قرنطینه دنیاگیری کووید ۱۹ چگونه کیفیت آواز پرندگان را تغییر داد؟
پژوهشگران به‌تازگی با نگارش مقاله‌ای در نشریه‌ی ساینس، گزارش داده‌اند که وقتی منطقه خلیج سان فرانسیسکو در ماه‌های آوریل و مه به‌طور سختگیرانه در قرنطینه رفت، گنجشک‌های کاکل‌سفید نر درحوالی این ناحیه از کاهش ناگهانی آلودگی صوتی به‌نحو مؤثر بهره‌برداری کردند. پژوهشگران از مشاهدات میدانی خود درطول سال‌های گذشته، داده‌های فراوانی دراختیار داشتند تا نشان دهند که پرندگان شهری، کیفیت آهنگ خود را برای دامنه‌ی بالاتر قربانی می‌کنند. درواقع آن‌ها برای آنکه صدایشان را در محیط پرسروصدای شهر به گوش یکدیگر برسانند، فریاد می‌زنند. وقتی این هیاهو ناگهان فروکش کرد، پرندگان آهنگ خود را به‌نحوی تعییر دادند که به آواز باکیفیت‌تر و ملایم‌تر همتایان روستایی آن‌ها شباهت بیشتری دارد. با وجود سروصدای کمتر دراطراف، آن‌ها می‌توانند بر صدایی پیچیده‌تر تمرکز کنند.
الیزابت دری‌بری، بوم‌شناس رفتاری از دانشگاه تنسی و نویسنده‌ی مشترک مقاله‌ی تازه می‌گوید: «دنیاگیری از جهات بسیاری وحشتناک بوده است؛ اما فرصتی هیجان‌انگیز نیز برای آزمایشی طبیعی پدید آمده است؛ چراکه ما دانشمندان می‌توانیم سروصدا را از کل منظره‌ی صوتی حذف و نتیجه را مشاهده می‌کنیم.»
این نخستین‌بار نیست که دانشمندان از سکوت قرنطینه استفاده می‌کنند تا به‌نحو بهتر به دنیای طبیعی سرک بکشند. به‌عنوان مثال، کووید ۱۹ فرصت‌های نادری را برای لرزه‌شناسان فراهم آورده است تا بدون اختلال‌های ناشی از ترافیک، فعالیت صنایع سنگین و حتی سروصدای جمعیت در کنسرت‌ها و رویدادهای ورزشی، داده‌های باکیفیت جمع‌آوری کنند. اما فرصت کنونی، اهمیت زیادی برای پرنده‌شناسی دارد؛ زیرا پیش‌تر دانشمندان برای دیدن چگونگی واکنش پرندگان، صرفا قادر به افزودن سروصدا بودند؛ مثلا با گذاشتن بلندگو در قلمرو پرندگان و پخش سروصدای ترافیک اضافی. دری‌بری می‌گوید: «ما می‌بینیم که آن‌ها بلندتر آواز می‌خوانند و بنابراین به‌نوعی می‌گفتیم بسیار خب، صدا را دور می‌کنیم و تن آواز آن‌ها به‌همان مقدار افت می‌کند. اما ما دریافتیم که پرندگان فراتر از این می‌روند. آن‌ها صرفا صدایشان را به آن اندازه که فکر می‌کردیم پایین نیاوردند؛ بلکه حتی بیشتر این کار را کردند.»
چرا چنین اتفاقی می‌افتد؟ بیایید تصور کنیم که در مهمانی هستیم. در اتاقی شلوغ، مغز شما با انجام عملی شگفت‌انگیز به صحبت‌های فردی اولویت می‌دهد که درحال حرف‌زدن با او هستید؛ درنتیجه صرفا شنونده‌ی غرش سروصدای اطراف نخواهید بود. اما وقتی نوبت به ارتباط کلامی می‌رسد، کیفیت اطلاعاتی که می‌توانید انتقال دهید، به فاصله بستگی دارد. دری‌بری می‌گوید: «به‌عبارت دیگر، در مهمانی، شما بحث‌های فلسفی عمیق انجام نمی‌دهید. هرچه سروصدا افزایش می‌یابد، صحبت‌ها کوتاه‌تر می‌شود.»
گنجشک‌های کاکل‌سفید نر نیز در محیطی با ترافیک پرسروصدا دچار همین مشکل هستند و آواز خود را ساده می‌کنند تا با همهمه‌ی اطراف مقابله کنند. درنتیجه وقتی این سروصدا رو حذف کنید، آیا پرندگان می‌توانند آوازهای خود را ضمن دربرداشتن اطلاعات فراوان در مسافت طولانی منتقل کنند؟ قطعا می‌توانند. دری‌بری می‌گوید: «آن‌ها فاصله‌ی ارتباطی خود را دوبرابر و آوازهای واقعا پهن‌باندی تولید می‌کنند؛ بدین معنا که آهنگشان حاوی اطلاعات زیاد است.»
آواز باکیفیت‌تر برای پرندگان ماده جذاب‌تر است. البته پرندگان نر برای دفاع از قلمرو خود دربرابر نرهای دیگر نیز آواز می‌خوانند. آهنگ «جذاب‌تر» را دراینجا باید باعنوان پیچیده‌تر تعریف کرد. صدای پرندگان آوازخوان بسیار دلنشین است؛ زیرا آن‌ها با فیلترکردن هارمونی‌هایی که صدای زاغ را بسیار گوش‌خراش می‌کند، آهنگ‌های بی‌نقصی خلق می‌کنند. تفاوت این دو همانند زیبایی پیچیده‌ی خواننده‌ی تک‌خوان اپرا درمقابل نعره‌ی خواننده متال است.
دری‌بری می‌گوید: «وقتی آن‌ها آواز می‌خوانند، درواقع با گشودن و بستن نوک خود، طول مجرای صوتی‌شان را اصلاح می‌کنند. وقتی نوک آن‌ها باز می‌شود، مجرای صوتی‌شان همانند فلوت پیکولو کوتاه است. وقتی نوک بسته‌تر باشد، مثل فلوت معمولی بلندتر است.»
در یک اجرای شجاعانه، پرنده‌ی نر می‌خواهد نشان دهد که می‌تواند هردو را انجام دهد و طیفی از اصوات را تولید کند؛ اما او می‌تواند صرفا نوک خود را خیلی سریع و خیلی پهن باز و بسته کند. دری‌بری می‌گوید: «ماده‌ها این را دوست دارند. آن‌ها سختی این عمل را دوست دارند. یک نر باکیفیت، آن پرنده‌ای است که می‌تواند این بده‌بستان را به‌خوبی انجام دهد. درنتیجه این حقیقت نشان می‌دهد که وقتی محیط پرسروصدا است، نرها نمی‌توانند بیش‌ترین حد توانایی خود را به‌نمایش بگذارند. آن‌ها قادر نیستند سیگنال دهند که تا چه حد می‌توانند برای ماده‌ها جذاب باشند.»
گنجشک‌های کاکل‌سفید نر برای جذب ماده‌ها و همچنین دفع نرهای رقیب آواز می‌خوانند.
احتمالا در دوران قرنطینه پی برده‌اید که صدای پرندگان بیشتری را می‌شنوید؛ اما آنچه دری‌بری دست‌کم با گنجشک‌های کاکل‌سفید دریافته، این است که آن‌ها درواقع بسیار ملایم‌تر و حتی دلنشین‌تر از پیش‌بینی پژوهشگران آواز می‌خوانند. پس چرا این‌گونه است؟ دری‌بری می‌گوید: «هرچند آن‌ها بسیار ملایم‌تر می‌خوانند، اکنون می‌توانید صدای پرندگان را در فاصله‌ای طولانی‌تر بشنوید. با درنظرگرفتن یک دایره دراطراف خود، اگر بتوانید صدای پرندگان را در دوبرابر این فاصله بشنوید، می‌توانید این شعاع را اندازه بگیرید و دایره‌ای بزرگ‌تر پیرامون خود بکشید. این یعنی شما می‌توانید تا فاصله‌ی چهار برابر، صدای پرندگان بیشتری را بشنوید. به‌همین دلیل صدای آن‌ها بلندتر به‌گوش می‌رسد؛ زیرا صرفا می‌توانید صدای تعداد بیشتری از آن‌ها را بشنوید.»
اما درهمین جا اوضاع قدری پیچیده‌تر می‌شود. پرندگان آوازخوان نظیر گنجشک‌های کاکل‌سفید، از نوعی فرهنگ انتقال آهنگ‌ها برخوردار هستند؛ بدین معنا که هر پرنده، آهنگ پرنده‌ی دیگر را کپی می‌کند. بااین‌حال، در نوع آوازخوانی آن‌ها نیز انعطاف‌پذیری آنی وجود دارد. در این مورد، پرندگان هنگام سکوت قرنطینه، درحال تنظیم پهنای باند آهنگ‌هایشان بوده‌اند.
داده‌های پیشین دری‌بری نشان می‌دهد که گنجشک‌های کاکل‌سفید شهری و روستایی هرکدام سبک خود را دارند. اما او هنوز نمی‌تواند تعیین کند که چه سازوکاری موجب تغییر آهنگ پرندگان درهنگام دنیاگیری شده است. دری‌بری می‌گوید: «فکر نمی‌کنم بدانیم آیا نرها به‌طور مستقل صدایشان را تغییر می‌دهند یا نرهایی که به‌طور اتفاقی آهنگ‌های پهن‌باندتر را (شاید در نواحی آرام‌تر شهر) کپی کرده‌اند، اکنون قلمرو بیشتری را درهنگام یک فصل تولیدمثل دراختیار دارند.»
درهرصورت، تغییر چشم‌گیر آهنگ گنجشک‌های کاکل‌سفید نشان می‌دهد ما انسان‌ها چگونه به منظره‌ی صوتی آسیب زده‌ایم و حیات‌وحش چگونه از این وضعیت رنج می‌برد. جک دامباکر، سرپرست بخش پرنده‌شناسی و پستاندارشناسی در آکادمی علوم کالیفرنیا که در پژوهش دری‌بری و همکارانش مشارکت نداشته است، می‌گوید: «فکر می‌کنم این یادآور بسیار خوبی است که آلودگی صوتی واقعی است و واقعا بر زندگی حیوانات مختلف بسیاری اثر می‌گذارد.»
خسارت‌های جانی و مالی دنیاگیری ویروس کرونا شوکه‌کننده بوده است؛ اما کووید ۱۹ از جهتی دیگر، نگاهی اجمالی به جهانی کندتر و آرام‌تر به ما داده است. شیوع این بیماری همچنین به بوم‌شناسان فرصتی بی‌سابقه اعطا کرده است تا پیامد توقف فعالیت‌های انسانی را تماشا کنند. آن‌ها توانسته‌اند تحرکات حیوانات و رفتارهای آن‌ها را برای یافتن غذا در نواحی شهری ردیابی کنند و دریابند چگونه گونه‌های درمعرض خطر بدون محافظت انسان‌ها در طبیعت وحشی دوام می‌آورند.
نظرات