مهاجرت طلا از گاوصندوق به گوشی‌های هوشمند: گزارش تکراسا از تغییر رفتار اقتصادی جامعه

گزارش تکراسا از صنعت خرید و فروش آنلاین طلا، تصویری از تغییر رفتار اقتصادی مردم ایران ارائه می‌دهد. داده‌ها نشان می‌دهد طلا از گاوصندوق‌ها به گوشی‌های هوشمند مهاجرت کرده و با کاهش میانگین ارزش معاملات، به ابزاری برای حفظ ارزش پول در زندگی روزمره تبدیل شده است.

نوسانات ارزی، کاهش مداوم ارزش ریال، تشدید فشارهای تورمی و افزایش قیمت جهانی طلا، این فلز گران‌بها به ابزاری کلیدی برای حفظ ارزش دارایی سرمایه گذاران خرد تبدیل شد.

- گزارش سال ۱۴۰۴ خرید و فروش طلا، تکراسا

شاخص اصلی برای اثبات روزمره شدن طلا، کاهش میانگین مبلغ معاملات است؛ میانگین مبلغ هر معامله توسط کاربران فعال، ۵٫۶ میلیون تومان ثبت شده است و میانگین حجم هر معامله حدود ۱٫۳ گرم است. این ارقام تایید می‌کند که کاربران به‌جای انتظار برای پس‌انداز مبالغ کلان، نقدینگی جاری خود را به طلا تبدیل می‌کنند.

طبق نقل‌قولی که مصطفی اکرمی، مدیرعامل میلی در این گزارش دارد، با رشد قیمت طلا و افت قدرت خرید مردم، جذابیت سرمایه‌گذاری در مصنوعات به دلیل کارمزد ساخت و اجرت بالا کاهش یافته و طلای آب‌شده به گزینه اصلی سرمایه‌گذاری خرد با هزینه کمتر تبدیل شده است.

میانگین حجم کل ذخیره طلای هر کاربر فعال نیز تنها ۱٫۵ گرم است. حجم کل معاملات خرید و فروش در این پلتفرم‌ها طی سال ۱۴۰۳ بین ۱۶ تا ۱۹ تن برآورد شده که ارزشی معادل ۷۰ تا ۸۰ هزار میلیارد تومان دارد. این حجم از گردش مالی نشان‌دهنده جریان مداوم نقدینگی خرد به سمت این بازار است.

پلتفرم‌های طلاین، اینوی و داریک در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در شاخص رضایت‌مندی کاربران در فروشگاه‌های نرم‌افزاری، طلاین و گلدیکا در کنار میلی بالاترین امتیاز را کسب کرده‌اند. این موضوع نشان می‌دهد تجربه کاربری و سهولت فرایند خرید آنلاین طلا، عامل تعیین‌کننده در جذب وفاداری مشتریان خرد است.

سال ۱۴۰۳ و هم‌زمان با جنگ ۱۲ روزه، صنعت طلای آنلاین با چالش مواجه شد. در شرایط عادی، درخواست تحویل فیزیکی طلا بین ۵ تا ۱۰ درصد است؛ اما در زمان تنش‌ها، این رقم به ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش یافت.

در این بازه زمانی، محدودیت‌های اعمال‌شده بر درگاه‌های پرداخت و فرایند برداشت طلا از بانک کارگشایی، موجب اختلال در نقدشوندگی دارایی کاربران شد. پیامد این اتفاق، افت ۲۵ تا ۳۰ درصدی ذخایر طلای پلتفرم‌ها نزد بانک کارگشایی پس از فروکش کردن بحران بود. این رخداد نشان داد که اعتماد کاربران به نقدشوندگی در لحظه، آسیب‌پذیرترین بخش این اکوسیستم است.

صنعت طلای آنلاین با چالش نظارت چندگانه روبه‌روست و بانک مرکزی، سازمان بورس و نهادهای امنیتی هر کدام رویکرد متفاوتی به این بازار دارند. چالش اصلی، الزام به ذخیره ۱۰۰ درصدی طلا نزد خزائن مورد تایید است.

گزارش تکراسا از آمار پلتفرم‌ها در سال ۱۴۰۳ برای آینده این صنعت در افق ۴ ساله، چهار سناریو را ترسیم کرده است. بهترین و بدترین سناریوها این است:

• سناریوی مطلوب با عنوان «اکوسیستم مبتنی بر طلا»، در صورت رویکرد توسعه‌محور رگولاتور و رشد قیمت طلا، این فلز به پشتوانه خدمات مالی و اعتباری تبدیل می‌شود.
• در مقابل، سناریوی «رونق در سایه» است که پیش‌بینی می‌کند اگر تقاضای مردم بالا باشد اما رگولاتور محدودیت ایجاد کند، بازار به سمت معاملات زیرزمینی و غیرشفاف حرکت می‌کند.

داده‌های گزارش نشان می‌دهد طلا در ایران کارکرد سنتی خود را تغییر داده است. ۱۰ میلیون ایرانی با میانگین خرید ۱٫۳ گرم، طلا را به ابزاری برای مدیریت نقدینگی روزمره تبدیل کرده‌اند. تداوم این مسیر، وابسته به تصمیم نهادهای ناظر برای پذیرش طلا به‌عنوان یک پشتوانه مالی نوین یا برخورد با آن به‌عنوان یک کالای صرفا امنیتی است.