بازار ۷۵ هزار میلیارد تومانی BNPL در ایران؛ اسنپ‌پی رهبر بازار اعتبار خرد است

اواخر دهه ۹۰ بود که زندگی زیر فشار تورم قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرد و راهکارهای سنتی دیگر پاسخ‌گو نبودند و هیچ راهکار مناسب دیگری هم برای تامین اعتبار وجود نداشت، با تکیه بر ظرفیتی که با رشد تجارت الکترونیک و دیجیتالی شدن خرید اقساطی، نسل اول پلتفرم‌های BNPL متولد شد.

این صنعت تا پایان سال ۱۴۰۳ بیش از ۵ میلیون کاربر فعال داشته و ضریب نفوذی که گزارش جدید تکراسا برای این صنعت برآورد کرده حدود ۱۵ درصد است. به‌طور میانگین مبلغ تخصیص اعتبار به هر کاربر ۵ تا ۴ میلیون تومان بوده است.

در جهان، از فین‌تک‌های تخصصی BNPL گرفته تا بانک‌ها، نئوبانک‌های، فروشگاه‌های آنلاین، شبکه‌های کارتی و سوپراپلیکیشن‌ها سرویس «الان بخر، بعدا پرداخت کن» را ارائه می‌دهند.

در ایران هم به جز فین‌تک‌های تخصصی این حوزه، بانک‌ها، بتابانک‌ها، تسهیلات‌یارها، سوپراپلیکیشن‌های مالی، گروه‌های مالی و فروشندگان کالا و خدمات سرویس BNPL دارند. در حال حاضر، صنعت BNPL ایران حالا ۱۳ بازیگر دارد: اسنپ‌پی، تارا، دیجی‌پی، ازکی‌وام، کیپاپی، داریک، ترب‌پی، مینی‌پی، ثمین‌پی، دکترپی، زرین‌پلاس، داراکارت و اوانو.

آمارهای سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که این بازار حجم اعتبار مصرف‌شده ۷۵ هزار میلیارد تومانی و مجموعا ۴۰ میلیون تراکنش سالانه داشته است. ۵۰ هزار میلیارد تومان (معادل ۶۷ درصد) از سهم این بازار ۷۵ همتی اعتباراتی بوده که به مصرف‌کنندگان نهایی و مشتریان داده شده (B2C بوده) و ۳۳ درصد از آن که معادل ۲۵ همت است به مشتریان سازمانی (B2B2C) ارائه شده است.

در گزارش تکراسا از صنعت BNPL رهبر این بازار در بخش اعتبارات B2C اسنپ‌پی بوده است. این برآورد بر مبنای حجم اعتبار مصرف‌شده به‌عنوان معیار تعیین سهم بازار بازیگران انجام شده است.

این پلتفرم با ارائه خدمات متنوع از یک سو، فرهنگ خرید اقساطی را جا انداخته و به در دسترس قرار گرفتن امکان خرید برای همه افراد کمک کرده است و از طرف دیگر باعث افزایش فراگیری مالی شده و از همین مسیر به بهبود تجربه مشتری کمک کرده است.

به کمک پلتفرم‌های فعال در صنعت BNPL، مثل اسنپ‌پی همه افراد حتی آن‌ها که فاقد رتبه اعتباری هستند امکان دسترسی به منابع مالی برای تامین نیازهایشان را پیدا می‌کنند. به‌علاوه، خدمات دیجیتال و همیشه در دسترسی که این پلتفرم‌ به کاربران می‌دهد به صرفه‌جویی در وقت و هزینه آن‌ها کمک کرده و به خرید راحت‌تر نزدیک‌شان می‌کند.

علاوه بر کاربران، پذیرندگان هم بخش دیگری از صنعت BNPL هستند که به کمک اسنپ‌پی افزایش فروش را تجربه می‌کنند؛ به‌ویژه آن دسته از فروشندگان و کسبه‌ از طریق این پلتفرم‌ها می‌توانند به کاربران آنلاین دسترسی پیدا کنند و دایره مشتریان خود را گسترده‌تر کنند.

در این صنعت مزایایی وجود دارد که تمایل افراد به استفاده از سرویس «الان بخر، بعدا پرداخت کن» را نسبت به فرایندهای دریافت وام و تسهیلات بیشتر می‌کند. مثلا سریع و ساده بودن زمان و فرایند دریافت، ضروری نبودن ارائه چک و ضامن و بدون کارمزد و بهره بودن از مهم‌ترین مزایای خدمات BNPL نسبت به تسهیلات‌یاری است.

البته در مقابل، مبالغ بالاتری که وام‌ها و تسهیلات دارند و مهلت طولانی‌تری که برای بازپرداخت‌شان به وام‌گیرنده‌ها داده می‌شود جزو برتری‌های تسهیلات‌یاری نسبت به سرویس‌ «الان بخر بعدا پرداخت کن» است.

با این حال، در سال‌های اخیر همواره میزان استقبال از پلتفرم‌های این صنعت بیشتر شده و افراد بیشتری به کاربران همیشگی این پلتفرم‌ها تبدیل شده‌اند. آمارهای پلتفرم‌ها از میزان کاربران‌شان گواه همین رشد است.

برای مثال، اسنپ‌پی در سال ۱۴۰۳ رشد در تمام شاخص‌ها را تجربه کرده و به رشد ۲۹۵ درصدی در سرویس «اعتبار اقساطی» خود از حیث مجموع مبلغ سفارش‌ها رسیده و رشد ۲۰۲ درصدی در تعداد سفارش‌ها را هم ثبت کرده است.

آمارهایی که این پلتفرم از کمپین بلک‌فرایدی اخیر خود منتشر کرده هم اعداد و ارقام قابل توجهی دارد. اسنپ‌پی در این کمپین ۶۵۰ هزار سفارش ۴ قسطه را فقط در یک روز به دست آورده و ۵.۳ همت فروش را در کمپین بلک‌فرایدی ثبت کرده است.

بخش دیگری از داده‌های گزارش تکراسا نشان می‌دهد افراد از اعتبار BNPL بیشتر برای خرید کالای دیجیتال استفاده می‌کنند. کالاهای سوپرمارکتی، طلا و زیورآلات، مد و پوشاک و محصولات زیبایی و سلامت هم سایر دسته‌بندی‌های کالایی محبوب کاربران هستند.

رواج فرهنگ خرید اقساطی در ایران و به‌صرفه‌تر بودن آن نسبت به خرید نقدی باعث شده سرعت رشد در این صنعت بسیار زیاد باشد. افزایش استفاده افراد از خدمات اعتباری و خرید قسطی کالا و خدمات شدت رقابت در میان بازیگران BNPL را بالا برده است. پلتفرم‌های فعال در این صنعت همچون اسنپ‌پی با ایجاد امکان مدیریت منابع به افراد کمک می‌کنند هوشمندانه‌تر و دقیق‌تر از دارایی‌های خود استفاده کنند و میزان مخارج و هزینه‌هایشان را مدیریت کنند.

ارزیابی‌های تکراسا نشان می‌دهد میزان نوآوری در این صنعت در سطح متوسط است و با این که میزان آگاهی از مزایا و کاربردهای آن هم در حد متوسطی است. ضریب نفوذ صنعت BNPL در بازار در دوره رشد قرار دارد؛ در بخشی از گزارش در همین خصوص آمده است:

صنعت BNPL از منظر «ضریب نفوذ در بازار» در ابتدای دوره رشد قرار دارد. برآورد می‌شود تنها ۱۲.۵ تا ۱۵ درصد از بازار تاکنون از اعتبار استفاده کرده باشند. از حیث «درآمد» نیز در مقایسه با حجم تراکنش سایز ابزارهای پرداخت، همچنان در ابتدای دوره رشد است.

اتخاذ رویکردهای توسعه‌محور در تنظیم‌گری این صنعت که مبتنی بر تسهیل‌گری و ایجاد فضای باز رقابتی باشد می‌تواند محدودیت‌ها در این صنعت را کمتر کند. از سوی دیگر تنوع بخشیدن و افزایش کیفیت مدل‌های اعتبارسنجی هم می‌تواند فرصتی ایجاد کند که این صنعت برای رشد مسیر هموارتری را طی کند.