آزمایش ایده‌ای عجیب و دیوانه‌وار برای منجمدسازی مجدد قطب شمال

پیش‌تر در ماه فوریه‌ی سال جاری میلادی، فیزیکدانان راهکار عجیبی برای دوباره منجمد کردن قطب شمال مطرح کردند. این طرح با نصب ۱۰ میلیون پمپ باد روی پوشش یخی برای دوباره احیا کردن یخ‌های رو به کاهش، قابل انجام بود.

چنین ایده‌ای در نگاه نخست بسیار بی‌پروا و جاه‌طلبانه به نظر می‌رسید. در واقع هیچ کس تصور هم نمی‌کرد که طرح ارائه‌شده حتی قابل اجرا باشد؛ اما گروهی از محققان در سوئیس به‌تازگی فرایندی را آغاز کرده‌اند تا ببینند آیا امکان نگه‌ داشتن یک یخچال طبیعی در طول فصل تابستان و تنها با استفاده ماشین‌‌های برفی وجود خواهد داشت یا خیر.

اگر گروه آزمایش‌کننده موفق به حفظ موفقیت‌آمیز یک یخچال کوچک مصنوعی در دامنه‌ی یخچال‌ طبیعی دیاوولتزافیرن (Diavolezzafirn) در بخش جنوب شرقی سوئیس در طول گرم‌ترین ماه سال شوند, آن‌ها امیدوار خواهند بود که بتوانند از این تکنیک برای یخچال‌های طبیعی عظیم این کشور موسوم به مورتِراتش (Morteratsch) استفاده کنند.

گفتنی است که مورتراتش یکی از عظیم‌ترین یخچال‌های طبیعی واقع در کوه‌های آلپ شرقی است. این یخچال طبیعی دره مانند به خاطر افزایش دما در حال عقب‌نشینی است و در حال حاضر ۳۰ تا ۴۰ متر در هر سال عقب‌نشینی می‌کند.

می‌توان چنین برداشت کرد که تنها راه امیدوارکننده برای حفظ یخچال مورتراتش در سوئیس، استفاده از هزاران ماشین ویژه‌ی برفی برای انباشته ساختن صفحات مصنوعی از برف و یخ روی آن است.

اگر همه‌ی این ایده‌ها برایتان کمی دور از ذهن می‌رسد، باید بگوییم دانشمندان محاسبات ریاضی را به‌طور جدی انجام داده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که این کار از نظر فنی، عملی است و امکان استفاده از ماشین‌آلات برفی برای بازسازی یخچال‌های طبیعی و دوباره پر کردن محل یخ‌های ناپدیدشده در دریا وجود دارد.

در اوایل سال جاری، یک تیم پژوهشی به سرپرستی استیون دش، فیزیکدان دانشگاه ایالتی آریزونا، گزارشی ارائه داد. در این گزارش تشریح شده بود که به چه شکل می‌توان با استفاده از میلیون‌ها پمپ باد و با جریان ناگهانی آن‌ها، ۱.۳ متر از آب‌ موجود روی یخ‌های قطب شمال را به یک متر یخ دریایی تبدیل کرد.

در حالی که یک متر یخ، چندان هم زیاد به نظر نمی‌رسد، اما محاسبات آن‌ها نشان می‌داد که چنین مقداری می‌تواند ما را از نظر ارتفاع یخ‌های این یخچال به حدود ۱۷ سال پیش بازگرداند. در اینجا تنها یک مسئله مطرح است؛ قطب شمال واقعا ناحیه‌ی عظیمی است و حتی شاید بزرگی آن منطقه در کنار چنین طرحی قابل تصور نباشد.

تیم پژوهشی محاسبه کرده بودند که پوشاندن تنها ۱۰ درصد از سرزمین قطب شمال می‌تواند مستلزم به کار گرفتن میلیون‌ها پمپ باشد. ما باید این پمپ‌ها را به‌طور یکپارچه به کار بگیریم و بر پایه‌ی محاسبات، آن‌ها باید در طول یک سال و در هر ثانیه مقدار ۷.۵ کیلوگرم آب را به محل‌های مورد نظر اسپری کنند تا در نهایت ما شاهد افزوده شدن یک متر به ارتفاع یخ‌های قطبی در آن بخش باشیم. در این گزارش آمده است که:

مساحت اقیانوس منجمد شمالی حدود ۱۰ میلیون کیلومتر مربع است. اگر پمپ‌های باد در ۱۰ درصد از منطقه توزیع شوند، به حدود ۱۰ میلیون پمپ باد نیاز خواهد بود و اگر بخواهیم این پمپ‌ها در سراسر قطب توزیع شوند، حدود ۱۰۰ میلیون مورد نیاز خواهد بود.

میزان فولاد مورد نیاز به‌منظور ساخت یک ناوگان ۱۰۰ میلیونی از پمپ‌های باد برای نجات تمامی قطب شمال، از مقدار تمام فولادی که در طی یک سال در ایالات متحده تولید می‌شود، بیشتر خواهد بود. با این تفاسیر، در حال حاضر هیچ راهی برای تأمین فوری چنین مقدار عظیمی از تجهیزات و مواد اولیه وجود ندارد. اما برای پیاده‌سازی نسخه‌ی بسیار کوچک‌تر این طرح در یخچال سوئیس، ما با مشکل فولاد و مواد اولیه مواجه نبودیم.

یوهانس اوئرلمانس، متخصص یخچال‌ شناسی دانشگاه اوترخت در هلند محاسبه کرده است که حدود ۴۰۰۰ ماشین برفی نه‌تنها می‌توانند عقب‌نشینی مورتراتش را متوقف کنند، بلکه در دهه‌های آینده منجر به بیشتر شدن حجم آن خواهند شد. 

ایده‌ی اصلی این است که یخ‌های موجود روی یخچال‌های طبیعی، در حال حاضر در معرض نور آفتاب قرار دارند؛ اما اگر بتوانیم یخ‌ها را با سطحی ضخیم از برف مصنوعی پوشش دهیم، لایه‌ی برفی می‌تواند نور را پیش از رسیدن به لایه یخ‌های آسیب‌پذیر پایینی منعکس کند. اوئرلمانس، طرح خود را در نشست سالانه‌ی اخیر علوم زمین‌شناختی اروپا در وین اتریش ارائه داد. به گزارش اندی کولان برای نیو ساینتیست:

با نگاه به کارهای قبلی در این زمینه می‌توان دریافت که برف‌های طبیعی به رشد یخچال‌های طبیعی کمک می‌کنند. اگر یخچال با یک لایه‌ی پوششی حفاظت شود، در طی ۲۰ سال می‌تواند حدود ۸۰۰ متر از طول دامنه‌ی خود را مجددا به دست آورد.

وی در کار پژوهشی خود به این نتیجه رسیده است که وجود تنها چند سانتی‌متر برف‌ مصنوعی روی مساحتی به مقدار نیم کیلومتر مربع از یک فلات در بخش بالایی یخچال در طی هر تابستان می‌تواند برای حفاظت یخ‌های زیرین کافی باشد.

البته طرح فوق به عظمتی نیست که برای تمام قطب شمال کافی باشد؛ اما این چیزی از بزرگی آن کم نمی‌کند و طرح آن‌ها احتمالا سرمایه‌گذاری زیادی هم لازم خواهد داشت. اما اوئرلمان و گروه او کاملا به طرح خودشان اطمینان دارند.

در طول دهه‌ی گذشته، برای بهبود وضعیت پیست‌ها در فصل اسکی، به یخچال‌های طبیعی دیاوولتزافیرن، در طول زمستان مقادیری از برف مصنوعی اضافه شده است. مردم محلی منطقه مشاهده کرده‌اند که این برف اضافه‌شده در طی ۱۰ سال باعث رشد دامنه‌های یخچال تا ۸ متر شده است. از این‌رو آن‌ها مبلغ ۱۰۰ هزار دلار مورد نیاز برای راه‌اندازی طرح آزمایشی در تابستان سال جاری را نیز خودشان فراهم کرده‌اند.

باید دید این روش آزمایشی می‌تواند منطقه‌ی مورد انتخاب از یخچال دیاوولتزافیرن را در طی ماه‌های تابستان حفظ کند یا خیر. برف‌های مصنوعی معمولا پس از مدتی آب می‌شوند و هر سال برای احیای پیست‌های اسکی و در فصل مسابقات مجددا در این مناطق برف ریخته می‌شود. در صورت موفقیت طرح اولیه، به میلیون‌ها یورو پول برای آغاز طرح اصلی نجات مورتراتش نیاز خواهد بود.

اما نتیجه‌ی طرح می‌تواند انقلابی باشد. چنین کاری به‌عنوان نخستین اقدامی به شمار خواهد رفت که در این مقیاس برای احیای یخچال‌ها انجام شده است. بر پایه‌ی گزارشی جدیدی که چند روز پیش منتشر شد، بیش از ۹۰ دانشمند از نقاط مختلف دنیا روی این نکته تأکید داشتند که قطب شمال اکنون در حال ازهم‌گسیختگی است. بنابراین تنها شانس ما برای نجات قطب شمال از وضع موجود این است که بتوانیم بزرگ فکر کنیم و به راهکارهای بزرگ بیندیشیم.

بیایید امیدوار باشیم که بتوانیم ماشین‌های برفی کافی برای انجام این مأموریت دشوار فراهم کنیم.