دگزامتازون: اولین دارویی که جان مبتلایان به کووید ۱۹ را نجات می‌دهد

نتایج یک کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل‌شده در بریتانیا نشان می‌دهد که یک استروئید ارزان و رایج می‌تواند جان افرادی را که به‌شدت براثر کووید ۱۹ بیمار هستند، نجات دهد. این دارو که دگزامتازون نامیده می‌شود، اولین دارویی است که نشان داده شده است موجب کاهش مرگ‌و‌میر ناشی‌از ویروس کرونا می‌شود. ویروس کرونا در سطح جهان تاکنون جان بیش از ۴۳۰ هزار نفر را گرفته است. در این کارآزمایی، این دارو موجب یک سوم کاهش در مرگ‌و‌میر بیمارانی شد که به علت عفونت ویروس کرونا تحت دستگاه تنفس مصنوعی قرار داشتند. کنت بیلی، پزشک مراقبت‌های ویژه در دانشگاه ادینبورگ و از یکی اعضای کمیته‌ی هدایت کارآزمایی مذکور که ریکاوری (RECOVERY) نام دارد، می‌گوید: «این نتیجه‌ی شگفت‌انگیزی است. این به وضوح تاثیر جهانی چشمگیری خواهد داشت.»

مطالعه‌ی ریکاوری یافته‌های خود را در کنفرانس مطبوعاتی در ۱۶ ژوئن اعلام کرد اما پژوهشگران می‌گویند قصد دارند نتایج خود را به سرعت منتشر کرده و یافته‌های خود را دراختیار تنظیم‌کنندگان بریتانیایی و بین‌المللی قرار دهند. کارآزمایی ریکاوری که در ماه مارس آغاز شد، یکی از بزرگ‌ترین کارآزمایی‌های تصادفی کنترل‌شده است که تاکنون در جهان درزمینه‌ی درمان ویروس کرونا انجام شده است. این کارآزمایی درحال آزمایش طیفی از درمان‌های بالقوه است.

در مطالعه‌ی مذکور، ۲۱۰۰ شرکت‌کننده، دگزامتازون را با دوز کم یا متوسط ۶ میلی‌گرم در روز به‌مدت ۱۰ روز دریافت کردند و نتایج آن‌ها با نتایج ۴۳۰۰ نفر که تحت درمان استاندارد عفونت ویروس کرونا قرار داشتند، مورد مقایسه قرار گرفت. تاثیر دگزامتازون در بیماران به‌شدت بیماری که تحت دستگاه تنفس مصنوعی قرار داشتند، از همه چشمگیرتر بود. کسانی که تحت اکسیژن‌درمانی قرار داشتند، اما به دستگاه تنفس مصنوعی متصل نبودند، نیز شاهد بهبودی بودند: خطر مرگ آن‌ها تا ۲۰ درصد کاهش پیدا کرد. این استروئید روی افراد مبتلا به موارد خفیف کووید ۱۹ یعنی کسانی که اکسیژن دریافت نکرده یا به دستگاه تنفس مصنوعی متصل نبودند، تاثیری نداشت. مدت کوتاهی پس از انتشار نتایج، دولت بریتانیا بلافاصله مجوز استفاده از دگزامتازون را برای درمان بیماران مبتلا به کووید ۱۹ بستری‌شده که نیاز به اکسیژن دارند ازجمله کسانی که از دستگاه تنفس مصنوعی استفاده می‌کنند، صادر کرد.

در دستورالعمل‌های درمانی سازمان جهانی بهداشت و بسیاری از کشورها نسبت‌به درمان افراد مبتلا به ویروس کرونا با استروئیدها هشدار داده شده است و برخی پژوهشگران درمورد گزارش‌ها حکایتی از درمان گسترده با استروئیدها ابراز نگرانی کرده‌اند. این داروها سیستم ایمنی را سرکوب می‌کنند و می‌توانند تاحدودی موجب تسکین بیمارانی شوند که ریه‌های آن‌ها مورد هجوم پاسخ افراطی سیستم ایمنی قرار گرفته است. این وضعیت گاهی به شکل موارد شدید کووید ۱۹ بروز می‌کند. اما چنین بیمارانی هنوز ممکن است برای دفع خود ویروس به عملکرد کامل سیستم ایمنی نیاز داشته باشند.

کارآزمایی ریکاوری نشان می‌دهد که در دوزهای آزمایش‌شده، مزایای درمان با استروئید ممکن است از آسیب‌های احتمالی آن بیشتر باشد. به‌گفته‌ی پژوهشگران، در این مطالعه، عوارض جانبی قابل‌توجهی از این درمان مشاهده نشد. هوربی می‌گوید: «این درمان را می‌توان تقریبا به همه داد.»

آنتونی فائوچی، رئیس موسسه‌ی ملی آلرژی و بیماری‌های عفونی می‌گوید: «الگوی پاسخ (تاثیر بیشتر روی موارد شدید کووید ۱۹ و عدم تاثیر روی عفونت‌های خفیف) با این طرز فکر که احتمال اینکه فعالیت بیش‌ازحد سیستم ایمنی در عفونت‌های بلندمدت جدی آسیب زننده‌تر باشد، سازگار است. وقتی بیماری شما آن‌قدر پیشرفت کرده است که تحت دستگاه تنفس مصنوعی قرار گرفته‌اید، معمولا یک واکنش التهابی بیش‌ازحد یا نابه‌جا دارید که به‌اندازه‌ی اثرات مستقیم ویروس در بیماری و مرگ‌و‌میر نقش دارد.»

نیک کاماک، رئیس یک خیریه‌ی پژوهش‌های زیست‌پزشکی در لندن در بیانیه‌ای گفت: «یافتن چنین درمان‌هایی اثر دنیاگیری کووید ۱۹ را بر زندگی و اقتصاد در سرتاسر جهان متحول خواهد کرد. درحالی‌که این مطالعه نشان می‌دهد دگزامتازون تنها در موارد شدید اثربخش است، جان تعداد بی‌شماری از افراد را در سرتاسر جهان نجات خواهد داد.»

استروئید دگزامتازون در یک کارآزمایی تصادفی کنترل‌شده به هزاران فرد مبتلا به کووید ۱۹ به شدت بیمار داده شد و موجب یک سوم کاهش در مرگ‌و‌میر شد

تاکنون تنها دارویی که مزیت آن در بیماران کووید ۱۹ در یک کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل‌شده نشان داده شده است، داروی ضدویروسی رمدسیویر بوده است. اگرچه نشان داده شد که رمدسیویر مدت زمان ماندن بیمار در بیمارستان را کاهش می‌داد، این دارو تاثیر معنی‌داری بر نرخ مرگ‌و‌میر نداشت.

همچنین کمبود رمدسیویر وجود دارد. درحالی‌که سازنده‌ی این دارو یعنی شرکت گیلیاد در کالیفرنیا گام‌هایی برای افزایش تولید این دارو برداشته است، داروی مذکور در‌حال‌حاضر تنها در تعداد محدودی از بیمارستان‌های سرتاسر جهان موجود است. علاوه‌براین، مصرف رمدسیویر پیچیده است: این دارو را باید طی یک دوره‌ی چند روزه ازطریق تزریق دریافت کرد. درعوض، دگزامتازون یکی از اقلام اصلی دارویی است که در قفسه‌های تمام داروخانه‌های سرتاسر جهان موجود بوده و به شکل یک قرص در دسترس است. این مزیتی خاص است زیرا عفونت‌های ویروس کرونا در کشورهای دارای محدودیت دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی درحال افزایش است. مارتین لندری اپیدمیولوژیست دانشگاه آکسفورد و یکی دیگر از پژوهشگران اصلی کارآزمایی ریکاوری می‌گوید: «با هزینه‌ی کمتر از ۵۰ پوند، می‌توانید ۸ بیمار را تحت درمان قرار داد و یک زندگی را نجات دهید.»

بیلی می‌افزاید: یافته‌ها همچنین می‌تواند پیامدهایی برای دیگر بیماری‌های تنفسی شدید داشته باشد. برای مثال، درمان‌های استروئیدی برای وضعیتی که سندرم دیسترس حاد تنفسی نامیده می‌شود نیز مورد بحث است. بیلی می‌گوید: «این واقعا دلیل خوبی به ما می‌دهد تا بررسی دقیق‌تری انجام دهیم زیرا مزیت مرگ‌و‌میر بسیار بالا است. من فکر می‌کنم این دارو روی بیمارانی به‌جز مبتلایان به کووید ۱۹ هم اثر خواهد داشت.»