضای زیست‌بومی را برای رشد گروه دیگری از موجودات زنده از جمله دایناسورها فراهم کردند.

به عقیده‌ی پژوهشگرها، رویداد باران‌زای تریاس پسین علاوه بر افزایش تنوع دایناسورها، زمینه‌ای برای اکوسیستم‌های امروزی فراهم کرد. به گفته‌ی اما دان، پژوهشگر دانشگاه بیرمنگام که در این پژوهش مشارکتی ندارد:

در طول CPE، شاهد ترکیبی بی‌نقص از هیولاهای ماقبل تاریخ و پستانداران و خزنده‌های امروزی هستیم. برای مثال لاک‌پشت‌ها و همچنین اولین دایناسورهای پرنده در این دوران به تکامل رسیدند.

مقیاس این فوران‌ها بسیار بیشتر از فوران آتشفشانی در کل تاریخ انسان است؛ اما سرعت انتشار کربنی این فوران‌ها در مقابل انتشار کربن ‌دی‌اکسید انسانی کوچک است.

دکتر دان هم بر این مسئله تأکید کرد:

دو میلیون سال تغییر اقلیم مانند چشم برهم زدنی در دوران زمین‌شناختی است؛ اما امروزه انسان اقلیم زمین را با سرعتی بسیار بیشتر تغییر می‌دهد و این ترسناک است.