دستکاری ژنتیکی میمون ها برای درک بهتر بیماری اوتیسم

 درخودماندگی یا اوتیسم (Autism) نوعی اختلال عصبی است که بر رشد طبیعی مغز در حیطه‌ی تعاملات اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی تاثیر می‌گذارد. علت اصلی این بیماری همچنان ناشناخته است، اما دانشمندان با انجام آزمایش بر روی حیوانات (مخصوصاً موش‌ها) در تلاش برای درک بهتر این بیماری هستند.

حالا برای اولین گروهی از دانشمندان چینی با دستکاری ژنتیکی بر روی DNA میمون‌ها، موفق به ایجاد اختلالی شبیه اوتیسم در آن‌ها شده‌اند. از آنجایی که مغز میمون‌ها بسیار بیشتر از مغز موش به انسان شبیه است، این میمون‌های «تراریخته» می‌توانند یک مدل خوب برای مطالعه‌ی اختلالات مغزی انسان در اختیار محققان قرار دهند.

اوتیسم اغلب باعث رفتارهای تکراری و مشکلاتی در رابطه با تعامل اجتماعی می‌شود. در ۹۰ درصد بیماران، جهش در ژنی با نام MeCP2 باعث بروز یک اختلال نادر ژنتیکی با نام سندروم رت (Rett Syndrome) می‌شود که خود دلیل بروز بسیاری از نشانه‌های اوتیسم است.

دانشمندان پیش از این سندروم مذکور را در موش‌ها مورد مطالعه قرار داده‌ بودند؛ اما علیرغم اینکه این حیوانات بسیاری از اختلالات مرتبط با سندروم رت را شبیه انسان‌ها از خود نشان می‌دهند، از آنجایی که مغز جوندگان بسیار ساده‌تر از مغز انسان است، مطالعه‌ی رفتارهای اوتیسمی بر روی این جانوران بسیار دشوار بوده است.

دانشمندان موسسه‌ی علوم زیستی شانگهای در چین، با شبیه‌سازی این بیماری در میمون‌ها قدم بزرگی در راه درک بهتر و درمان اوتیسم برداشته‌اند.

زیلانگ کیو، دانشمند چینی در یک کنفرانس خبری در این باره می‌گوید:

زمانی که مدارهای مغزی مسئول این بیماری را شناسایی کنیم، می‌توانیم با دستکاری آن‌ها جلوی بیماری را بگیریم. چنین درمانی می‌تواند شامل تحریک مغزی و یا ژن درمانی (روشی که در آن ژن‌های گم شده یا معیوب جایگزین می‌شوند) باشد.

برای ایجاد یک میمون تراریخته، کیو و همکارانش ویروسی که حاوی نسخه‌هایی از ژن MeCP2 بوده را به تخمک بارور میمون‌های ماکاک تزریق کرده‌اند و سپس ۵۳ جنین میمون به وجود آمده را درون ۱۸ میمون ماده قرار داده‌اند. ۹ میمون باردار شده و ۳ میمون نر و ۵ میمون ماده زنده و ۴ بچه میمون مرده به دنیا آمدند. تمامی بچه‌های زنده حاوی ژن MeCP2 بودند.

در آزمایش دوم آن‌ها ۱۰۵ جنین را به ۳۶ میمون مادر انتقال دادند. از این تعداد تنها ۹ میمون به دنیا آمده و فقط دوتای آن‌ها زنده ماندند.

میمون‌های تراریخته رفتارهای تکراری مانند راه رفتن در مسیرهای دایره‌ای از خود نشان داده، کمتر از حد معمول با دیگر میمون‌ها ارتباط برقرار می‌کردند و همچنین نشانه‌هایی از داشتن اضطراب در آن‌ها دیده می‌شد. تمامی این رفتارها از جمله نشانه‌های اوتیسم به شمار می‌روند؛ هرچند به نظر نمی‌رسد که میمون‌های دستکاری شده از هوش کمتری نسبت به میمون‌های عادی برخوردار باشند.

برای اینکه مشخص شود که آیا میمون‌های تراریخته می‌توانند این اختلال ژنتیکی را به نسل‌های بعدی نیز منتقل کنند، محققان با استفاده از اسپرم یکی از این میمون‌ها، ۲۲ میمون ماده را بارور کردند. ۵ میمون به دنیا آمده به این روش (از جمله یک میمون مرده) همگی ناقل ژن جهش یافته‌ی MeCP2 بودند و اختلالات اجتماعی پدرانشان در آن‌ها هم دیده می‌شد.

این مطالعات نشان داد که میمون‌های مهندسی ژنتیکی شده می‌توانند مدل موثری برای مطالعه‌ی اختلالات مرتبط با اوتیسم و دیگر بیماری‌های روانی که شبیه‌سازی آن‌ها در دیگر حیوانات سخت است فراهم کنند.

هدی زغبی، پروفسور کالج پزشکی بیلور در هیوستن تگزاس، پیش از این آزمایش‌هایی را در ارتباط با سندروم ناشی از ژن MeCP2 بر روی موش‌ها انجام داده است. او در مصاحبه با بیزینس اینسایدر می‌گوید:

نمی‌توان این میمون‌های تراریخته را مدلی کامل از بیماری به حساب آورد؛ چرا که ژن‌های دستکاری شده توسط دانشمندان چینی تمامی اثرات نسخه‌ی انسانی، مانند مشکلات شناختی و تشنج را از خود نشان نداده‌اند.قبل از اینکه بر روی میمون‌ها آزمایش کنیم می‌بایست معیارهایی برای بیماری در نظر بگیریم. در غیر این صورت مدل حیوانی برای تحقیقات بالینی مفید نخواهد بود.

علاوه بر این، آزمایش بر روی میمون ارزان نیست. محققان چینی می‌گویند از آنجایی که آزمایش‌های اخیر بر روی صدها میمون و در چندین موسسه انجام شده است، ارائه‌ی مبلغ دقیق هزینه‌ی این آزمایش‌ها کار سختی است. اما به طور تقریبی، بزرگ کردن هر میمون در چین ۳ هزار دلار هزینه در بر دارد و مخارج تاسیسات نگهداری از میمون‌ها چیزی بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون دلار در سال است.