علت خمیازه کشیدن زیاد چیست و چگونه درمان می‌شود؟

خمیازه معمولاً واکنشی غیرارادی است که شامل باز‌کردن دهان، تنفس عمیق و پر‌کردن ریه‌ها با هوا است. اگرچه علت دقیق خمیازه مشخص نیست، این واکنش معمولاً به عنوان پاسخی طبیعی به خستگی شناخته می‌شود. در واقع، خواب‌آلودگی یا احساس خستگی اغلب موجب بروز خمیازه می‌شود.

کاملاً طبیعی است که در ساعات پایانی روز یا هنگام بی‌حوصلگی خمیازه بکشید؛ اما عوامل یا شرایط پزشکی خاصی نیز ممکن است باعث خمیازه کشیدن زیاد شوند.

در ادامه، با علت خمیازه زیاد آشنا می‌شوید و می‌خوانید که چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید.

خمیازه واکنشی غیرارادی است که در آن دهان باز می‌شود، فرد به طور عمیق نفس می‌کشد و سپس به سرعت بازدم می‌کند. علت خمیازه به‌طور دقیق مشخص نیست، اما خستگی و بی‌حوصلگی از جمله عوامل رایج آن هستند. به‌طرز جالب، خمیازه کشیدن واگیردار است و احتمال دارد حتی با دیدن یا شنیدن خمیازه‌ی دیگران یا حتی خواندن همین مقاله نیز رخ دهد.

برخی خمیازه‌ها کوتاه‌اند و برخی چند ثانیه قبل از بازدم با دهان باز به طول می‌انجامند. آب‌ریزش چشم، کش‌آمدن بدن یا آه کشیدن نیز ممکن است همراه آن باشد.

درحالی‌که خمیازه کشیدن زیاد اغلب به خواب‌آلودگی یا بی‌حوصلگی نسبت داده می‌شود، ممکن است نشانه‌ای از نوعی بیماری زمینه‌ای نیز باشد. در ادامه، برخی از علل رایج و غیررایج آن آورده شده است:

علت دقیق خمیازه کشیدن زیاد هنوز به‌درستی شناخته نشده؛ بااین‌حال، این حالت ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• خواب‌آلودگی، خستگی یا بی‌حالی
• کمبود‌خواب ناشی از بی‌خوابی، استرس یا شیفت کاری
• اختلالات خواب، مانند وقفه‌ی تنفسی در خواب (آپنه خواب) یا حمله‌ی خواب (نارکولپسی)
• عوارض داروهای ضدافسردگی یا ضداضطراب (مانند مهارکننده‌های بازجذب سروتونین – SSRIs)

اگرچه کمتر شایع است، خمیازه کشیدن زیاد می‌تواند نشانه‌ای از برخی شرایط پزشکی باشد که شامل موارد زیر هستند:

• حمله‌ی قلبی، به‌ویژه اگر با دیگر علائم شایع همراه باشد، (مانند: درد یا ناراحتی در قفسه‌ی سینه، ناراحتی در قسمت بالایی بدن، سبکی سر یا تنگی نفس.)
• اختلالات عصبی مانند ام‌اس (MS)
• نارسایی کبد که با خستگی همراه است
• اختلالات مغزی مانند صرع، تومور یا سکته مغزی در نواحی پیش‌پیشانی یا گیجگاهی

برخی نظریه‌ها مطرح می‌کنند که علت خمیازه‌ زیاد ممکن است با مواردی مانند کمبود ویتامین‌ها، تغییرات فشار خون یا نوسانات سطح اکسیژن مرتبط باشد. بااین‌حال، شواهد علمی معتبری وجود ندارد که این عوامل را به‌طور مستقیم به خمیازه‌ کشیدن زیاد مرتبط سازد.

با اینکه کمبود ویتامین‌ها، به‌ویژه ویتامین B12 و آهن، می‌تواند موجب خستگی و در نتیجه خمیازه شود، خودِ خمیازه زیاد به‌طور مستقیم به کمبود ویتامین نسبت داده نشده است.

در نهایت، اختلالی به نام سنکوپ وازوواگال نیز ممکن است باعث افت ناگهانی فشار خون و ضربان قلب شود و خمیازه، به‌عنوان یکی از علائم آن، بروز کند.

برای تشخیص علت، پزشک ابتدا درباره‌ی داروهای مصرفی و الگوی خوابتان پرس‌وجو خواهد کرد تا ببیند آیا خواب کافی و باکیفیت دارید یا خیر. در صورتی‌که علت به خواب مربوط نباشد، ممکن است آزمایش‌های تشخیصی انجام شود.

یکی از آزمایش‌ها، نوار مغزی (EEG) است که فعالیت الکتریکی مغز را اندازه می‌گیرد و به تشخیص بیماری‌هایی مانند صرع، اختلالات خواب‌گردی، آسیب‌های مغزی، سکته یا زوال عقل کمک می‌کند.

تصویربرداری MRI نیز ممکن است انجام شود. این روش با استفاده از میدان‌های مغناطیسی و امواج رادیویی، تصاویر دقیقی از اندام‌ها ارائه می‌دهد و در تشخیص بیماری‌های مغز، نخاع، مشکلات قلب، ناهنجاری‌های کبد و سایر اندام‌های مهم کاربرد دارد.

اگر داروها علت خمیازه زیاد باشند، پزشک ممکن است کاهش دوز دارو را پیشنهاد دهد. اما پیش از هرگونه تغییر در مصرف دارو، حتماً با پزشک مشورت کنید. در صورتی‌که علت، اختلال خواب باشد، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌هایی مانند ملاتونین یا داروهای خاص را توصیه کند.

پزشک ممکن است پیشنهاد دهد برای داشتن خواب بهتر، از تکنیک‌های زیر استفاده کنید:

• پایبندی به برنامه خواب منظم، یعنی هر روز تقریباً در زمان مشخصی بخوابید و بیدار شوید.
• ورزش منظم برای کاهش استرس و مصرف انرژی در طول روز تا شب راحت‌تر بخوابید.
• پرهیز از مصرف کافئین، الکل و خوردن وعده‌های سنگین غذایی پیش از خواب.
• تاریک، خنک و ساکت نگه‌داشتن اتاق خواب تا سریع‌تر به خواب بروید.
• حذف دستگاه‌های الکترونیکی از اتاق خواب برای جلوگیری از حواس‌پرتی و نور آبی که خواب را مختل می‌کند.

با توجه به دلایل متعدد احتمالی برای خمیازه کشیدن زیاد، مراجعه به پزشک برای یافتن علت دقیق اهمیت زیادی دارد. اگر ناگهان شروع به خمیازه بیش ‌از ‌حد کرده‌اید، یا بدون دلیل مشخصی بیشتر از حد معمول خمیازه می‌کشید، با پزشک مشورت کنید.

همچنین اگر اخیراً داروی جدیدی مصرف می‌کنید و متوجه افزایش خمیازه کشیدن خود شدید، این موضوع را نیز با پزشک در میان بگذارید. برای کمک به فرآیند تشخیص، می‌توانید در زمان مراجعه فهرستی دقیق از داروهای فعلی، سوابق بیماری‌ها و همچنین زمان شروع خمیازه‌های غیرعادی و دفعات آن را همراه داشته باشید.

خمیازه کشیدن زیاد ممکن است صرفاً نشانه‌ای از خستگی باشد، اما گاهی می‌تواند بیانگر یک اختلال زمینه‌ای باشد. در صورت تداوم، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا علت اصلی مشخص و در صورت نیاز درمان مناسب انجام شود.