سهم داخلیسازی خودروهای چینی مونتاژ ایران، چقدر است
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی با انتشار گزارشی تحت عنوان "بررسی سهم خودروهای چینی در ایران"، پرده از عمق ساخت داخل این محصولات برداشت؛ طبق این گزارش مشخص شده است که چینیها با داخلیسازی نسبتا ضعیفی در خودروسازی کشور فعالیت میکنند.
طبق گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، در حال حاضر حداکثر داخلیسازی خودروهای چینی ۴۰ درصد برآورد شده و این در شرایطی است که برخی از این محصولات حتی با عمق ساخت داخل زیر ۲۰ درصد نیز به مونتاژ میرسند.
در این گزارش با اشاره به بیش از یک دهه حضور خودروسازان چینی در کشور، این گونه نتیجهگیری شده است که آنها چندان میل و انگیزهای برای داخلیسازی خودروهای مونتاژی خود در ایران ندارند. مرکز پژوهشهای مجلس بر این باور است که این بیمیلی و بیانگیزگی، اولا ریشه در رفتار وزارت صنعت، معدن و تجارت با خودروسازان چینی حاضر در کشور دارد؛ ثانیا رفتار چینیها به تفاوت هزینه تولید قطعات خودرو در ایران و چین مربوط میشود.
آن طور که مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی به نقل از کارشناسان عنوان کرده است، یکی از دلایل اصلی نبود انگیزه خودروسازان چینی برای داخلیسازی در ایران، به رفتار وزارت صنعت، معدن و تجارت با آنها طی یک دهه گذشته مربوط میشود. هر چند مرکز پژوهشها منظور خود از عبارت "رفتار وزارت صنعت با خودروسازان چینی" را شرح نداده، با این حال به نظر میرسد اشاره به عدم فشار این وزارتخانه بر چینیها برای داخلیسازی محصولات دارد.
اواسط دهه ۸۰ خودروسازان چینی بهطور جدی در صنعت خودروی ایران حضور یافتند و اگر چه در ابتدا چند شرکت محدود روانه کشور شدند، با این حال رفته رفته بر تعداد آنها افزوده شد. مقصد اولیه چینیها، بخش خصوصی صنعت خودروی کشور بود، با این حال در ادامه توانستند با وجود انتقادهایی که در حوزه کیفیت و داخلیسازی به آنها وارد میشد، به خودروسازان بزرگ نیز نفوذ کرده و بخشی از سبد محصولات ایران خودرو، سایپا و پارسخودرو را هم نصیب خود کنند. این در شرایطی است که با وجود فرصت بیش از یک دههای خودروسازان چینی برای افزایش داخلیسازی در ایران، آنها کارنامهای نسبتا ضعیف از خود به جا گذاشته و ظاهرا هنوز هم میل و انگیزهی چندانی برای افزایش عمق ساخت داخل ندارند.
آنطور که مرکز پژوهشهای مجلس تاکید کرده است، یکی از دلایل اصلی بیانگیزگی خودروسازان چینی برای داخلیسازی در ایران، به رفتار نرم وزارت صنعت، معدن و تجارت با آنها طی یک دهه گذشته مربوط میشود. در این سالها، وزارت صنعت فشار خاصی بر چینیها برای داخلیسازی وارد نکرد و اجازه داد آنها بخش اعظم قطعات موردنیاز خود را از مسیر واردات تامین کنند. در واقع خودروسازان چینی وقتی متوجه شدند فشاری جهت داخلیسازی روی آنها نیست، با خیالی آسوده قطعات موردنیاز را از قطعهسازان چینی تامین کردند و اقدام چندانی در راستای ساخت داخل انجام ندادند.
موضع نرم وزارت صنعت درباره داخلیسازی قطعات خودرو، تنها در برابر چینیها بوده، زیرا این وزارتخانه سایر خودروسازان خارجی را ملزم به ارائه برنامه داخلیسازی و ارتقای ساخت داخل قطعات حتی تا مرز ۸۰ درصد کرده است. بر این اساس، در پسابرجام و وقتی خودروسازانی مانند رنو، پژو و فولکسواگن برای سرمایهگذاری در ایران اعلام آمادگی کردند، وزارت صنعت شرط داخلیسازی حداقل ۴۰ درصدی را در شروع تولید برای آنها لحاظ کرد؛ آن هم در حالی که چینیها با فراغ بال به واردات قطعه مشغول بودند. این موضوع (داخلیسازی ضعیف) همواره مورد انتقاد قطعهسازان ایرانی نیز بود و آنها تاکید میکردند که عدم اعمال فشار بر خودروسازان چینی، به معنای تداوم بیمیلی آنها به داخلیسازی و در نتیجه، خروج مقادیر گزافی ارز بابت واردات قطعه و محصولات مونتاژی آنها در کشور است.
بیمیلی چینیها به داخلیسازی محصولاتشان در ایران، دلیل دیگری نیز از دید مرکز پژوهشهای مجلس دارد و آن، بهصرفه بودن هزینه واردات قطعات چینی در مقایسه با تولید داخل آنها است. طبق گزارش این مرکز، خودروسازان چینی در پایین آوردن هزینههای تولید تبحر دارند و بنابراین قطعات مورد نیاز خود را برای مونتاژ محصولات در ایران، با قیمت کمتری در مقایسه با تولید داخل آنها، وارد میکنند. مرکز پژوهشهای مجلس تاکید کرد که این موضوع مورد تائید برخی فعالان صنعت خودرو و کارشناسان نیز است و آنها معتقدند در حال حاضر، تولید قطعات خودروهای چینی در ایران، گرانتر از واردات آنها از آب در میآید. اختلاف هزینهها به شکلی است که طبق ادعای مرکز پژوهشها، برخی قطعهسازان داخلی نیز به جای تولید محصول در کشور، نیاز خود را از مسیر واردات،(آن هم واردات از چین) تامین میکنند.
طبق قانون وزارت صنعت، معدن و تجارت، تعرفه واردات قطعات خودروهای چینی با داخلیسازی کمتر از ۲۰ درصد، معادل یک خودروی کامل است؛ با این حال اگر سقف داخلیسازی به ۳۰ درصد برسد، تخفیفی پنج درصدی برای چشم بادامیها اعمال خواهد شد. با وجود این تعرفهها، چینیها باز هم مایل به واردات هستند و این موضوع به وضوح نشان دهنده بالا بودن هزینههای تولید قطعه در ایران است.
در این شرایط، مرکز پژوهشهای مجلس توصیه کرده با توجه به بالا بودن هزینههای تولید در ایران، بهتر است طرح افزایش داخلی سازی خودروهای چینی با سازوکاری مشخص و منطقی پیش برود؛ تا هم ساخت داخل برای چینیها بهصرفه باشد و هم هزینه تولید در کشور خیلی بالا نرود. به عبارت بهتر، حرف مرکز پژوهشهای مجلس این است که صرف اعمال فشار بیمنطق بر چینیها بابت افزایش داخلیسازی، ممکن است به گران از آب درآمدن تولید قطعات و در نتیجه بالا رفتن قیمت تمامشده خودروهای چینی و متضرر شدن مشتریان داخلی منجر شود.
مرکز پژوهشهای مجلس البته بر اثرات مثبت داخلیسازی قطعات خودروهای چینی نیز تاکید و عنوان کرده که این اقدام میتواند خروج ارز از کشور را از ناحیه واردات قطعه کاهش دهد. با توجه به گزارش مرکز پژوهشها، به نظر میرسد داخلیسازی قطعات چینی به نوعی تیغ دو لبه است؛ این اقدام هم میتواند ارزبری خودروهای چینی کشور را کاهش دهد و هم هزینه تولید و قیمت آنها را بالا ببرد. بنابراین انتظار میرود که وزارت صنعت، معدن و تجارت با برنامهریزی دقیق و منطقی و لحاظ کردن تمام شرایط و سود و زیان حاصله، خودروسازان چینی را به سمت افزایش داخلیسازی ترغیب کند.
داخلیسازی بین ۶ تا ۲۶ درصد
مرکز پژوهشهای مجلس در بخشی از گزارش خود، میزان داخلیسازی محصولات چینی حاضر در خودروسازی ایران را اعلام کرد. بر این اساس، مشخص شد به جز دانگفنگ که در ایران خودرو مونتاژ میشود و بین ۳۰ تا ۴۰ درصد داخلیسازی دارد، سایر خودروهای چینی نهایتا با ۳۰ درصد ساخت داخل مونتاژ میشوند. هر چند دقیقا مشخص نشده که این سهم داخلیسازی شامل چه قطعاتی است، اما طبق برآورد مرکز پژوهشهای مجلس حدود ۱۴ درصد از حجم ساخت داخل تمام خودروها را رنگ و مونتاژ تشکیل میدهد و مابقی نیز به قطعاتی مانند تایر، باتری و صندلی مربوط میشود.
این قطعات جزو سادهترینها در مونتاژ خودرو بهشمار میروند و بنابراین مشخص است که عملا ساخت داخل عمیقی (از حیث کیفیت و نوع قطعات) انجام نشده است. به عبارت بهتر قطعات دارای تکنولوژی و فناوری بالا و نسبتا بالا، عملا جایی در داخلیسازی صورت گرفته از سوی چینیها نداشته و ندارند. مطابق با جدول ارائه شده از سوی مرکز پژوهشهای مجلس، در بین محصولات چینی حاضر در سبد تولید خودروسازان داخلی، دانگفنگ مونتاژی ایران خودرو دارای ساخت داخل ۳۰ تا ۴۰ درصدی است و دیگر محصول چینی این شرکت یعنی هایما نیز بین ۲۰ تا ۳۰ درصد ساخت داخل دارد. طبیعتا اگر سهم ۱۴ درصدی رنگ و مونتاژ را از میزان ساخت داخل آنها کم کنیم، دانگفنگ و هایما نهایتا بین ۶ تا ۲۶ درصد داخلیسازی دارند.
در بین محصولات گروه خودروسازی سایپا نیز میزان داخلیسازی برلیانس، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد در تمام مدلها اعلام شده است. بنابراین با کسر ۱۴ درصد رنگ و مونتاژ، این محصول نیز حداقل ۶ و حداکثر ۱۶ درصد ساخت داخل را در کارنامهاش به ثبت رسانده است. برای دیگر محصول چینی این گروه خودروسازی یعنی چانگان نیز همین نسبت برقرار است؛ زیرا این خودرو هم بین ۲۰ تا ۳۰ درصد داخلیسازی دارد. این در شرایطی است که برای آریو، داخلیسازی حداکثر ۲۰ درصدی برآورد شده است؛ بنابراین این خودرو نیز با کسر ۱۴ درصد رنگ و مونتاژ، فقط ۶ درصد داخلیسازی قطعات را به خود میبیند.
سری هم به داخلیسازی خودروهای چینی متعلق به بخش خصوصی بزنیم و ببینیم طبق گزارش مرکز پژوهشها، آنها چه کارنامهای در این مورد ثبت کردهاند. بر این اساس جیلی در مدل GC6 که در خودروسازان بم مونتاژ میشود، بین ۲۰ تا ۳۰ درصد داخلیسازی دارد. این در شرایطی است که محصولات مدیران خودرو دارای داخلیسازی متفاوتی هستند و برخی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد ساخت داخل شدهاند و برخی دیگر کمتر از ۲۰ درصد هستند. در این بین مدلهای چری آریزو، امویام 110، امویام 550، امویام 530، ام وی ام X22، امویام X33 و امویام 315 دارای داخلیسازی حداقل ۲۰ و حداکثر ۳۰ درصدی هستند. با این حساب، اگر ۱۴ درصد رنگ و مونتاژ را کم کنیم، این خودروها بین ۶ تا ۱۶ درصد ساخت داخل قطعات دارند. دیگر محصولات مدیران خودرو یعنی تیگو 5 و تیگو 7 سهم داخلیسازی زیر ۲۰ درصد به ثبت رساندهاند و این یعنی حداکثر ساخت داخل قطعات آنها (با کسر ۱۴ درصد رنگ و مونتاژ)، کمتر از ۶ درصد است.
در بین دیگر خودروسازان بخش خصوصی، گروه بهمن نتوانست ساخت داخل چینیهای مونتاژی خود را از مرز ۲۰ درصد عبور دهد. طبق گزارش منتشر شده، هاوال و بسترن حداکثر ۲۰ درصد ساخت داخل دارند و به عبارتی نهایتا ۶ درصد (با کسر سهم رنگ و مونتاژ) به داخلیسازی تعلق میگیرد.
از کارمانیا بهعنوان تولیدکننده محصولات BYD چین نیز خبر میرسد این شرکت بین ۲۰ تا ۳۰ درصد داخلیسازی را در دو محصول S6 و F3 اجرا کرده است. بنابراین این شرکت نیز با کسر ۱۴ درصد رنگ و مونتاژ، بین ۶ تا ۱۶ درصد ساخت داخل قطعات را به ثبت رسانده است.
در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، به میزان داخلیسازی چینیهای مونتاژی کرمان موتور نیز اشاره شد؛ مشخص شده است که برخی از آنها کمتر از ۲۰ درصد و برخی دیگر بین ۲۰ تا ۳۰ درصد ساخت داخل دارند. در این بین لیفان در مدلهای 620 و X60، حداکثر ۲۰ درصد داخلیسازی دارد و این در شرایطی است که میزان ساخت داخل لیفان 820 به این عدد هم نمیرسد. سایر محصولات کرمان موتور شامل انواع جک و لیفان مدل X50، ساخت داخلی بین ۲۰ تا ۳۰ درصد را به ثبت رساندهاند. این یعنی با کسر ۱۴ درصد رنگ و مونتاژ، کرمان موتوریها حداقل ۶ و حداکثر ۱۶ درصد داخلیسازی را در محصولات چینی خود اعمال کردهاند. در نهایت محصولات متعلق به صنعت خودرو آذربایجان یعنی مدلهای امجی (MG) چین نیز زیر ۲۰ درصد ساخت داخل دارند.
نظرات