یک جهش ژنی خاص در بدن می تواند پتانسیل چاقی افراد را افزایش دهد
دانشمندان برای انجام یک آزمایش، یک بوفه‌ی فروش مواد خوراکی را زیر نظر گرفته‌اند که در آن افراد می‌توانستند آزادانه هر غذایی را که می‌خواهند، انتخاب کنند. آنها در آزمایش خود به این نتیجه رسیده‌اند که یک جهش ژنی نادر روی اشتهای افراد تاثیر می‌گذارد و کسانی که با این جهش به دنیا آمده‌اند به طور قابل توجهی تمایل بیشتری برای دریافت مواد غذایی چرب دارند و از سویی هم گرایش کمتری به خوردن مواد غذایی شیرین از خود نشان می‌دهند.
در حالی که بسیاری از ما از خوردن غذاهای سرشار از چربی لذت می‌بریم، اما تحقیقات نشان می‌دهد که افراد با یک جهش در ژن گیرنده‌ی ملانوکاروتین 4 (MCR4) خود، تمایل بیشتری نسبت به دیگران برای دریافت چربی‌ها نشان می‌دهند و این موضوع حتی در مواقعی که چربی غذا به صوت پنهان باشد نیز برقرار است. صدف فاروقی (Sadaf Farooqi) از دانشگاه کمبریج در انگلستان در این باره می‌گوید:
کار پژوهشی ما نشان می‌دهد که حتی اگر شما ظاهر و طعم مواد غذایی را نیز به طور سختگیرانه کنترل کنید، مغز ما همچنان می‌تواند تا محتوای مواد مغذی را شناسایی کند.
فاروقی و گروهش برای انجام آزمایش خود، ۵۴ نفر را برای حضور در بوفه‌ای که نوعی خوراک مرغ پرطرفدار را سرو می‌کرد، ترغیب کردند. در این گروه ۵۴ نفری، تعداد ۲۰ نفر از آنها دارای اندام لاغر بودند و ۲۰ نفر دیگر نیز دارای اضافه وزن بوده و ۱۴ نفر هم دارای جهشی در ژن MCR4 خود بودند.
به گفته‌ی محققان، در حدود ۱ نفر از هر ۱۰۰ فرد چاق دارای این نقص در ژن MC4R است که باعث می‌شود احتمال افزایش رویه‌ی وزن در آنها نسبت به دیگران بیشتر باشد. چنین نقصی باعث قطع عملکرد گیرنده‌ی ملانوکورتین ۴ می‌شود که این اتفاق سبب می‌شود تا سیگنال‌های نشانگر حس سیری در مغز به خوبی پردازش نشوند.
در این آزمایش، به هر یک از سه گروه شرکت‌کننده، تست طعم‌های متفاوتی از دست‌پخت‌های گوناگون کرمای مرغ داده شد. سه ادویه‌ی کاری هم در آنها به کار برده شد تا ظاهر و طعم همگی آنها یکسان به نظر برسند. اما این غذاها در واقع دارای مقادیر کم، متوسط، و بالایی از چربی در یک ظرف یکسان بودند. به عبارت دیگر محتوای چربی ۲۰ درصد، ۴۰ درصد و ۶۰ درصد از کالری موجود در غذاها به ترتیب به آزمایش‌شوندگان ارایه شده است.
پس از نمونه‌برداری از هر غذا، شرکت‌کنندگان آزاد بودند تا از بشقابی که دوست دارند و به هر مقدار دلخواهی غذا بخورند. هنگامی که غذا خوردن همه‌ی گروه‌ها به پایان رسید و تقریبا همه‌ی آنها به طور کلی مقدار یکسانی از مواد غذایی را خورده بودند، محققان دریافتند که شرکت‌کنندگانی با جهش در ژن MC4R تقریبا به میزان دو برابر افراد دیگر از کرما با چربی بالا خورده‌اند. این میزان در قیاس با افراد عادی به مقدار ۹۵ درصد و نسبت به سایر افراد چاق هم به میزان ۶۵ درصد بیشتر بود.
اما باید توجه داشت که وجود ژن نامطلوب MC4R علاوه بر اینکه باعث می‌شود ما تمایل به دریافت چربی بیشتر داشته باشیم، از سویی نیز باعث می‌شود تا تمایل ما برای دریافت سایر مواد غذایی (شکر) کمتر شود.
در آزمایش دوم، از همان سه گروه خواسته شد تا بین سه دسر که در ظاهر یکسان بودند یکی را انتخاب کنند. این دسر که با نام اتون شناخته می‌شود از توت فرنگی، خامه، و مرنگ درست شده است. به شرکت‌کنندگان در این آزمایش سه نسخه از محتویات شکر متغیر با حالت‌های شکر پایین ( با تشکیل ۸ درصد از محتوای انرژی کلی)، متوسط (۲۶ درصد) و بالا (۵۴ درصد) داده شد.
این بار، شرکت‌کنندگان چاق و لاغر هر دو ترجیحشان برای صرف دسر با قند بالا بود، اما مشخص شد که گروه دارای جهش در ژن MC4R، میل کمتری در مقایسه با دو گروه دیگر برای جذب آن دارند و در پایان نیز این مرحله را با صرف مقدار کمتری از هر سه نوع دسر در مقایسه با سایر شرکت‌کنندگان لاغر و چاق به پایان رساندند.
در حالی که دانشمندان پیش از این هم می‌دانستند که وجود یک نقص در ژن MC4R باعث بیشتر شدن احتمال چاقی در افراد می‌شود، اما تیم پژوهشی باور دارند، این اولین باری است که مشخص می‌شود، جهش به طور خاص اشتهای فرد را برای جذب کربوهیدرات و چربی تحت تاثیر قرار می‌دهد. فاروقی در این باره گفته است:
بسیاری از اوقات، ما غذاهایی را می‌خوریم که هم در میزان چربی و هم در میزان قند دارای غلظت بالایی هستند. با آزمایش دقیق این مواد مغذی به طور جداگانه در این مطالعه و آزمایش یک گروه نسبتا نادر از افراد با ژن معیوب MC4R، ما توانستیم نشان دهیم که مسیرهای خاص مغزی می‌توانند روی اولویت‌های غذایی افراد تاثیر گذار باشند و به نوعی آنها را شکل دهند.
در حالی که وجود نقص در MCR4 ممکن است به عنوان یک جهش نسبتا بی‌فایده (و در واقع کاملا مضر) در مسیر تکامل ما به نظر برسد، محققان باور دارند که شاید روزی در زمان‌های گذشته و در بخش‌هایی از گذشته‌ی اولیه‌ی بشر، تمایل به دریافت چربی بیشتر و جستجو به دنبال محتویات با چربی بالا می‌توانسته است در نقش یک مکانیزم بقای کارآمد و مفید واقع شود. فاروقی بر این باور است که:
زمانی که غذای خیلی زیادی در دسترس فرد نباشد، ما نیاز به نوعی از انرژی داریم که می‌تواند ذخیره شود و در زمان نیاز هم قابل مصرف باشد. چربی‌ها به میزان دو برابر کالری را در هر گرم در قیاس با کربوهیدرات یا پروتئین‌ها فراهم می‌کنند و می‌توانند به آسانی در بدن ما ذخیره شوند. به این ترتیب، داشتن یک شاخص یا راهنمایی که شما را به خوردن مقدار بیشتری چربی در قیاس با شکر ترغیب کند، می‌تواند یک روش بسیار کارآمد برای مقابله با گرسنگی باشد. زیرا می‌دانیم که بدن ما تنها می‌تواند مقادیر محدودی از مواد را در خود ذخیره کند.
ما باید در نظر داشته باشیم که این یک مطالعه بسیار کوچک بوده و تنها یک نمونه‌ی محدود از شرکت‌کنندگان را هدف قرار داده است که در میان این شرکت‌کنندگان، کسانی هم حضور داشتند که یک ژن معیوب MC4R در بدنشان بوده است. با این تفاسیر می‌توانیم بگوییم که هنوز برای ایجاد یک برداشت کلی از یافته‌های اخیر و همچنین تعمیم دادن آنها به جمعیت‌های گسترده‌تر بسیار زود است.
اما اگر نتایج به دست آمده در این پژوهش در تحقیقات گسترده‌تر نیز تکرار شوند، در آن صورت می‌توانند به ما کمک کنند تا دانش بیشتری را در مورد عوامل محرک چاقی به دست آوریم. این در حالی است که بر پایه‌ی گزارش‌های اخیر، در حال حاضر شمار افراد چاق در جهان بیش از افراد لاغر است و بنابراین دانش و اطلاعات بیشتر در این خصوص مسلما از چیزهایی است که اکنون به شدت به آن نیاز داریم.
متخصص تغذیه آماندا سالیس (Amanda Salis) از دانشگاه سیدنی استرالیا که در این تحقیق نقشی نداشته است، در گفتگو با بیانکا نوگرادی در ABC گفت:
این مطالعه از یک جهت واقعا خوب است. زیرا توانسته با یک روش کنترل شده و محتاطانه‌ی علمی نشان دهد که افراد با تنوع‌های ژنی مشخص، دارای کشش بیشتری برای دریافت مواد غذایی پرچربی‌تر و همچنین غذاهای با غلظت انرژی بالاتر هستند که این موضوع می‌تواند سبب افزایش نرخ چاقی آنها شود.
آنها به طور مداوم دارای تمایل برای خوردن هستند و بر پایه‌ی پژوهش فوق، تمایل موجود در آنها صرفا برای خوردن همه‌ی غذاها نیست. بلکه بیشتر و به طور خاص برای دریافت غذاهایی است که دارای چربی باشند.
در پایان باید اشاره کنیم که این یافته‌ها در مجله‌ی Nature Communications منتشر شده است.
نظرات