شرایط نگران‌کننده برای هزاران اتوبوس و کامیون فرسوده در ایران

بیش از ۷۹ درصد ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی ایران فرسوده است. براساس آمار شورای شهر تهران، سال‌ها از خرید آخرین اتوبوس نو برای خدمت در سازمان اتوبوس‌رانی پایتخت می‌گذرد. هشتم خرداد امسال، کمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط‌زیست هیئت‌دولت با پیشنهاد وزارت کشور مبنی‌بر صدور مجوز واردات خودروهای کارکرده یک تا پنج ساله با کاربری تاکسی و اتوبوس شهری از سایر کشورها و مناطق آزاد تجاری صنعتی ایران موافقت کرد که البته با مخالفت نهادهای مختلف رو‌به‌رو شد و هرگز رنگ واقعیت نگرفت.

افزایش ۱۱ درصدی استفاده از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی پس از افزایش قیمت بنزین، تجهیز و نوسازی ناوگان تجاری برای ارائه‌ی خدمت بهتر به شهروندان را ضروری کرده است. با‌این‌حال، انتظار می‌رود مسئولان به ارتقای کیفیت و کمّیّت اتوبوس‌ها و کامیون‌ها توجه و حساسیت بیشتری نشان دهند.

حسین رجب‌صلاحی، معاون امور شهرداری‌های سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، درباره‌ی موضوع فرسودگی اتوبوس‌های شهری و بین‌شهری گفت:

هم‌اکنون ۲۰ هزار دستگاه اتوبوس درون‌شهری در کشور وجود دارد که تا پایان سال، عمر ۱۶ هزار دستگاه از ۱۰ سال گذر می‌کند و فرسوده می‌شوند. برای جایگزینی این تعداد اتوبوس و رفع نیازهای موجود در این بخش، به خرید اتوبوس‌های بیشتری نیاز است. استفاده از حمل‌و‌نقل‌های نوین مانند تراموا که صرفه‌ی اقتصادی دارند، باید در دستورکار مسوولان کشور قرار گیرد. براساس قانون، اگر میزان ترددهای مسافران در یک مسیر شهری بیش از ۶ هزار نفر باشد، امکان استفاده از تراموا وجود دارد.

اختصاص اعتبار ویژه برای نوسازی اتوبوس‌ها

روز گذشته، مهدی جمالی‌نژاد، رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور، از جایگزینی‌ اتوبوس‌های قدیمی با نمونه‌های جدید ساخت داخل خبر داد:

یکی از موضوعات مهم کشور باتوجه‌به تحقق سهمیه‌بندی سوخت، استقبال مردم از حمل‌و‌نقل عمومی بود. بر‌همین‌اساس، به‌عنوان سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور باید بستر بهره‌گیری بهینه از حمل‌و‌نقل عمومی را فراهم کنیم. متأسفانه بیش از ۷۹ درصد ناوگان فرسوده است و باتوجه‌به مشکلات اقتصادی، نوسازی آن کار سختی محسوب می‌شود؛ ولی با جلسات مشترک با وزرا و معاون اول رئیس‌جمهور، گام‌های مثبتی درزمینه‌ی نوسازی و بازسازی ناوگان حمل‌و‌نقل عمومی برداشته شده است.در‌حال‌حاضر، نوسازی اتوبوس‌ها و تجهیز آن آغاز شده و در جلسه‌ی آخر با معاون رئیس‌جمهور، مقرر شد سه‌هزار میلیارد تومان کمک برای خرید اتوبوس‌های جدید و دوهزار میلیارد تومان برای تجهیز ناوگان فعلی اختصاص یابد. اوراق مشارکت به میزان ۸،۵۰۰ میلیارد تومان وجود داشت که بخش زیادی از آن به مترو و حمل‌و‌نقل ریلی اختصاص پیدا کرد و بخشی نیز برای حمل‌و‌نقل عمومی. همچنین باتوجه‌به جلسات برگزارشده، در حوزه‌ی تاکسی‌رانی تصمیمات مناسبی اتخاذ شده است.

فرسودگی ناوگان حمل بار و کامیون‌های بین‌شهری جدی است

بی‌توجهی مسئولان به ضرورت سرمایه‌گذاری برای تولید یا واردات خودروهای تجاری در آینده‌ی نزدیک تبعات اسفباری برای صنعت حمل‌و‌نقل کشور خواهد داشت. پیش‌بینی دستگاه‌های دولتی نشان می‌دهد در حوزه‌ی تجاری (حمل کالا و مسافر) کشور سالانه به تولید حداقل ۱۲۰ هزار دستگاه نیاز دارد که ۹۰ هزار دستگاه آن برای داخل و ۳۰ هزار دستگاه برای صادرات خواهد بود؛ اما آمار بسیار کمتر از حد نیاز است.

طبق اعلام انجمن جهانی خودرو، در سال ۱۳۹۷ درزمینه‌ی تولید کامیون، ایران درمقایسه‌با سال ۱۳۹۶ که ۱۷ هزار کامیون تولید کرده بود، با کاهش ۲۸ درصدی روبه ‌رو شد و در سال ۲۰۱۸، تنها ۱۲ هزار کامیون تولید کرد. این آمار نشان‌دهنده‌ی ناتوانی صنعت کامیون‌سازی ایران در پاسخ به ۹۰ درصد نیاز داخلی است. آمارهای رسمی وزارت صنعت نیز، از افت ۲/۷۶ درصدی تولید خودروهای تجاری شامل اتوبوس، مینی‌بوس، میدل‌باس، کامیون، کامیونت و کشنده در هفت‌ماهه منتهی به مهر ۱۳۹۸ حکایت می‌کند.

معضلات اجتماعی ناشی از کمبود خودروهای تجاری و حمل‌و‌نقل عمومی

کمبود ناوگان حمل‌و‌نقل و تعداد اتوبوس‌ها و واگن‌های مترو باعث شده در ماه‌های گذشته، شاهد نارضایتی مردم از این ناوگان باشیم. این در حالی است که دولت نیز به این موضوع توجه چندانی نکرده است و درصورت ادامه‌ی این روند، در آینده‌ی نزدیک معضلات اجتماعی بیشتری به‌وجود خواهد آمد. مهدی علیخانی، رئیس کمیسیون حمل‌و‌نقل شورای شهر تهران، در‌این‌باره گفت:

اتوبوس‌رانی و خطوط مترو به اشباع رسیده و تقاضا بسیار زیاد است؛ اما ناوگان حمل‌و‌نقل پاسخ‌گوی این نیاز نیست و این روند به نارضایتی منجر شده است. ناوگان حمل‌و‌نقل فرسوده شده و کیفیت ندارد و مشکلات حمل‌و‌نقل زیاد است و دولت‌های مختلف درک صحیحی از نیازهای حمل‌و‌نقل عمومی ندارند و اهمیت توجه به این مهم را درک نمی‌کنند و صرفا در نامه‌نگاری‌های بین‌دستگاهی موضوع به مدیران گوشزد می‌شود؛ اما هیچ‌کس برای رفع مشکل تصمیم اساسی اتخاذ نمی‌کند.

 ازنظر اهمیت، حمل‌و‌نقل موضوعی استراتژیک برای کشور، به‌ویژه حوزه‌ی اقتصاد، به‌شمار می‌رود. علیخانی افزود:

حمل‌و‌نقل شهری و برون‌شهری دچار مشکل است و طبیعتا در چنین شرایطی با تعیین قیمت بنزین و افزایش سه‌برابری آن، درصدی از این افزایش قیمت باید به‌صورت مستقیم به حمل‌و‌نقل تزریق شود؛ اما در ایران با افزایش سه‌برابری نرخ بنزین هم توجهی به حمل‌و‌نقل عمومی نمی‌شود.هم‌اکنون درک درستی از موضوع حمل‌و‌نقل در میان مسئولان وجود ندارد و تنها با بروز بحران اهمیت موضوع مشخص می‌شود. با وجود هشدارهای داده‌شده، توجهی به این موضوع نمی‌شود؛ درحالی‌که تنها درصورت توقف مترو و بروز مشکل، سه‌میلیون نفری که با این ناوگان جابه‌جا می‌شوند، با بحران مواجه خواهند شد؛ بنابراین اگر مسئولان دولتی به موضوع اهمیت حمل‌و‌نقل آگاه بودند، برخی از جلسات هیئت‌دولت به این مشکل اختصاص می‌یافت.شهرداری نمی‌تواند درباره‌ی واردات خودرو اقدام کند و قوانین کشور را تغییر دهد؛ بلکه دولت باید از محل صرفه‌جویی سوخت یارانه بلیت مترو و اتوبوس را پرداخت کند؛ اما هم‌اکنون شهرداری سهم خود و دولت را پرداخت می‌کند و دولت از پرداخت این سهم سرباز می‌زند؛ با‌این‌حال شهرداری نمی‌تواند ارائه‌ی خدمات را متوقف کند. سال‌ها است که شهرداری سهم دولت را پرداخت کرده و دولت نیز وظیفه خود را انجام نمی‌دهد. این امر فشار زیادی به منابع شهرداری وارد کرده است و منابع محدود‌تر شده‌اند که این امر اجرای امور عمرانی را با مشکل مواجه کرده است.