نتیجه یک تحقیق: جام جهانی فوتبال ۲۰۱۴ نقشی در گسترش ویروس زیکا در برزیل نداشته است

به تازگی نتایج یک تحقیق علمی در مجله‌ی Science مشخص می‌کند که گردشگران خارجی بازی‌های فوتبال در سال ۲۰۱۴ منشا ویروس زیکا به حساب نمی‌آیند. آنالیز DNA هفت نمونه از ویروس زیکا در برزیل نشان می‌دهد که قدیمی‌ترین نمونه از این ویروس در سال ۲۰۱۳ و بین ماه‌های می تا دسامبر، شش ماه قبل از شروع جام جهانی فوتبال وارد برزیل شده است.

بعد از گسترش ویروس زیکا در برزیل، انگشت اتهام به سمت جام جهانی فوتبال نشانه رفت و خبرنگاران و تحلیل‌گران این مراسم را به علت ورود حجم بالای گردشگران خارجی عاملی برای انتشار ویروس زیکا دانستند. با این حال تحقیقات جدید ورود زیکا را میانه‌های سال ۲۰۱۳ نشان می‌دهند. در این بازه‌ی زمانی حجم مسافران هوایی از مبدا کشور‌هایی که میزبان ویروس زیکا بودند به مقصد برزیل افزایش ۵۰ درصدی داشته است. همچنین نمونه‌های بررسی شده با نمونه‌هایی که از جزایر پلی‌نزی گرفته شده‌اند مشابهت بیشتری دارند؛ احتمالا مسافران این جزایر زیکا را به برزیل منتقل کرده‌اند.

مقامات بهداشتی برزیل برای اولین بار وجود ویروس زیکا را در این کشور در ماه مارس سال ۲۰۱۵ تایید کردند. این ویروس در بسیاری از موارد خطرناک به شمار نمی‌رود و تنها در ۲۰ درصد از مبتلایان علائم این ویروس ظاهر می‌شود. تب، درد عضلانی و احتمالا خارش‌ علائمی شبیه آنفولانزا هستند که در افراد مبتلا به زیکا بروز می‌کند. اگرچه ویروس زیکا کشنده نیست ولی تاثیرات مخربی روی سیستم عصبی فرد خواهد گذاشت. میکروسفالی در نوزادان یکی از عوارض ابتلای زنان باردار به زیکا است. همچنین نشانه‌هایی از رابطه‌ی این ویروس با گیلن باره وجود دارد. تا به امروز نزدیک به ۳۰ هزار نفر در برزیل به ویروس زیکا مبتلا شده‌اند.

بنابراین ریشه‌یابی حضور این ویروس در برزیل و نحوه‌ی انتقال آن برای محققان از اهمیت بالایی برخوردار است. دانشمندان با بررسی ژنوم کامل هفت نمونه‌ی ویروس زیکا که از بیماران در برزیل گرفته شده سعی در حل معمای زمان ورود این ویروس به برزیل داشتند. مقایسه نمونه‌های برزیلی با نمونه‌هایی از این ویروس در کشور‌های دیگر نشان می‌دهد که ویروس حاضر در برزیل نشانه‌هایی مشابه با همین ویروس در جزایر پلی‌نزی دارد. همچنین دانشمندان با تغییراتی که در دی‌ان‌ای زیکا به وجود آوردند توانستند زمان ورود این ویروس در برزیل را تخمین بزنند.

تخمین زمان حضور زیکا در برزیل نشان می‌دهد که این ویروس هم‌زمان با برگزاری جام کنفدراسیون‌ها در برزیل به این کشور وارد شده است. در این تورنومنت تاهییتی نیز حضور داشت؛ اگرچه در سال ۲۰۱۳ هنوز موردی از زیکا در این کشور گزارش نشده بود. یکی از نویسندگان این مقاله می‌گوید:

ما باید تحلیل خود را فراتر از مراسم‌ و اتفاقات ورزشی ببریم. به دلیل محدودیت‌هایی که بود تنها توانستیم نمونه‌های برزیلی را با چند کشور محدود مقایسه کنیم. ما باید لیست این کشور‌ها را افزایش دهیم، شاید زیکا از طریق مسافرانی از کشور‌های دیگر به برزیل وارد شده باشد.

تحقیق مذکور اولین و تازه‌ترین پژوهش در مورد نحوه‌ی پخش زمانی و جغرافیایی ویروس است. به کمک تحقیقاتی از این دست می‌توان رفتار زیکا را در آینده پیش‌بینی کرد تا برای ایجاد سیاست‌های مقابله‌ای برنامه‌ریزی کرد. همچنین با فهم تغییرات این ویروس در سطح مولکولی می‌توان به درمان یا پیدا کردن واکسن برای زیکا امید داشت.  

یکی از استادان دانشکده‌ی پزشکی دانشگاه جان هاپکینز در مورد این تحقیق ادعا می‌کند:

این تحقیق بیشتر از آن‌ که به سوال‌های ما جواب دهد سوال‌های بیشتری را پیش روی ما می‌گذارد. به عنوان مثال چرا بین زمان ورود این ویروس به برزیل و شناسایی اولین فرد مبتلا به زیکا فاصله‌ی زمانی زیادی وجود دارد. احتمالا مبتلایان به این ویروس در این فاصله کم بودند یا اینکه پزشکان این ویروس را با بیماری‌های دیگری نظیر تب دنگی یا چیکونگونیا اشتباه گرفته‌اند. احتمال دیگر آن است که در این مدت ویروس از یک حیوان به حیوان دیگر منتقل شده‌ باشد. به هر حال این سوالات نشان می‌دهند که هنوز در مورد ویروس زیکا نگفته‌های زیادی وجود دارد.