نقش چشمگیر فعالیت های انسانی در افزایش آتش سوزی جنگل ها
یک مطالعه‌ی جدید نشان می‌دهد که تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی، باعث شده تا وسعت آتش‌سوزی‌های رخ داده در غرب آمریکا در ۳۰ سال گذشته به میزان دو برابر افزایش پیدا کند. طبق این مطالعه، از سال ۱۹۸۴ افزایش دما و خشکی حاصل از آن باعث شده است تا مساحتی به مقدار ۲۵۰۰۰ کیلومتر مربع به مناطقی که دچار آتش‌سوزی می‌شوند اضافه شود. این رقم با مجموع مساحت‌های دو ایالت ماساچوست (Massachusetts) و کِنتیکِت (Connecticut) برابری می‌کند.
نویسندگان این تحقیق هشدار می‌دهند که اگر روند فعلی گرمایش زمین ادامه یابد، میزان آتش‌سوزی‌ها به صورت تصاعدی افزایش خواهد یافت. این تحقیق در ژورنال انتشارات آکادمی ملی علوم (Proceedings of the National Academy of Sciences) چاپ شده‌است. یکی از نویسندگان این تحقیق، پارک ویلیامز (Park Williams) از دانشگاه کلمبیا و متخصص در زمینه‌ی اقلیم‌شناسی زیستی، در این باره می‌گوید:
اینکه ما برای پیش‌گیری و مهار آتش‌سوزی‌ها چقدر تلاش و هزینه کنیم اهمیتی ندارد، چون سال به سال تعداد و وسعت آنها بیشتر می‌شود و دلیلش هم روشن است؛ زیرا آب و هوا سریعا در حال تغییر است. ما باید هر چه سریع‌تر خودمان را برای آتش‌سوزی‌های گسترده آماده کنیم. آتش‌سوزی‌هایی که تا به حال هیچ نسلی از بشر با آن روبرو نشده است.
افزایش سریع آتش‌سوزی در جنگل‌های غربی آمریکا از دهه‌ی ۱۹۸۰ شروع شد و از آن موقع تا کنون، هر ساله وسعت، تعداد و همچنین مدت فصل آتش‌سوزی بیشتر می‌شود. حالا بیشتر محققان و مقامات رسمی، تغییرات اقلیمی ناشی از فعالیت‌های انسانی را دلیل این افزایش می‌دانند. این مطالعه‌ی جدید شاید اولین تحقیقی باشد که افزایش آتش‌سوزی‌ها را به صورت عددی ارائه داده است. نویسنده‌ی اصلی مقاله، جان اباتزاوقلو (John Abatzoglou)، پروفسور جغرافیا از دانشگاه ایداهو (Idaho) در این باره می‌گوید:
افراد زیادی را می‌بینیم که در مورد تغییرات اقلیمی و آتش‌سوزی حرف می‌زنند. برای مثال سال گذشته رییس سازمان آتش‌نشانی و فرماندار کالیفرنیا در اظهار نظری عجیب گفتند که این آتش‌سوزی‌ها برای ایالت ما عادی شده است. حالا ما برای اینکه جدیت این مسئله را به مسئولان نشان دهیم باید آن را به صورت عددی بیان کنیم.
گرمایش باعث خشک شدن زمین می‌شود و به شروع آتش‌سوزی کمک می‌کند. هوای گرم‌تر، رطوبت بیشتری را نگه می‌دارد، بنابرین با افزایش دمای هوا رطوبت از گیاهان و خاک وارد هوا می‌شود و باعث از بین رفتن آنها می‌شود. دمای میانگین در جنگل‌های غرب آمریکا در ۴۰ سال گذشته تا ۲.۵ درجه فارنهایت (تقریبا ۱.۵ درجه) بیشتر شده و انتظار می‌رود که این روند ادامه یابد. نتیجه‌ی خشک شدن زمین‌ها، شروع آتش‌سوزی است. سال گذشته آقای ویلیامز مقاله‌ای را منتشر کرد. وی در این مقاله به توضیح این پرسش اساسی پرداخته بود که رطوبت زمین به چه شکلی می‌تواند باعث وخیم‌تر شدن خشک‌سالی‌های ایالت کالیفرنیا شود.
البته دلیل افزایش آتش‌سوزی‌ها فقط گرم شدن هوا نیست. بلکه محققان بر این باورند که فاکتورهای دیگری هم در این امر دخیل هستند. یکی از آنها نوسانات آب و هوایی بلندمدت در اقیانوس آرام است که باعث شده تا توفان‌های کمتری به سمت غرب آمریکا حرکت کند. عامل دیگر نیز خود عملیات مهار آتش است. محققان می‌گویند وقتی آتش‌نشانان جلوی پیشروی آتش به مناطق مجاور را می‌گیرند، آن مناطق خشک‌تر از قبل می‌شوند و بعدا می‌توانند باعث شروع آتش‌سوزی‌های شدیدتر و گسترده‌تری شوند. باید گفت هزینه‌ی مبارزه با آتش‌سوزی‌ها به طور سرسام‌آوری افرایش پیدا کرده‌است. در سال گذشته دولت فدرال به تنهایی بودجه‌ی ۲.۱ میلیارد دلاری برای این کار تخصیص داد. آقای اباتزاوقلو در این باره می‌گوید:
این بودجه‌ها برای سرکوب آتش‌سوزی‌ها بسیار موثر بودند، اما مشکل اینجاست که از این به بعد چنین نخواهد بود.
نویسندگان تحقیق اخیر برای بررسی تبعات گرمایش هوا از هشت سیستم مختلف اندازه‌گیری خشکی جنگل‌ها استفاده کردند. معیار شدت خشکسالی پالمر (Palmer Drought Severity Index)، معیار خطر آتش‌سوزی مک‌آرتور ( MacArthur Forest Fire Danger Index) و سیستم کانادایی رتبه‌بندی خطر آتش‌سوزی (Canadian Forest Fire Danger Rating System) نیز از سیستم‌های به کار گرفته شده در روند پژوهش بودند. سپس اطلاعات این معیارها با مدل‌های آتش‌سوزی و تغییرات اقلیمی در ابعاد بزرگ، مقایسه شدند. اطلاعات به دست آمده نشان داد که ۵۵ درصد خشکی هوایی که می‌تواند منجر به آتش‌سوزی شود، ناشی از تغییرات اقلیمی حاصل از فعالیت‌های انسانی است. محققان می‌گویند که نقش تغییرات اقلیمی در خشکی هوا از سال ۲۰۰۰ افزایش داشته است و همین روند ادامه خواهد یافت.
ویلیامز و اباتزاوقلو می‌گویند، فاکتورهایی که خودشان ناشی از گرمایش زمین هستند را در این تحقیق بررسی نکرده‌اند. این فاکتورها شامل میلیون‌ها درختی است که در سال‌های اخیر توسط سوسک‌ها از بین رفته‌اند. رابطه‌ی سوسک‌ها و تغییرات اقلیمی به این شکل است که سوسک‌ها، هوای گرم را ترجیح می‌دهند. گرمی هوا همچنین باعث ذوب زودتر از موعد برف‌های زمستان می‌شود و به تبع آن رطوبت خاک در فصل بهار کم می‌شود و این امر نیز یکی دیگر از فاکتورهای موثر است. البته گفتنی است که مطالعه‌ی فوق شامل علف‌زارها نبوده است. میزان وقوع آتش‌سوزی‌ها در علف‌زارها بالاست اما آقای اباتزاوقلو می‌گوید:
تاکنون دلیل محکمی مبنی بر وجود ارتباط بین تغییرات اقلیمی و آتش‌سوز‌های علف‌زارها پیدا نشده است. در عوض گفته می‌شود که رشد سریع علف‌های هرز اصلی‌ترین علت آن است.
مایک فلانگیان (Mike Flannigan)، محقق در زمینه آتش‌سوزی از دانشگاه آلبرتا (Alberta) بر این عقیده است که مطالعات قبلی به بررسی اثرات تغییرات اقلیمی در مناطقی از کانادا پرداخته بودند ولی هیچ تحقیقی بر روی آمریکا در این ابعاد وجود نداشته است. او می‌گوید:
این تحقیق عالی است، چون توانسته اثرات ایجاد شده را به صورت عددی بیان کند؛ آن هم در ابعاد کشوری.
آتش‌سوزی منابع طبیعی در سراسر جهان در حال افزایش است. چندی پیش آتش‌سوزی گسترده‌ای در مناطق شمالی شهر فورت مک‌فوری (Fort McMurray) و همچنین آلبرتا اتفاق افتاد. آتش‌سوزی به این مناطق محدود نشده بلکه اکنون به مناطق تندرا (دشت‌های بی‌درخت) نیز سرایت یافته است. شاید بتوان گفت برای هزاران سال کسی در تندراها آتش ندیده بود.
انتظار نمی‌رود که در همه‌ی مناطق آتش‌سوزی‌ها بیشتر شود. آقای جرمی لیتل (Jeremy Littell) بوم‌شناس که با سازمان تحقیقات جغرافیایی ایالات متحده همکاری می‌کند، در این مورد می‌گوید:
افزایش آتش‌سوزی‌ها در مناطق مختلف با پیش‌بینی‌ها مطابقت دارد. اما در بسیاری از مناطق جنگلی، ارتباط بین تغییرات اقلیمی و وقوع آتش‌سوزی‌ها خیلی واضح نیست.
تا کنون، آتش‌سوزی‌های بزرگی در تابستان وجود داشته است، اما نه به اندازه‌ی سال قبل. امسال حدود ۱۵ هزار کیلومتر مربع از جنگل‌های آمریکا و عمدتا جنگل‌های غربی، بر اثر آتش‌سوزی از بین رفته‌اند، از ایالت واشنگتن گرفته تا داکوتا و تگزاس. بعضی از دانشمندان می‌گویند که ممکن است آتش‌سوزی‌های بیشتری بین ماه‌های سپتامبر و دسامبر در بعضی از مناطق به وجود آید. دلیل آن هم اینست که بادهای صحرایی در مناطقی شروع به وزش می‌کنند که به مدت شش ماه کاملا خشک شده‌اند.
اثرات این آتش‌سوزی‌ها تنها از بین رفتن درختان و مراتع نیست بلکه گاز تولید شده در پی آتش‌سوزی‌ها بر روی سلامت انسان تاثیر طولانی‌مدت دارد. تخمین زده می‌شود که سالانه ۳۴۰ هزار نفر در سراسر دنیا، به خصوص در آفریقا و جنوب شرقی آسیا به دلیل آلودگی‌های ناشی از آتش‌سوزی‌های منابع طبیعی جان خود را از دست می‌دهند. کربن دی‌اکسیدی که وارد هوا می‌شود باعث تشدید اثرات گلخانه‌ای می‌شود و گرمی و خشکی زمین را بیشتر می‌کند. دوده‌های ناشی از آتش‌سوزی نیز بعدا روی برف و یخ می‌نشیند و باعث جذب بیشتر گرما و ذوب سریع‌تر آنها می‌شود.
بسیاری از دانشمندانی که بر روی این موضوع تحقیق می‌کنند بر این عقیده هستند که افزایش آتش‌سوزی جنگل‌های غربی آمریکا برای سال‌های متمادی ادامه خواهد یافت. آقای ویلیامز و بسیاری از افراد دیگر باور دارند که این آتش‌سوزی‌ها تا جایی افزایش خواهد یافت که زمین‌های مستعد آتش‌سوزی دیگر پیوسته نخواهند بود، بلکه بصورت تکه‌تکه در‌خواهند آمد و در آن صورت است که پیشروی آتش متوقف می‌شود. اما آقای ویلیامز درباره‌ی چنین برداشتی می‌گوید:
هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که حاکی از رسیدن به آن مرحله باشد. من انتظار دارم که روند افزایش تصاعدی دفعات آتش‌سوزی حداقل برای چند دهه آینده ادامه یابد. کار عاقلانه این است که از سر راه آتش کنار برویم. کسانی که در مناطق جنگلی زندگی می‌کنند و تنها یک جاده برای دسترسی به سایر مناطق دارند، قطعا باید نگران این موضوع باشند.
نظرات