شهر هسته‌ای و متروکه در ژاپن پذیرای اولین ساکنان خود می‌شود

«نامی» اسم شهری متروکه در ژاپن است که خیابان‌هایی خلوت و خانه‌هایی خالی از سکنه دارد. علف‌ها از میان ترک‌های بین سنگفرش‌ خیابان رشد کرده‌اند و کیسه‌های مشکی‌رنگ از خاک رادیواکتیو در همه جای شهر انباشته شده است.

این شهر شش سال پیش و بعد از فرو گداخت هسته‌ای نیروگاه برق فوکوشیما تا فاصله‌ی ۵ کیلومتری در اثر زمین‌لرزه و سونامی، به‌سرعت تخلیه شد. آیا شهر مجدداً آماده‌ی بازگشت ساکنان خود است؟ به نظر می‌رسد دولت ژاپن چنین تصوری دارد. محدودیت‌ها برای ورود به شهر از امروز، ۱۲ فروردین (اول آوریل) کاهش خواهد یافت و اولین قطار به ایستگاه این شهر وارد خواهد شد. اتوبوس‌ها به خیابان‌ها خواهند آمد و ۲۱ هزار سکنه‌ی شهر مجدداً قادر به زندگی در خانه‌های خود خواهند بود.

فِرِد پیِرس، روزنامه‌نگار و عکاس که به این شهر سفر کرده بود، می‌گوید:

نامی در اوت سال گذشته به شکل عجیبی منظم و مرتب بود. کارگران در حال تعمیر جاده‌ها و ساختمان‌های آسیب‌دیده در اثر زلزله بودند. کامیون‌ها در حال آوردن مصالح ساختمانی به شهر بودند و چراغ‌های راهنمایی نیز کار می‌کردند. من از داخل یک آرایشگاه در این شهر به بیرون نگاه می‌کردم. چندین دوچرخه در زیر سایبان‌ها به حال ایستاده رها شده بودند. حتی در سبد یکی از آن‌ها یک چتر هم دیده می‌شد. مقام‌های رسمی در سالن اجتماعات قدیمی شهر در حال برنامه‌ریزی برای بازگشت شهروندان بودند. امری که قبل از آن به‌هیچ‌وجه سابقه نداشت.

نامی در سال ۲۰۱۱ و برای چند روز به طرز خطرناکی با مواد رادیواکتیو آلوده شد؛ اما ایزوتوپ‌های با عمر کوتاه به‌سرعت از بین رفتند. شونیچی یاماشیتا، یک متخصص سرطان تیروئید در دانشگاه پزشکی فوکوشیما و مشاور دولت ژاپن پس از آن حادثه، می‌گوید:

زمانی که بقایای یُد ناپدید شده بود، مردم می‌توانستند پس از چند ماه به شهر بازگردند.

با این‌ حال توصیه‌های او نادیده گرفته شدند؛ اما حالا پس از شش سال، نامی در آستانه‌ی گرفتن جانی دوباره است. سؤال اینجا است که چه تعداد از ساکنان به این شهر باز می‌گردند.

بی‌میلی برای بازگشت

پس‌ از اینکه دولت بیش از ۱۰۰ هزار نفر از سکنه در ۲۰ کیلومتری نیروگاه هسته‌ای را تخلیه کرد، گفته شد ساکنان در صورتی می‌توانند به خانه‌های خود بازگردند که سطح تشعشعات رادیواکتیو به زیر ۲۰ میلی‌سیورت در سال برسد. این عدد یک‌پنجم سطحی است که از نظر پزشکان، اثرات بلندمدت بر سلامتی دارد.

پیرس می‌گوید:

در سفر من به نامی، برخی از روستاها در اطراف کوه‌ها دارای سطح تشعشع بیش از رقم اعلام‌شده بودند؛ اما تشعشع در خود شهر کمتر از این میزان بود و کارگران با کم شدن رادیواکتیو در حال جمع‌آوری خاک و سبزی‌های آلوده بودند. سطح تشعشع در منطقه‌ای که من بودم، در حدود ۲ میلی‌سیورت بود که بسیار پایین‌تر از حد مجاز قرار داشت.

سکنه‌ی این شهر تا به این لحظه علاقه‌ای برای بازگشت نشان نداده‌اند. تنها یک‌پنجم از افراد پس از چراغ سبز دولت برای بازگشت به این منطقه در سپتامبر ۲۰۱۵، وارد شهر مجاور، ناراها، شده‌اند. بر اساس نظرسنجی‌ها، وضعیت بازگشت به نامی در آینده نیز تغییری نخواهد کرد.

یک دلیل این است که بعد از آن اتفاق و عواقب ناگوار، اعتماد عمومی نسبت به تضمین‌ مقام‌های دولتی خدشه‌دار شده است. کن نولت، مدیر مرکز بهداشت تشعشع در دانشگاه علوم پزشکی فوکوشیما، می‌گوید:

مردم نظرات دانشمندان را قبول نمی‌کنند، زیرا آن‌ها ما را به‌ عنوان هم‌پیمانان و هم‌دستان فناوری هسته‌ای می‌بینند.

ترس از تشعشعات هسته‌ای در وجود مردم نهادینه شده است. ایتو تاتسویا، معلم سابق که همسرش در نزدیکی ایستگاه راه‌آهن نامی یک داروخانه راه انداخته بود، می‌گوید:

به هر حال هزینه‌ی زیادی برای پاک‌سازی و سکنی‌گزینی مجدد در شهر صرف شده است. این احساس عجیبی است؛ اما من هرگز دوست ندارم دوباره به شهر برگردم.

اخیراً نیز گزارش‌هایی از سطح تشعشع بالا در آسمان هسته‌ی ذوب‌شده‌ی یکی از راکتورها منتشر شد که نشان می‌داد این سطح از تشعشع می‌تواند انسان‌ها را در عرض چند ثانیه از پای درآورد. حتی ربات‌ها در عرض چند دقیقه از کار می‌افتند.

دلیل دیگر بی‌میلی شهروندان برای بازگشت، تأخیر زیاد در بازگشایی شهر است. به این معنی که بسیاری از سکنه در جایی دیگر برای خود زندگی جدیدی تشکیل داده‌اند. آن‌ها شغل جدید، خانه‌های جدید و مدارس جدیدی برای فرزندان خود دارند.

با وجود اینکه تمامی مراحل پاک‌سازی در شهر نامی انجام شده است، بیم آن می‌رود که این شهر در چندین سال آینده خالی از سکنه بماند و به شهر ارواح تبدیل شود. حضور حیوانات وحشی در خانه‌ها نیز می‌تواند عاملی بازدارنده باشد. گرازهای وحشی به خانه‌های مردم هجوم آورده و در باغچه‌ها سکنی گزیده‌اند. پیرس می‌گوید:

زمانی که آماده‌ی ترک نامی می‌شدم، یک پیام اضطراری از بلندگوی شهر در خیابان منتشر می‌شد که می‌گفت یک خرس در حوالی شهر دیده شده است.