چین سرانجام در ساخت خودکار به خودکفایی رسید

در هفته‌ای که گذشت، ژی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین در انجمن اقتصاد جهان در داووس سوئیس از تجارت آزاد در جهان حمایت و از مخالفت روز‌افزون با جهانی‌سازی انتقاد کرد. در همان زمان و داخل وطن او داستانی دیگر مطرح شد که نقش چین را در تجارت جهانی پیچیده‌تر و قدری متفاوت‌تر نشان می‌داد.

این ماجرا مربوط به خودکار می‌شود؛ همان وسیله‌ی ساده‌ای که همه روی میز کار خود دارند. چین سال‌ها بود که تلاش می‌کرد تا در تولید آن به خودکفایی کامل برسد. ماه گذشته بالاخره چین توانست به هدف دیرینه‌ی خود برسد و خبرش در تمام رسانه‌های چینی منتشر شد. مثلاً توئیتر انگلیسی زبان باشگاه خبری ژینهوا در این مورد گفته:

بالاخره چین توانست نوک خودکار را که سال‌ها از خارج کشور وارد می‌کرد، در داخل کشور بسازد.

برای کسی که در خارج از چرخه‌ی تولید خودکار قرار دارد، بسیار سخت خواهد‌ بود که بفهمد چرا خودکفایی در تولید خودکار حائز اهمیت است. چین در حال حاضر سالانه ۳۸ میلیارد خودکار تولید می‌کند که در واقع ۸۰ درصد خودکار تولیدشده در جهان را تشکیل می‌دهد. مشخص است که این تعداد خودکار بسیار زیاد است اما یک نکته در این میان وجود دارد: چین مدت‌ها بود که تلاش می‌کرد بتواند مهم‌ترین بخش خودکار را با بهترین کیفیت بسازد، مهم‌ترین بخش خودکار نوک آن است.

نوک خودکار مهم‌ترین بخش آن محسوب می‌شود. در نوک خودکار یک توپ بسیار کوچک وجود دارد که در محلی شبیه به سوکت قرار گرفته و به این ترتیب نوک خودکار را به محل ذخیره‌ی جوهر متصل می‌کند و باعث می‌شود خودکار بتواند به‌طور ممتد بنویسد. ساخت نوک خودکاری که بتواند برای مدت طولانی به‌راحتی بنویسد، نیاز به ابزارهای دقیق و استیل بسیار ظریف دارد و چین سال‌ها بود که نمی‌توانست نوک خودکاری تولید کند که قابل رقابت با تولیدات خارجی باشد.

تعداد ۳۰۰۰ کارخانه در چین خودکار تولید می‌کنند، اما هیچ‌یک از آن‌ها تکنولوژی لازم برای تولید نوک خودکار را ندارند. به همین دلیل ۹۰ درصد نوک‌های خودکار و لوله‌ی خودکار مورد نیاز در چین از ژاپن، آلمان و سوئیس وارد می‌شد (رسانه‌های چینی این گزارش را داده‌اند). براساس گزارش مرکز صنایع سبک ملی چین، این واردات باعث شده‌ است که سالانه ۱۷٫۳ میلیون دلار به این صنعت تحمیل شود.

خبر ناتوانی چین در تولید یک خودکار باکیفیت، زمانی همه‌جا را فرا گرفت که لی کگیانگ (Li Keqiang)، نخست وزیر چین، سال ۲۰۱۵ در کنفرانسی در پکن خودکاری را نشان داد و گفت که خطوط نوشته‌شده با این خودکار چینی بسیار نامنظم است. برای آقای لی شکست در تولید خودکار نشانه‌ی ضعف اقتصادی چین بود.

واقعیت این است که ما نمی‌توانیم خودکاری بسازیم که نوشتن با آن بسیار روان باشد.

سخنان جناب نخست وزیر باعث توجه صنعت خودکارسازی در چین شد، چون مشخصاً خودکار، موضوعی نبود که به‌طور معمول در میان سخنان سیاستمداران باشد. این کارخانه‌های خودکارسازی خوشحال بودند که می‌توانند خودکارهای نه چنان مرغوب بسازند و آن‌ها به دلیل قیمت ارزانشان به‌راحتی به خارج از کشور صادر شوند. اما در سخنرانی یادشده به آن‌ها گفته شد که انتظار می‌رود بتوانند قدم‌های بلندتری بردارند.

هوانگ ژینگ هوا (Huang Xinghua) رئیس شرکت خودکارسازی پلاتینیوم (Platinum) گفته است:

دولت پیش از این کارخانه‌هایی را تشویق می‌کرد که بیشترین صادرات و در نتیجه بیشترین سود را برای دولت داشتند و به ندرت پیش می‌آمد که کارخانه‌ای به خاطر تلاش برای تولید محصول باکیفیت مورد تقدیر قرار گیرد.

سخنان آقای لی جرقه‌ی تلاش‌های بیشتر را زد و حالا پس از قریب به ۵ سال تحقیق و تلاش شرکت چینی گروه استیل و آهن تایوآن (TISCO) اعلام کرده‌ است که می‌تواند تولید انبوه نوک خودکار را شروع کند و در عرض دو سال تولیداتش را جایگزین نسخه‌های وارداتی کند.

شکی نیست که خودکار تماماً چینی، نمادی از خلاقیت چینی خواهد بود و البته این تنها موردی نیست که چین در آن به موفقیت دست یافته است. در سال‌های اخیر چین توانسته‌ در زمینه‌های مختلف تکنولوژی، گوی سبقت را از بسیاری کشورهای صنعتی برباید. نکته این است که ماجرای ساخت خودکار چینی نشان می‌دهد، ایده‌ی چین در مورد تجارت و خلاقیت آزاد چندان هم ساده نیست. به عبارت دیگر، تولید خودکار تماماً چینی و با کیفیت بالا زمانی شروع شد که دولت در آن دخالت کرد. بخشی از اتفاق یادشده به این دلیل است که در کشوری با قوانین مالی ضعیف و تاحدودی غیرمنطقی، سرمایه‌گذاری برای تحقیق و توسعه‌ای که سود پایینی دارد، اقتصادی نیست. بدتر آنکه چین خود قدرتمند است اما به‌جای صنعت خودکار، صنعت آهن و فولاد بدنام و بی‌حاصل این کشور تکنولوژی ساخت خودکار را  مدیریت می‌کند. بنابراین می‌توان گفت که مشکل بالقوه‌ی صنعت خودکارسازی چین کاملاً واضح است: استانداردهای TISCO برای رفتار بلندمدت باعث خواهد شد که کم‌کم یک انحصار داخلی برای تولید نوک خودکار ایجاد شود و جایگزین انحصار خارجی شود که چین مدت‌ها تلاش می‌کرد آن را بشکند. بدین معنا که امتیاز و توان تولید نوک خودکار تنها در اختیار TESCO خواهد بود. ضمناً با وجود سخنان روز سه‌شنبه‌ی آقای ژی، حمایتی داخلی از تولید نوک خودکار صورت گرفته‌ است. دیوید فِیث، ویراستار وال‌استریت ژورنال عقیده دارد که اهداف تجاری و صادراتی مانند استقلال در تولید خودکار می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل بزرگتر بین چین و سایر کشورهای جهان باشد. علاوه‌براین به نظر می‌رسد چین در حال آماده‌شدن برای جنگ تجاری جهانی است که در صورت پیروزی مجدد ترامپ، امکان وقوع آن می‌رود و در نتیجه مشکلات گفته‌شده دیر یا زود پیش خواهد آمد.