پیشنهاد جف بزوس به ناسا: ماه‌نشین برنامه آرتمیس را با دو میلیارد دلار تخفیف می‌سازیم

جف بزوس برای به‌دست‌آوردن قرارداد ارزشمند سامانه‌ی فرود انسانی برای بلو ارجین که ناسا ابتدای امسال آن را به اسپیس ایکس واگذار کرد، تخفیفی دست‌کم دو میلیارد دلاری به سازمان فضایی آمریکا ارائه داده است. پیشنهاد جدید بزوس، تازه‌ترین مورد از مجموعه تلاش‌های فزاینده‌ی او برای پیروزی بلو ارجین در مناقصه انتخاب سطح‌نشین قمری برنامه‌ی آرتمیس محسوب می‌شود.

مدیرعامل سابق آمازون در نامه‌ای سرگشاده که دیروز دوشنبه خطاب به بیل نلسون، مدیر ناسا منتشر شد، گفت اگر این سازمان، سطح‌نشین قمری «بلو مون» بلو ارجین را به مرحله‌ی اصلی برنامه‌ی سامانه‌ی فرود انسانی خود اضافه کند، حاضر است در پرداخت‌های قراردادی برای دو سال نخست از حداکثر دو میلیارد دلار چشم‌پوشی کند. ناسا در برنامه‌ی یادشده می‌خواهد ماه‌نشین‌های ساخت شرکت‌های خصوصی را برای بازگرداندن انسان به سطح ماه پس از تقریبا نیم‌قرن انتخاب کند.

علاوه‌بر تخفیف دو میلیارد دلاری، بلو ارجین هزینه‌ی یک پرتاب آزمایشی بلو مون به مدار نزدیک زمین را با سرمایه‌ی خود تأمین خواهد کرد؛ دستاوردی که احتمالا صدها میلیون دلار بیشتر هزینه خواهد داشت. بزوس گفت «باور دارم این مأموریت مهم است. مفتخرم که این کمک‌ها را پیشنهاد می‌دهم و خوشحالم که از نظر مالی در وضعیتی هستم که می‌توانم چنین کاری انجام دهم.»

تا یک هفته‌ی دیگر، دیوان محاسبات آمریکا قرار است حکم خود درباره‌ی اعتراض رسمی بلو ارجین به انتخاب اسپیس ایکس در مناقصه‌ی انتخاب ماه‌نشین ناسا را صادر کند. بزوس در نامه‌اش می‌نویسد «تمام آنچه ناسا باید انجام دهد، استفاده از این پیشنهاد و اصلاح قرارداد است.» به‌نقل از خبرگزاری ورج، سخنگوی ناسا گفت از نامه‌ی بزوس آگاهی دارد؛ اما به‌منظور حفظ اصول اخلاقی در فرایند ناتمام مناقصه و داوری دیوان درباره‌ی این مسئله، از اظهار نظر بیشتر خودداری می‌کند.

لوری گارور، قائم‌مقام پیشین ناسا که از آغاز بر برنامه‌ی خدمه‌ی تجاری ناسا نظارت داشت، به ورج گفت «اصلاح قرارداد به‌منظور بهره‌گیری از پیشنهاد بزوس، آن‌طور که به‌نظر می‌آید، ساده نیست.» پیشنهاد بزوس چیزی است که سازمان فضایی نباید نادیده بگیرد؛ اما درعین‌حال ممکن است آن‌گونه که بلو ارجین می‌خواهد، پیش نرود.» گارور افزود این پیشنهاد را درمجموع علامتی مثبت می‌بیند؛ اما نباید بر واگذاری‌های کنونی یا راهبرد سازمان فضایی تأثیر بگذارد.

اختلاف بین ناسا و بلو ارجین در ماه آوریل آغاز شد. در آن زمان، ناسا اعلام کرد که برای حمل نخستین خدمه از فضانوردان آمریکایی به سطح ماه در سال ۲۰۲۴، از سامانه‌ی استارشیپ اسپیس ایکس استفاده خواهد کرد. واگذاری قرارداد ماه‌نشین به اسپیس ایکس موجب شد تا بلو ارجین و داینتیکس، دیگر رقیب حاضر در مناقصه به انتخاب ناسا اعتراض کنند و به‌دنبال آن، ناسا قرارداد سه میلیارد دلاری اسپیس ایکس را تعلیق کرد. دو شرکت بازنده همچنان می‌توانند در مناقصات آتی ماه که هنوز دردست انجام است، شرکت کنند؛ اما ناسا ادعا کرد که بودجه‌ی محدود دریافتی از کنگره، صرفا اجازه‌ی انتخاب اسپیس ایکس را به‌عنوان تنها پیمانکار به این سازمان داد.

گارور گفت «درنهایت انتخاب پیمانکاران رقیب بیشتر همواره جزو برنامه بوده است.» به‌عنوان مثال، ناسا در برنامه‌ی خدمه‌ی تجاری قراردادهای ساخت فضاپیمای حامل انسان به مدار نزدیک زمین را به دو شرکت اسپیس ایکس و بوئینگ واگذار کرد. بااین‌حال، او بعید می‌داند که پیشنهاد جدید بزوس، ذهنیت ناسا درباره‌ی واگذاری کنونی را تغییر دهد. کارکنان سازمان فضایی نگران هستند که تغییر تصمیم ناسا در واگذاری یک قرارداد به اسپیس ایکس، بتواند مشکلات حقوقی جدید به‌وجود آورد.

بزوس در نامه‌ی خود می‌گوید پیشنهاد دو میلیارد دلاری «کمبود بودجه‌ی برنامه‌ی سامانه‌ی فرود انسانی» را برطرف می‌کند و «برنامه را هم‌اکنون به مسیر درست بازمی‌گرداند.» با توجه به مهلت کم باقی‌مانده تا ضرب‌الاجل ۲۰۲۴ و نیاز همیشگی ناسا به بودجه‌ی بیشتر برای برنامه‌ی آرتمیس، پیشنهاد جدید بزوس می‌تواند برای این سازمان جذاب باشد.

ضرب‌الاجل دیوان محاسبات برای صدور حکم، دوم اوت یا دوشنبه‌ی هفته‌ی آینده به‌پایان می‌رسد. دیوان در حکم خود می‌تواند به ناسا پیشنهاد دهد که برنامه‌ی واگذاری قرارداد را دوباره به‌راه بیندازد و در تصمیمش بازنگری کند. این امکان نیز وجود دارد که اعتراض بلو ارجین رد و برنامه‌ی کنونی ناسا از سرگرفته شود. ناگفته نماند که احکام دیوان محاسبات الزام‌آور نیست.

• بلو ارجین جف بزوس و سه مسافر دیگر را با موفقیت به فضا پرتاب کرد
• انتخاب استارشیپ به‌عنوان ماه نشین، آینده پروازهای فضایی را دگرگون خواهد کرد

بلو ارجین از زمان طرح اعتراض خود، با اتخاذ راهبردی درتلاش بوده است تا پیش از صدور حکم دیوان محاسبات، ناسا را به انجام «اقدام اصلاحی» در برنامه‌ی سامانه‌ی فرود انسانی متقاعد کند.  باب اسمیت، مدیرعامل بلو ارجین در ماه مه به واشنگتن سفر کرد و روند طولانی بررسی اعتراض به‌دست دیوان به لابی‌گران بلو ارجین فرصت داد تا قانون‌گذاران کنگره را به اختصاص ده میلیارد دلار بیشتر به برنامه‌ی سامانه‌ی فرود انسانی ترغیب کنند. بخشی از این بودجه  احتمالا می‌تواند به پشتیبانی از ماه‌نشین بلو ارجین کمک کند.

اما هر دو شاخه‌ی راهبرد بلو ارجین ممکن است طبق برنامه پیش نرود. متمم افزایش بودجه‌ی ناسا که پس از تصویب سنا اکنون درحال بررسی در مجلس نمایندگان است، از سوی منتقدان با عنوان «طرح نجات مالی بزوس» نامیده می‌شود. علاوه‌براین، اعتراضات ارسال‌شده به دیوان محاسبات نیز به‌ندرت موفقیت‌آمیز هستند.

پیشنهاد تخفیف دو میلیارد دلاری بزوس، تازه‌ترین و احتمالا سرسختانه‌ترین تلاش بلو ارجین برای اقناع ناسا به‌منظور انتخاب طرح پیشنهادی بلو مون است. اما این نخستین پیشنهاد بزوس نیست. به‌نقل از ورج، در سال ۲۰۱۹، به‌دنبال رونمایی پرزرق و برق از سطح‌نشین قمری بلو مون در واشنگتن دی‌سی، بزوس با جیم برایدنستاین، مدیر وقت ناسا ملاقات کرد تا پیشنهاد پرداخت ۳۰ درصد از هزینه‌ی مأموریت نمایشی ماه‌نشین بلو ارجین (تقریبا ۲۰۰ میلیون دلار) را به او بدهد.

پس از رونمایی بلو مون، بلو ارجین گروهی را با عنوان «تیم ملی» با حضور شرکایی نظیر لاکهید مارتین و نورثروپ گرومن تشکیل داد. تحت این همکاری، نورثروپ عنصر انتقال بلو مون را می‌سازد؛ قطعه‌ای که با آغاز سفر ماه‌نشین به سطح قمری به جداسازی آن از ماژول درحال‌گردش به دور ماه کمک خواهد کرد. لاکهید مارتین نیز تمرینات پرواز سرنشین‌دار و ساخت ماژول صعود را هدایت خواهد کرد؛ قطعه‌ای از ماه‌نشین که از روی سطح ماه به سمت ایستگاه فضایی درحال گردش به دور ماه به‌نام گیت‌وی پرتاب خواهد شد.