صرافی تبدیل: بانک‌های مرکزی با CBDC همرنگ تبدیل می‌شوند

ارزهای دیجیتالی که دست‌و‌پای بانک مرکزی را بستند و از میدان به‌در کردند، اکنون به تنها راه نجات این بانک‌ها برای مقابله با وضعیت نابسامان اقتصادی تبدیل شده‌اند. زنگ‌خطر مدت‌هاست به صدا درآمده است.

شاید بانک‌های مرکزی صدای اعلام حضور بیت کوین و بلاک چین و ارزهای دیجیتال را در سال ۲۰۰۹ نشنیده باشند؛ اما صدای از سکه افتادن ارزهای سنتی را به‌وضوح شنیده‌اند.

نرخ تورم بسیار زیاد و افزایش مجدد نرخ بهره و کاهش تولید ناخالص داخلی، تنها نوک کوه یخ بحرانی است که گریبان اقتصاد جهانی را گرفته است. در این بین بانک‌های مرکزی دست به کد می‌شوند و ارز دیجیتال CBDC را روانه دنیای دیجیتال می‌کنند تا شاید فردا که از نظام سنتی بانکداری خبری نیست، نام بانک مرکزی از یادها نرود. ذهن‌های کنجکاو و فعالان بازار مالی را به مطالعه این مقاله دعوت می‌کنم.

CBDC مخفف عبارت Central Bank Digital Currencies به‌معنای ارز دیجیتال بانک مرکزی است. این ارز نسخه مجازی ارز سنتی است که بانک مرکزی صادر می‌کند. بانک‌ مرکزی کشورهای متفاوت با ایجاد این ارز دیجیتال ملی راهی برای ورود به بازار داغ ارزهای دیجیتال پیدا کرده‌اند. ارز دیجیتالی که بانک‌های مرکزی صادر می‌کنند، تفاوت چندانی با پول بدون پشتوانه ملی این کشورها ندارد. تنها تفاوت عمده میان ارز دیجیتال ملی و دیگر ارزهای دیجیتال در نوع ارزش‌گذاری است. بانک مرکزی هر کشور ارزش ارز دیجیتال ملی یا CBDC خود را با نسبت ۱ به ۱ دربرابر ارز سنتی تعیین می‌کند.

ارز سنتی و بدون پشتوانه که از آن با نام ارز فیات نیز نام برده می‌شود، عملاً بدون پشتوانه است و از سال‌ها پیش دیگر طلا و نقره و دیگر کالاهای ارزشمند از ارزهای سنتی پشتیبانی‌ نمی‌کنند. ارزش ارزهای سنتی را عرضه و تقاضا و در‌نهایت بانک‌های مرکزی تعیین می‌کنند. بانک‌هایی که اکنون با CBDC دست‌به‌دامن بلاک چین می‌شوند.

بازار ارزهای دیجیتال دیگر بازاری ناشناخته‌ نیست و تقریباً همه کسانی که می‌شناسید، حداقل با نام بیت کوین آشنا شده‌اند. درست است که ما در ایران از بیت کوین برای خرید خدمات و محصولات استفاده نمی‌کنیم، بسیاری از کشورها در دوران کرونا به استفاده از پول دیجیتال روی آوردند.

مردم به‌‌دلیل آلودگی اسکناس‌ها رمزارزها را به‌عنوان جایگزینی برای پول فیزیکی انتخاب کردند. همه‌گیری کرونا و کاهش میزان اسکناس‌های درگردش به‌نفع ارزهای دیجیتال تمام شد و تغییر زاویه دید مردم بانک‌ها را به رعشه درآورد.

مردم زیادی از آن تاریخ با خرید ارز تتر و دیگر ارزهای دیجیتال دارایی خود را از پول سنتی به پول‌های دیجیتالی تبدیل کرده‌اند و به‌تبع آن مؤسسه‌های مالی و بانک‌ها نیز با افزایش آمار تراکنش‌های رمزارز روبه‌رو شدند.

تأثیر شگرف رمزارزها و فناوری بلاک چین در صنعت پول و بانکداری انکارناپذیر است. ارزهای دیجیتال بخش جدانشدنی از نظام مالی هستند و گویا بانک‌ها دیگر این موضوع را پذیرفته‌اند.

ارز دیجیتال ملی (CBDC) فاقد پشتوانه فیزیکی است و تنها با هدف تسهیل خدمات مالی نظام بانکی و سامانه بانکداری تجاری ایجاد شده است.

بانک‌های مرکزی در سراسر جهان به‌خوبی به این موضوع پی بردند که با وجود مقاومت دربرابر ارزهای دیجیتال، این ارزها پول آینده هستند. مردم با توجه ویژه‌ای که به این بازار نشان داده‌اند، به‌خوبی این امر ثابت کرده‌اند. سؤال این است که کدام بانک‌ها و درواقع کدام کشورها زودتر دست به صدور CBDC زده‌اند؟

براساس اطلاعات منتشر‌شده شورای آتلانتیک (Atlantic Council)، محل ملاقات سران نظامی و رهبران بین‌المللی ملت‌های دو سوی اقیانوس اطلس، تا‌کنون ۸۱ کشور به عرضه CBDC روی آورده‌اند. سهم این کشورها از تولید ناخالص داخلی جهان ۹۰ درصد است.

چین اولین کشوری بود که ارز دیجیتال ملی را برای یوآن چین معرفی کرد. هرچه باشد، این کشور زمستان بعدی میزان المپیک است و باید پاسخ‌گوی نیاز بازدیدکنندگان زیادی باشد. صدور یوآن مشکل کاهش نقدینگی را از میان برمی‌دارد.

پس از چین، بانک مرکزی اروپا، بانک مرکزی ژاپن، بانک مرکزی انگلستان و در آخر بانک فدرال رزرو آمریکا برای ارزهای سنتی خود CBDC معرفی کردند. ارز دیجیتال ملی در این ۵ ناحیه راه‌اندازی شده است؛ اما اولین ارز دیجیتال ملی که روانه بازار شد، دلار شنی باهاما (Bahamian Sand Dollar) است.

این بخش مربوط به بررسی دلیل نام‌گذاری ارز دیجیتال ملی باهاما است. اگر این مسئله برای شما جذاب نیست، می‌توانید این تیتر را نادیده بگیرید و از تیتر آزمون و خطای CBDC به مطالعه ادامه دهید.

ارز رایج کشور باهاما دلار است و اکنون ارز دیجیتال ملی این کشور دردسترس مردم قرار دارد که بهتر است آن را «دلار سند باهاما» بخوانیم. البته این سند با اوراق منگوله‌دار املاک فرق دارد و فقط صورت آوایی کلمه Sand است.

کلمه Sand در انگلیسی به‌معنی «شن» است؛ اما دلیل نام‌گذاری این ارز شن‌های باهاما نیستند. Sand Dollar در‌واقع نام پوسته یا استخوانی است که از جسد حیوانی شبیه به خارپشت یا توتیای دریایی به ساحل می‌رسد. ما در منابع فارسی معادل مناسبی برای این واژه پیدا نکردیم. اگر معادل خوبی سراغ دارید، در کامنت‌ها با ما در میان بگذارید. تصویر این پوسته استخوانی را مشاهده می‌کنید.

برمی‌گردیم سر موضوع اصلی. تا این لحظه دلار باهاما اولین ارز فیاتی است که ارز دیجیتال ملی خود را به‌همراه دارد. در‌حال‌حاضر، ۱۴ کشور دیگر از‌جمله کره‌جنوبی و سوئد در حال استفاده آزمایشی از CBDC هستند. بانک مرکزی فدرال آمریکا نیز در حال بررسی مزایا و معایب استفاده از این ارز دیجیتال است و تا این لحظه اقدامی انجام نداده است.

استیبل کوین‌ها (Stablecoin) ارزهای دیجیتالی است که با تناظر ۱ به ۱ از پشتوانه ارزهای فیاتی مانند دلار برخوردارند. هرگز نباید CBDC را استیبل کوین به‌شمار آورد؛ چراکه ارز دیجیتال ملی ارزی بدون مرکزیت نیست و به‌طور‌کامل بانک مرکزی مرتبط آن را کنترل می‌کند. همچنین، ارزش‌گذاری و حتی ضرب CBDC زیر‌نظر و با کنترل بانک مرکزی انجام می‌شود.

‌ارز دیجیتال ملی کاملاً مرکزیت دارد. اگر هوادار ارز دیجیتال هستید و از آزادی و دموکراسی حاکم بر دنیای رمزارزها لذت می‌برید، به‌خوبی می‌دانید که بانک‌های مرکزی به‌عنوان قدرت اقتصاد دیروز به‌دنبال یافتن فرصتی برای حفظ قدرت هستند.

ممکن است با دیدن کلمه «دیجیتال» در نام CBDC تصور کنید این ارزها مشابه با ارزهایی رفتار می‌کنند که در لیست ارزهای دیجیتال کوین مارکت کپ می‌بینید؛ اما مسئله این است که هنوز مشخص نیست که ارزهای دیجیتال ملی از چه فضایی برای ذخیره‌سازی اطلاعات استفاده می‌کنند.

آیا بانک‌های مرکزی از فناوری بلاک چین استفاده خواهند کرد؟ نظر شما چیست؟ استفاده از بلاک چین به‌معنای ثبت و ضبط شفاف و بدون سانسور تراکنش‌ها است، آیا بانک‌های مرکزی برای چنین تغییری آماده هستند؟

بانک‌های مرکزی ارز دیجیتال ملی را در دو نوع روانه بازار کریپتو می‌کنند: دسته اول، ارزهایی که بانک‌ها و سرمایه‌گذاران خرد استفاده می‌کنند؛ دسته دوم، برای بانک‌های بزرگ‌تر طراحی شده‌اند.

این ارز در‌اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد؛ ارزی که اجازه معامله ناشناس را به دارنده می‌دهد، در تمام ساعات شبانه‌روز و در تمام روزهای سال در‌دسترس و ردگیری‌شدنی است. بانک‌ها شیفته این ایده شده‌اند؛ چرا‌که عرضه این ارزها به‌معنای کاهش هزینه چاپ و توزیع اسکناس‌های سنتی است و مسیر را برای استفاده از زیرساخت‌های روز مهیا می‌کند.

این نوع ارز نیز مختص بانک‌ها طراحی شده است. آن‌ها از این ارز برای صندوق ذخیره ارزی استفاده می‌کنند. این ارز تبادلات بین‌بانکی و پرداخت‌ها را ساده می‌کند و ریسک کاهش نقدینگی را به حداقل می‌رساند. در این حالت، تبادلات بین بانک‌ها بدون دخالت افراد واسطه انجام می‌شود. بدین‌ترتیب، بدون اینکه واقعاً پولی جابه‌جا شود، هزینه‌ها پرداخت می‌شود، نظام مالی سرعت می‌گیرد و ارزان‌تر و امن‌تر از گذشته به فعالیت ادامه می‌دهد. بانک‌های دولتی و خصوصی در کشورهای توسعه‌یافته از این نوع ارز استفاده می‌کنند.

درست است که دنیا در آستانه رکود اقتصادی بزرگی قرار دارد و بانک‌های مرکزی نیز با غنیمت شمردن فرصت، CBDC را برای مقابله با این بحران انتخاب کردند، اگر حقیقت این نباشد چه اتفاقی می‌افتد؟

بیایید در انتهای متن سناریویی دیگر را در نظر بگیریم. ممکن است این‌طور هم برداشت شود که دست‌های پنهان بانک‌های مرکزی از آغاز و از زمانی‌که نام ساتوشی (خالق بیت کوین) در جهان شنیده شد در کار بوده‌اند، تا امروز با ورودی بی‌سروصدا دوباره پول‌های بدون پشتوانه را در کیف‌پول‌های الکترونیکی خود داشته باشیم.

در‌واقع، از این زاویه این‌طور به‌نظر می‌رسد که روی‌کارآمدن بیت کوین در سال ۲۰۰۹ هم‌زمان با رکود جهانی درست زمانی اتفاق افتاد که مردم از دلار و دیگر ارزها سنتی ناامید شده بودند. اکنون به‌نظر می‌رسد دلار و ارزهای سنتی از هیجان بازار برای به‌دست‌آوردن دارایی جدید برای تجدید قوا استفاده کرده‌‌اند. دیدگاه شما چیست؟