تماشاکنید: سخنان صریح سورنا ستاری در دورهمی؛ از زیرپوست جنگ تا اوضاع بد اقتصادی

سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری و فرزند شهید ستاری در برنامه‌ی دورهمی حضور یافت و به صورت صریح و صمیمانه در مورد مشکلات کشور در زمینه اقتصادی، علمی و فرهنگی کشور صحبت کرد.

سورنا ستاری معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری و رئیس بنیاد ملی نخبگان جمعه شب در برنامه‌ی دورهمی به مهران مدیری گفت: «کارکردن با جوان‌ها به ما انرژی می‌دهد. ایده‌های زیادی در حوزه‌های مختلف چون کارآفرینی، اشتغال، استفاده از دانش، تبدیل دانش به ثروت و اثبات کردن انشای‌ علم بهتر است یا ثروت که همان علمی است که ثروت بیاورد به ما انرژی می‌دهد.»

ستاری ادامه داد: «من خیلی قصد نداشتم به این برنامه بیایم. واقعیت این است که ما آدم‌های تلخی هستیم. زندگی‌هایی که ما تجربه کردیم، کمتر کسی در کشور تجربه کرده است. ما زیر پوست جنگ را دیدیم. زیر پوست جنگ خیلی تلخ است. یعنی بچه‌هایی هستند که یتیم می‌شوند، زنان جوانی هستند که بیوه می‌شوند. شما وقتی در یک پایگاه با این‌ها زندگی می‌کنی و با این بچه‌ها بازی می‌کنی یعنی فاصله‌ی بین مرگ و زندگی، فاصله بین داشتن و نداشتن، فاصله بین خدمت و خیانت برای شما یک پلک زدن می‌شود. ما یاد گرفته‌ایم به هیچ چیز دل نبندیم تو این دنیا چون همه چیز ممکن است فردا نباشد.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری بیان کرد: «من به بسیاری از آرزوهایم نرسیدم. آن هم به دلیل شرایط خانوادگی‌ام بود که نتونستم کارهایی که می‌خواهم رو انجام بدهم. شما یک محدودیت‌هایی داری وقتی در شرایط خاص قرار می‌گیری. دوست دارم فرزندانم آنطور که دلشان می‌خواهد زندگی کنند.»

او در پاسخ به اینکه آرزوهای‌تان چه بود؟ گفت: «راحت باشم. راحت باشم در زندگی. من به دانشجویانم می‌گویم که هر کاری که دوست دارید بکنید چون که ۵ سال یا ۱۰ سال دیگر که به زندگی‌تان فکر می‌کنید پشیمان نمی‌شوید. همیشه در فرصت‌ها و موقعیت‌هایی در زندگی قرار گرفته‌ایم که کار دیگری کرده‌ایم بنا به دلایل دیگری، از جمله پستی که من گرفته‌ام. این هم یکی از مسائلی است که پیش آمده است. از یک طرف فرصت خدمت است و باعث می‌شود ما ایده‌های جدید به سیستم بیاوریم. من الان جوان‌ترین عضو دولتم و این باعث می‌شود ما یک خلاقیت‌هایی را بیاوریم در سیستم اقتصادی کشور. ولی خب از آن طرف هم محدودیت‌های شخصی که شما خودت نیستی و تابع یک سری موارد دیگر در زندگی هستی.»

سورنا ستاری تصریح کرد: «فشار کار همیشه هست. واقعا مسئولیت کار ساده‌ای نیست. کارها جفت و جور نمی‌شود و مسائل زیاد است. من فکر می‌کنم بزرگترین مشکلی که ما در کشور داریم، مسائل فرهنگی‌مان است. ما یک فرهنگ غلطی داریم که تو حوزه کسب و کار چه در سیستم دولتی چه در مردم عادی پیاده می‌کنیم. ما یک تاریخ باشکوه ۵ تا ۶ هزار ساله داشتیم. همیشه به خارجی‌ها که می‌رسم میگم نمی‌دانم عمر تاریخ چقدر است اما ما از ابتدایش بوده‌ایم. ما در حوزه کسب و کار یک تاریخ بزرگ داریم که یک تاریخ ریشه‌دار کارآفرینی است. تاریخ فناوری و تاریخ علم داریم ما ابن‌سینا، رازی، فارابی، ابن هیثمو خوارزمی تحویل داده‌ایم اما هم اکنون نمی‌توانیم این کار را بکنیم. ما همان ملتیم ولی این افراد را نمی‌توانیم تربیت کنیم. چون تفکرات‌مان غلط است. سیستم فکری‌مان عوض شده است. ما باید به سنت‌ها‌یمان برگردیم. باید به تفکرات ۳۰۰ سال پیش برگردیم. ما با یک سیستم فرهنگی غلط که شاید پایه‌اش فروش نفت مفت است بدون زحمت برای کشور داشته‌هایمان را از بین برده‌ایم و نابود کرده‌ایم.»

مهران مدیری از ستاری پرسید: «جایگزین فروش نفت خام چیست؟» او پاسخ داد: «مغز  و فکر است. ما  استارتاپ‌ها را در ۲ سال پیش شروع کردیم (هر چند قبل ما هم ناچیز اتفاقاتی می‌افتاد). ولی امروز شرکت‌هایی داریم با مدیران زیر سی‌سال با میلیاردها تومان درآمد. ما بهترین و بزرگ‌ترین شرکت‌های فناوری اطلاعات را در منطقه داریم. ما هم اکنون بزرگ‌ترین شرکت‌های بیوتکنولوژی منطقه را داریم. یک ویال داروی بیوتکنولوژیک را که ما صادر می‌کنیم معادل ۲۰۰ بشکه نفت است. معنی ندارید دیگر نفت را خام فروشی کنیم. یعنی ماده اولیه الان بی‌ارزش‌ترین کالا در دنیاست. ماده اولیه داشتن هنری نیست. این هنری نیست که ما زمین‌های‌مان را حفاری کرده و از آن نفت استخراج می‌کنیم؛ مگر چقدر از فروشش درآمد داریم.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری اعلام کرد: «ارزش افزوده در جای دیگری غیر از نفت است که ما از آن غافل هستیم و آینها آینده اقتصادی کشور هستند. به بچه‌های‌مان باید یاد بدهیم که اعتماد به نفس داشته باشند و اگر ۵ دفعه خوردند زمین دوباره بلند شوند. به بچه‌های‌مان یاد بدهیم که با دست خالی و فقط با ابتکار و نوآوری‌های‌شان به جایی برسند. این فرهنگی است که ما داشتیم وگرنه ۵ هزار سال قبل چگونه در دنیا آقایی می‌کردیم. با همین تفکرات آقایی می‌کردیم.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری در مورد برتری‌ اقتصاد دانش بنیان به اقتصاد نفتی تأکید کرد: «ما پتانسیل فوق‌العاده‌ایم داریم. ما چهارمین تولید کننده مهندس در دنیا هستیم. نیروی انسانی فوق‌العاده داریم. بچه‌های جوان خوب داریم. نزدیک به ۳۲ میلیون نفر بین سن ۲۰ تا ۴۰ سال داریم. این‌ها همه پتانسیل‌های اصلی این اقتصاد هستند. ما اگر بتوانیم باید فضای کسب و کارمان را درست کنیم و این فرهنگی که یک بخشی‌ در دولت و بخش دیگرش بیرون آن است را عوض کنیم. ما باید به بچه‌هایمان یاد بدهیم که نباید استخدام بشوند و استخدام کار خوبی نیست. ما با استخدام، اعتماد به نفس بچه‌هایمان را می‌گیریم. ما با استخدام نوآوری و فرزندانمان را سرکوب می‌کنیم. این را باید به آن برسیم.»

ستاری افزود: «ما در گذشته روش‌های اشتباهی را برای کارآفرینی انتخاب کردیم. ما بچه‌هایمان را سرکوب کردیم. ما فضای کسب و کار را درست نشاختیم و به نحو صحیح درست نکردیم. زیست بوم فناوری و کسب‌وکارمان درست نبوده است. اقتصاد دانش بنیان اتفاقی است که در ۳ سال گذشته به دنبال آن بوده‌ایم. می‌بینید که با حضور استارتاپ‌ها هم اکنون شاید ۱۰۰۰ شرکت داریم که تو این حوزه‌ها دارند کار می‌کنند و خیلی از آنها به حالت بلوغ رسیده‌اند. ما اگر می‌خواهیم بچه‌هایمان را سرکار ببریم راهش این است که فکر کنیم چیزی نداریم. فکر کنیم نفت و معدن نداریم و پس از آن ببینیم چه‌کار می‌شود کرد و با دانش و فکرمان چگونه می‌توانیم اشتغال ایجاد کنیم.»

ستاری در پاسخ به مهران مدیری که پرسید: «اوضاع خوبه؟» اعلام کرد: «من فکر می‌کنم اوضاع را خود ما می‌سازیم. یکی از مشکلات ما این است که به خودمان اعتماد نداریم که دنیا را خودمان می‌سازیم. خودمان هستیم که آینده خودمان را رقم می‌زنیم. اگر خودمان خوب باشیم و حالمان خوب باشد، همدیگر را از بین نبریم و تخریب نکنیم، اگر متحد باشیم، اوضاع خوب است. یکی از چیزهایی که در استارتاپ‌ها ما به بچه‌ها یاد می‌دهیم این است که چگونه تیم تشکیل دهیم. تیم عاشق غیرممکن است شکست بخورد. یک تیمی که عاشق کارش باشد و به هدفش اعتقاد داشته باشد را کسی نمی‌تواند شکستش بدهد.»

او افزود: «حسن معاونت علمی این است که درگیر کارهای اجرایی نیست. ما یک نرم افزاریم بر روی سخت افزار کشور که جهت‌گیری را به آن سمت که اقتصاد کشور باید برود سوق بدهیم. یک سری اصطلاحات جدید از دو سال قبل به اقتصاد کشور وارد شده است مانند استارتاپ‌ها، صندوق‌های خطر پذیر و شتاب‌دهنده‌ها که جا انداختن آن بسیار سخت بود و بسیار بدوبیراه شنیده‌ایم. در بخش‌های دیگر دولت هم وزرا باید به کارهای زیادی رسیدگی کنند و تا دلتان بخواهد مشکلات و خبرهای بد بسیار است.»

ستاری تصریح کرد: «دلیل این خبرهای بد این است که ما در یک سری موارد متحد نیستیم. ما در مقابل دشمن خارجی به عنوان یک ایرانی متحد هستیم. اما در میان خودمان خیلی درگیری‌ها داریم و خیلی اذیت می‌کنیم. ما حدود ۲۶۰۰ شرکت خوب در حوزه‌ استارتاپی داریم که حدود ۲۰ هزار میلیاردتومان GDP (تولید ناخالص ملی) این شرکت‌ها است. ما پتانسیل‌های خوبی در این شرکت‌ها داریم. GDP تهران از بمبئی و منچستر بالاتر است. شما کمتر شهری را پیدا می‌کنی که اینچنین جمعیتی کنارش باشد. هر کار خدماتی در تهران می‌گیرد. هر کاری در حوزه IT در تهران به نتیجه می‌رسد.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری اعلام کرد: «سال آینده میزان بازار تجارت فضای مجازی کشور به حدود ۸۰ میلیارد دلار می‌رسد. بازار بزرگی که در آن فضای اشتغال بسیاری درونش است. باید به این موارد فکر کنیم. یک تفکری هستی به نام تفکر نفتی . این تفکر می‌گوید که آشغال سر خیابان به عهده دولتی است که نفت می‌فروشد و باید جمعش کند. این تفکر کاملاً نفتی است که همه ما داریم. می‌گوییم دولت این همه پول نفت را می‌گیرد، چه کار می‌کند؟ ولی وقتی استارتاپی به موضوع نگاه می‌کنی، وقتی جمع کردن این آشغال اگر فکر خلاقانه‌ درونش باشد از درونش کاسبی و درآمدزایی درمی‌آید. این راجع به تمام مشکلات و. معضلات اجتماعی است. اینکه برای حل هر معضل اجتماعی می‌شود کسب و کار تعریف کرد و با آن کسب و کار می‌شود یک زندگی را چرخاند.»

ستاری افزود: «درصد شهرنشینی در ایران از آلمان و ایتالیا بیشتر است. از یک جهت مشکلات دارد  ولی از جهتی تمام کسب‌وکارهای حوزه خدمات را بهره‌ور می‌کند. هم اکنون تعداد صفحات فارسی در وب از تعداد صفحات عربی بالاتر است؛ با آن همه جمعیتی که کشورهای عربی دارند که برای اولین بار است این اتفاق افتاده است؛ همین‌طور هم شیب به صورت تصاعدی بالا می‌رود چون آن بازار را توانسته‌ایم تشخیص بدهیم.»

او بیان کرد: «همین‌که رفتارمان نسبت به فرزندانمان تغییر کرده است و بفهیم سرمایه‌‌ی اصلی این مملکت فرزندانش است نه نفت و گازش تغییر مثبتی است. آن چیزی که از ما می‌ماند بچه‌هایمان هستند که چگونه ترتبیت و توانمندشان کنیم تا بفهمند چگونه چند نفر دیگر را سرکار ببرند و نیایند دنبال استخدام شوند.»

سورنا ستاری در جواب مهران مدیری که گفت: «ولی اوضاع خوب نیست.» بیان کرد: «بله. بستگی دارد که چگونه به اوضاع فکر کنید. اوضاع یک چیز نسبی است؛ هم خوبی و هم بدی‌اش. امنیتی که در جامعه داریم یک مورد استثنایی است. به لحاظ اقتصادی قطعاً مشکلات زیاد است ولی من فکر می‌کنم همه ما باید متحد باشیم. نباید این حس را بکنیم که همه مشکلات را باید دولت حل بکند. همه دولت‌ها این‌طوری هستند نه این دولت. دولت‌ها یک ظرفیتی دارند. دولت‌ها باید بتوانند یک محیط کسب و کار را آماده بکنند.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری تصریح کرد: «یک عده از این بچه‌های استارتاپی هر روز صبح که می‌خواهند کرکره‌ی سیستم‌شان را بالا دهند، عده‌ای دنبال این هستند که این کرکره‌ را پایین دهند و پول دولت را هم استفاده می‌کنند. این محیط کسب و کاری است که باید عوض شود. ما الان یک کشوری داریم که کمتر از ۲۰ درصد بودجه‌اش روی نفت است. ما هم اکنون یک اقتصاد متنوع در کشور داریم که یک مزیت است. ما باید بفهمیم بالارفتن قیمت نفت برای کشورمان خوب نیست و حالمان را بدتر می‌کند. همان اتفاقاتی که در گذشته افتاده است؛ گران شدن نفت از ما تحرک و اقتصاد پویا را می‌گیرد؛ از ما جوان‌هایمان را می‌گیرد.»

ستاری توضیح داد: « در بنیاد ملی نخبگان یکی از نخبگان از دانشگاه CalTech (کلتک شماره یک دانشگاه است که بالاتر از هاروارد هم هست.) مشکل اقامت در تهران دارد؛ آوردیمش استاد دانشگاه شده در ایران ولی مشکل اقامت و سکونت دارد؛ چه پیشنهادات خوبی هم از کل دنیا دارد؛ چرا ما نمی‌توانیم چون آن فضا آماده نیست. ما یک زیرساختی برای برگشت جوانان به ایران داریم که خیلی از آن استفاده می‌کنند و خوشبختانه خوب هم جواب داده است اما جامعه باید بتواند این فرد یا افراد را هضم کند، درک کند و بپذیرد.»

معاون علمی و فناوری رئیس جمهوری گفت:‌ «آن چیزی که در جامعه ارزش است این بچه پول‌دارهایی که پشت ماشین بنز می‌نشینند و راه می‌روند نیستند. اینها هیچ وقت کارآفرین در زندگی نمی‌شوند. کسی که وابسته به پول پدر است، هیچ وقت نمی‌تواند به جایی برسد. مشکلات در حوزه اقتصادی زیاد است ولی من فکر می‌کنم همه ما باید دست به دست هم بدهیم تا اقتصاد ما عوض شود.»

سورنا ستاری افزود: «دولت هم در سیستم خودش تلاش می‌کند. خیلی خوب است اگر یکی دو جلسه عادی دولت را کسی بیاید فیلم بگیرد که چه اتفاقاتی می‌افتد؛ چه مشکلاتی مطرح می‌شود؛ یک مواقعی من می‌مانم بابت چه مشکلاتی در دولت وقت گذاشتیم البته از آن طرف نیز نمی‌شود این مشکلات را بررسی نکرد. همه دارند تلاش می‌کنند از صبح اول طلوع تا شب و همه احساس می‌کنند آخر شب هیچ کاری نکردند. من فکر می‌کنم ما برای مدیریت کشور احتیاج به تفکرات جدید داریم. احتیاج به جایی داریم که خارج از مشکلات روزمره و بحث‌های جاری بتواند ایده‌های جدید بدهد و تفکرات جدید داشته باشد برای آینده.»

او ادامه داد: «شما می‌بینید که کشور تورم ۴۵ درصد داشته است در زمانی که نفت ۱۳۰ تا ۱۴۰ دلار بوده و این همان مشکل است که من می‌گویم. ما فکر می‌کنیم بالارفتن قیمت نفت به نفع‌مان است ولی باید به این برسیم که این بالا رفتن به ضررمان است.»

سورنا ستاری گفت: «من تا قبل از پست دولتی احساس خوشبختی می‌کردم. واقعیت این است که وقتی آدم زندگی آرام هیئت علمی دانشگاه را دارد، آن را به هیچ چیزی نمی‌دهد. پست دولتی کار سختی است چون ما آدم‌های گوشه‌گیری بودیم و عادت به اینجا‌ها نداشتیم. خانواده‌های ارتشی این گونه هستند و همیشه گعده‌‌های (دورهمی‌ها) خودشان را دارند و خیلی اهل شلوغ بازی و تشکیلات نیستند. نظم و اصول در این خانواده‌ها حاکم است. برای ما سخت است که هر روز خودمان را در تلویزیون ببینم یا اتفاقاتی که هم اکنون هست.»