ستارهشناسان سرانجام راز دیرینه ستاره در حال فوران را کشف کردند
اغلب ستارههای راه شیری خیلی عادی به حیات خود ادامه میدهند، اما شرایط برای ستارهای خاص متفاوت است. این ستاره در منظومهای دوتایی به نام به افیو شکارچی (FU Orionis) قرار دارد و از سال ۱۹۳۶ بهشدت درحال فوران است. در آن زمان، ستاره بهطور ناگهانی به هزار برابر درخشش معمول خود رسید. این رویداد برای ستارهای جوان بیسابقه بود و ذهن ستارهشناسان را به مدت چند دهه مشغول خود کرد.
اکنون پژوهشگرها پس از ۸۸ سال سرانجام به پاسخ معما دست یافتند. افیو شکارچی به شکلی فعالانه در حال تغذیه از جریانی از مواد است. گروهی از ستارهشناسها به رهبری آنتونیو هیلز از رصدخانهی ملی نجوم رادیویی با استفاده از رصدخانهی آرایهی میلیمتری/زیرمیلیمتری عظیم آتاکاما بهصورت مستقیم از آن جریان مواد عکسبرداری کردند. به گفتهی هیلز:
افیو شکارچی به مدت تقریبا ۱۰۰ سال در حال بلعیدن مواد بوده است تا بهاینترتیب به فوران خود ادامه دهد. درنهایت میتوانیم به این پرسش پاسخ دهیم که چگونه ستارههای جوان در حال طغیان، جرم خود را بازمییابند. برای اولین بار شواهد رصد مستقیمی از موادی داریم که بهعنوان سوخت فورانهای ستارهای عمل میکنند.
مواد یادشده در واقع رشتهای از کربن مونوکسید هستند که مانند قرقره حول ستارهی مرکزی منظومهی دوتایی افیو شکارچی میپیچند. این رشته دربردارندهی مواد کافی برای سوخت انفجار ستارهای نیست، بنابراین پژوهشگرها معتقدند این رشته انتهای دنباله یا بقایای بخش بزرگتری از یک تودهی گازی است که بهمرور زمان توسط ستاره مصرف شده است. هیلز توضیح میدهد:
این احتمال وجود دارد که برهمکنش با جریان بزرگتر گازی در گذشته، عامل ناپایداری این منظومه و افزایش درخشش آن بوده است.
افیو شکارچی در فاصلهی ۱۳۶۰ سال نوری در صورت فلکی شکارچی قرار دارد. این منظومه شامل دو ستارهی نسبتا کوچک است که هر کدام تقریبا ۲ میلیون سال دارند. ستارهها هنوز در حال رشد هستند و با حلقهای از گاز و غبار احاطه شدهاند که بهآرامی به رشد آنها با سرعتی نسبتا ثابت میانجامند.
گرچه افیو شکارچی اولین ستاره از نوع خود بود که در دههی ۱۹۳۰ فوران کرد، ستارهشناسها از آن زمان دیگر ستارههای جوان و در حال رشدی را کشف کردند که رفتار مشابهی دارند. مکانیزم ستارههای FUor حاصل انتقال جرم سریع از قرص برافزایشی اطراف هر ستاره است.
پژوهش هیلز و همکارانش نشان میدهد این جرم اضافی از موادی سرچشمه میگیرد که از فضای میانستارهای به داخل دیسک سقوط میکنند و یک منبع تغذیه را به ستارهی نوزاد میدهند که باعث افزایش گرما و درخشش آنها میشود.
پژوهشگرها با استفاده از ترکیبهای مختلف آنتنهای آلما به تصویربرداری از منظومهی ستارهای در طیف وسیعی از مقیاسهای فضایی پرداختند تا شکل و اندازهی جریان کربن مونوکسید را ترسیم کنند. سپس آنها برای پیبردن به خواص، جرم و سرعت انتقال جریان به افیوشکارچی، مدلسازی عددی را بهکار بردند تا بهاینترتیب معمایی به قدمت یک قرن را حل کنند. به گفتهی آشیش گوپتا، ستارهشناس رصدخانهی اروپای جنوبی:
ما به مقایسهی شکل و سرعت ساختار رصدشده با ساختار قابل انتظار از دنبالهی گازهای در حال سقوط پرداختیم و به آمار معنیداری رسیدیم.
سرچشمهی مواد اضافی نامشخص است، اما میتواند حاصل بقایای پوشش پیشستارهای باشد که مواد اطراف منظومهی دوتایی در حین تولد ستارهها است. این مواد از حاشیههای بیرونی دیسک به داخل آن سقوط میکنند.
به باور ستارهشناسها، تمام ستارههای نوزاد میتوانند رویدادهای انفجاری مشابهی را تجربه کنند؛ کشف عامل و محرک انفجار افیو شکارچی که یکی از اولین نمونههای انفجار ستارههای نوزاد است، میتواند به ما در درک چگونگی شکلگیری و تکامل این انفجارها کمک کند.
یافتههای پژوهش در مجلهی Astrophysical منتشر شده است.