با عجیب ترین و ترسناک ترین اختلالات روانی آشنا شوید

بیشتر ما وقتی صحبت از اختلالات روانی به میان می‌آید، به یاد مواردی مانند اختلال دوقطبی، اختلال وسواس فکری و اختلال اضطراب می‌افتیم؛ ولی درکنار بیماری‌های روانی آشنایی که معمولا درمان‌های بسیار موثری نیز برای آن‌ها کشف شده، اختلالاتی هم وجود دارند که بسیار ترسناک و باورنکردنی هستند و درمان یا حتی کنترل آن‌ها نیز به‌سادگی ممکن نیست.

تصور کنید به یک بیماری روانی مبتلا شده‌اید که شما را وادار به خوردن کتاب‌ها می‌کند یا شرایطی را در نظر بگیرید که به‌جای دیدن صورت همیشگی خود در آینه، چهره‌ی یک غریبه را در آن مشاهده می‌کنید. حتی تصور چنین اختلالاتی هم سخت و ترسناک است؛ اما افرادی در دنیا وجود دارند که از این اختلالات رنج می‌برند و تا آخر عمر مجبور به تحمل این شرایط هستند.

براساس آمارها، ۴۵۰ میلیون نفر در سراسر دنیا با اختلالات روانی مختلف درگیر هستند؛ البته تمام این ۴۵۰ میلیون نفر را بیمارانی با شرایط حاد و اختلالات ترسناک تشکیل نمی‌دهند. چیزی که آمارها به ما می‌گوید این است که فقط ۲٫۵ تا ۶ درصد از بیماران روانی، خطرناک هستند و نیاز به قرنطینه دارند.

درمیان اختلالات روانی نادر در دنیا، مواردی وجود دارند که علاوه‌بر عجیب‌بودن، ترسناک نیز هستند. در این مقاله از زومیت قصد داریم شما را با ۱۲ مورد از این اختلالات ترسناک آشنا کنیم؛ با ما همراه باشید.

«تمام شب نعره‌های گاو تازه‌نفسی که در کوچه‌های بَیَل می‌گشت، همه را بی‌خواب کرده بود... هوا که روشن شد، مشدی حسن عرق‌ریزان و نعره‌کشان دوان‌دوان از صحرا آمد طرف خانه‌اش و یک‌راست رفت طرف طویله و کاهدان. مشدی طوبا پنجره را باز کرد و رفت پشت‌بام طویله و از سوراخ پشت‌بام که نگاه کرد، مشدی حسن را دید که کله‌اش را توی کاهدان فرو برده، پا به زمین می‌کوبد و نعره می‌کشد. مثل نعره‌های گاوشان، آن وقت‌ها که مشدی حسن از صحرا می‌آوردش.»

متنی که خواندید، قسمتی از داستان «گاو» نوشته‌ی غلام‌حسین ساعدی است. ساعدی در این کتاب به‌زیبایی توانسته اختلال خودگاوپنداری را به تصویر بکشد و مخاطب را با واقعیت این اختلال عجیب آشنا کند. فیلم زیبای «مشدی حسن» داریوش مهرجویی نیز از روی داستان گاو ساخته شده و عزت‌الله انتظامی در آن نقش مشدی حسن را بازی کرده است.

همان‌طور که متوجه شده‌اید، سندرم خودگاوپنداری نوعی اختلال روانی ترسناک است که در آن بیمار خود را گاو می‌پندارد. این تصور به‌قدری برای فرد باورپذیر است که سبب می‌شود تا او درست مانند یک گاو رفتار کند و حتی به خوردن علف نیز روی بیاورد.

اگر از بینندگان سریال «پایتخت» بوده باشید، احتمالا ماجرای بازگشت بهبود از آفریقا و دست نافرمان او را به‌خاطر می‌آورید. شاید این ماجرا تاکنون چیزی جز طنز برای شما نداشته است؛ اما بهتر است این واقعیت را بدانید که سندرم دست بیگانه یک اختلال روانی واقعی است و برخی از افراد در دنیا به این اختلال مبتلا هستند.

سندرم دست بیگانه که با نام سندرم دکتر استرنجلاو هم شناخته می‌شود، یکی از عجیب‌ ترین بیماری های روانی است که در آن فرد حس می‌کند هیچ کنترلی روی حرکات دست خود ندارد. درواقع مبتلایان به این اختلال روانی احساس می‌کنند که دست نافرمان آن‌ها به خودشان تعلق ندارد و عضوی بیگانه است. این اختلال عصبی ممکن است در نتیجه‌ی آسیب‌های مغزی مانند ضربه‌ی مغزی، سکته، تومور، آلزایمر یا جراحی‌های انجام‌شده برای درمان موارد شدید صرع بروز کند.

اقداماتی که دست بیگانه در این سندرم انجام می‌دهد، به‌ندرت آسیب‌زا و خطرناک هستند؛ اما در موارد اندکی ممکن است این عضو بیگانه سلامتی بیمار را با خطراتی جدی مواجه کند. کارهایی مانند تلاش برای خفه‌کردن بیمار، به‌دست‌گرفتن فرمان خودرو و ضرب‌وشتم بیمار، ازجمله مواردی هستند که در آن ها دست بیگانه آسیب‌هایی را به فرد وارد می‌کند که گاهی اوقات بسیار خطرناک هستند.

سندرم دست بیگانه در سال ۱۹۰۸ کشف شد و از آن زمان تاکنون تنها ۵۰ بیمار مبتلا به این اختلال مورد تایید قرار گرفته‌اند. متاسفانه هیچ درمانی برای این اختلال کشف نشده؛ اما با توجه به توانایی مغز در ترمیم مسیرهای عصبی درطول زمان، برخی از بیماران پس از گذشت چند وقت توانسته‌اند کنترل عضو بیگانه‌ی خود را به‌دست آورند.

بخش شکنج قدامی گیج‌گاهی، یکی از مناطق بسیار حساس مغز است که وظیفه‌ی تشخیص چهره را برعهده دارد. اگر به‌دلایلی مانند آسیب‌های مغزی یا ابتلا به بیماری‌های شناختی همچون آلزایمر، این بخش از مغز آسیب ببیند، راه برای ابتلا به سندرم کاپگراس باز می‌شود.

سندرم کاپگراس، یکی دیگر از بیماری های روانی عجیب است که زندگی بیماران را به جهنم واقعی تبدیل می‌کند. در این اختلال فرد معتقد است که هیچ‌یک از اطرافیان و عزیزانش، خودِ واقعی‌شان نیستند و با اشخاصی دیگر جایگزین شده‌اند. درواقع افراد مبتلا به سندرم کاپگراس بر این باور هستند که افرادی شیاد، ربات یا حتی موجودات فضایی خود را به‌عنوان عزیزان آشنای این بیماران جا زده‌اند.

یکی از نظریه‌های موجود درمورد سندرم کاپگراس بیان می‌کند که این وضعیت به‌دلیل بروز مشکل در مدیریت حافظه رخ می‌دهد. پژوهشگران در توضیح این موضوع، مثال بسیار ساده‌ای را مطرح می‌کنند:

تصور کنید مغز شما یک کامپیوتر است و خاطراتتان هم فایل‌های درون هارد دیسک هستند. وقتی شخص جدیدی را می‌بینید، یک فایل جدید در کامپیوتر شما ایجاد می‌شود. هرگونه تعاملی که پس از این با آن شخص داشته باشید، در آن فایل ذخیره می‌شود. شما هنگام ملاقات با یک فرد آشنا، تنها به فایل آن شخص دسترسی پیدا و او را شناسایی می‌کنید. این موضوع درمورد افراد مبتلا به سندرم کاپگراس کاملا متفاوت است؛ آن‌ها گاهی اوقات به‌جای دسترسی به فایل‌های سابق، فایل‌های جدید ایجاد می‌کنند و در نتیجه هویت‌های مختلفی برای یک شخص درنظر می‌گیرند.

آیا می‌توانید موقعیتی را تصور کنید که دوست داشته باشید یکی از اعضای بدن خود را قطع کنید؟ موقعیت بسیار وحشتناکی است؛ اما چنین اختلالی واقعا وجود دارد و برخی افراد به آن مبتلا هستند. این اختلال عجیب و ترسناک «اختلال هویت تمامیت بدن» نام دارد.

افراد مبتلا به اختلال هویت تمام بدن، تصور می‌کنند که در بدنی اشتباه به دنیا آمده‌اند و خودِ واقعی آن‌ها فردی معلول است. همین تصور نیز باعث می‌شود تا مایل باشند که برخی از اعضای بدن خود را قطع کنند؛ اما صبر کنید، داستان به همین تمایل و آرزوی شدید برای قطع یکی از اعضای سالم بدن ختم نمی‌شود و برخی از بیماران، این آرزوی خود را عملی هم می‌کنند.

در سال ۲۰۰۵، روان‌پزشکی به‌نام مایکل بی فرست، پژوهشی را با حضور ۵۲ شرکت‌کننده درخصوص اختلال هویت تمامیت بدن انجام داد. پژوهش فرست نشان داد که بیماران مبتلا به این اختلال، نه‌تنها روان‌پریش یا احمق نیستند؛ بلکه تعدادیشان از تحصیلات عالی نیز برخوردار هستند. تنها تفاوت این بیماران با اشخاص عادی این بود که آن‌ها گمان می‌کردند فقط درصورتی به یک انسان کامل تبدیل می‌شوند که یکی از اندام‌های خود را قطع کنند.

آلیس در سرزمین عجایب، یکی از زیباترین فیلم‌هایی است که از دوران کودکی خود به یاد داریم. داستان دختری زیبا که قدم در سرزمینی عجیب می‌گذارد و ماجراهای هیجان‌انگیزی را تجربه می‌کند. احتمالا تعجب خواهید کرد اگر بدانید که سندرمی به همین نام در دنیا وجود دارد و مبتلایان به آن، از مشکلاتی مشابه مشکلات آلیس رنج می‌برند.

سندرم آلیس در سرزمین عجایب که با نام سندرم تاد هم شناخته می‌شود، یکی از عجیب ترین بیماری های روانی در دنیا سبب می‌شود که محیط پیرامون فرد بیمار، پریشان و نامعقول به‌نظر برسد؛ به‌عنوان مثال مبتلایان به این سندرم، اشیاء را بسیار بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از اندازه‌ی واقعی‌شان تصور می‌کنند و حتی صداهای اطراف را نیز بسیار بلندتر یا ضعیف‌تر از واقعیت می‌شنوند.

اگر بالای ۳۰ سال داشته باشید، احتمالا در دوران نوجوانی خود مجموعه‌‌ی «داستان‌های باورنکردنی» را تماشا کرده‌اید. یکی از داستان‌های عجیب این مجموعه، به افرادی مربوط می‌شد که در شب کامل‌شدن ماه به گرگ تبدیل می‌شدند. این داستان ترسناک درنهایت به‌عنوان داستانی ساختگی معرفی شد؛ اما اختلال خودگرگینه‌پنداری مشکلی است که در واقعیت وجود دارد و برخی از افراد را درگیر می‌کند.

در سندرم خودگرگینه‌پنداری، بیمار تصور می‌کند که به گرگ تبدیل شده و رفتارهایی شبیه این حیوان از خود بروز می‌دهد. اختلال دگردیسی، فقط به خودگرگینه‌پنداری محدود نمی‌شود و برخی از افراد خود را در قالب موجودات دیگری مانند مار، قورباغه، زنبور یا سگ نیز تصور می‌کنند. داستان «مسخ» نوشته‌ی فرانتس کافکا یکی از بهترین نمونه‌های موجود در ادبیات جهان به‌شمار می‌رود که به زیبایی اختلال دگردیسی را به‌تصویر کشیده است.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که اختلال خودگرگینه‌پنداری و سایر اختلالات دگردیسی، در نتیجه‌ی بیماری‌های مغزی رخ می‌دهند. براین‌اساس برخی از نواحی مغز که برای حس فیزیکی و درک انسان از شکل بدن ضروری هستند، در افراد مبتلا به انواع دگردیسی دچار اختلال می‌شوند.

در سال ۱۸۸۰، یک متخصص مغز و اعصاب به‌نام ژول کوتارد اختلالی را معرفی کرد که بیشتر شبیه فیلم‌های تخیلی بود تا واقعیت. اختلالی که کوتارد معرفی کرد، به نام خود او و تحت عنوان توهم کوتارد شناخته می‌شود. مبتلایان به توهم کوتارد، عقیده دارند که مرده‌اند و اجزای بدن آن‌ها درحال تجزیه‌شدن است.

توهم پوسیدگی و تجزیه‌ی بدن تنها بخشی از این اختلال روانی وحشتناک به‌شمار می‌رود و در برخی از موارد بیماران با مشکلاتی مانند افسردگی‌ شدید یا افسردگی شیدایی نیز درگیر می‌شوند. معروف‌ترین مورد ابتلا به توهم کوتارد در هائیتی اتفاق افتاد. در این مورد نادر بیمار تصور می‌کرد که براثر ابتلا به ایدز جان خود را ازدست داده و در جهنم است.

شاید تاکنون با افرادی برخورد کرده باشید که میل شدیدی به جمع‌کردن اشیاء مختلف از خود نشان می‌دهند. این میل شدید اگر با شلختگی و غفلت از خود همراه شود، به سندروم دیوژن یا شلختگی تبدیل خواهد شد.

در سندرم دیوژن که تحت عنوان احتکار هم شناخته می‌شود، بیماران تمایل بسیار شدیدی به جمع‌آوری اشیاء تصادفی دارند و درنهایت نیز وابستگی عاطفی بسیار شدیدی به این اشیاء پیدا می‌کنند. این سندرم که به‌نام یک فیلسوف یونانی مینیمالیست نامگذاری شده، بسیار رایج‌تر از چیزی است که تصور می‌شود.

علاوه‌بر تمایل کنترل‌ناپذیر برای جمع‌آوری اشیاء مختلف، مبتلایان به این سندرم اغلب نسبت به خود و دیگران بی‌تفاوت می‌شوند و به گوشه‌گیری و انزوا روی می‌آورند. این اختلال در افراد مسن، افرادی که سابقه‌ی بیماری‌های روانی دارند، مبتلایان به زوال عقلی و افرادی که قبلا در زندگی خود رها شده‌اند، شیوع بیشتری دارد.

فردی را تصور کنید که میل به خوردن کتاب دارد یا دوست دارد که با اتومبیل خود رابطه‌ی جنسی داشته باشد. عجیب و باورنکردنی به‌نظر می‌رسد که فردی چنین تمایلات نامتعارفی داشته باشد؛ اما افراد مبتلا به سندرم کلوور بوسی درطول زندگی خود بارها و بارها این تمایلات نامعقول را تجربه می‌کنند.

مبتلایان به سندرم کلوور بوسی، اختلالاتی چون ازدست‌دادن حافظه، میل به خوردن اشیا و تمایل به برقراری روابط جنسی با اشیاء بی‌جان را ازخود بروز می‌دهند. به‌نظر می‌رسد که این سندرم در نتیجه‌ی آسیب شدید به لوب گیجگاهی مغز رخ می‌دهد. متاسفانه درمانی برای سندرم کلوور بوسی کشف نشده و بیماران مجبور هستند این شرایط تلخ را تا پایان عمر خود تحمل کنند.

کمتر از ۵ درصد مردم جهان از نوعی اختلال روانی به‌نام اختلال ساختگی رنج می‌برند. در این اختلال، افراد خود را عمدا بیمار می‌کنند تا تحت درمان‌های پزشکی قرار گیرند. این اختلال، به‌عنوان یکی از بیماری های روانی عجیب شناخته می‌شود و بیشتر در افرادی بروز پیدا می‌کند که در گذشته دچار آسیب‌های روانی شدید شده‌اند و اکنون سعی دارند تا با بیماری، توجه دیگران را به‌خود جلب کنند.

مبتلایان به اختلال ساختگی، علاوه بر داشتن وسواس شدید درمورد بیماری، سابقه‌ی بستری‌شدن‌های پی‌درپی در بیمارستان را نیز در پرونده‌ی خود دارند. درحال‌حاضر هیچ درمانی برای این اختلال وجود ندارد؛ اما خوشبختانه با انجام روان‌درمانی‌های منظم می‌توان این اختلال را تا حدی محدود کرد.

یکی از عجیب‌ ترین بیماری های روانی در دنیا که فقط هم در پاریس اتفاق می‌افتد، سندرم پاریس نام دارد. باورکردنی به‌نظر نمی‌رسد؛ اما واقعیت این است که تعدادی از گردشگران شهر پاریس، نوعی اختلال روانی عجیب و ترسناک را تجربه می‌کنند که تاکنون دلیل مشخصی برای بروز آن پیدا نشده است.

سندرم پاریس که بیشتر درمیان گردشگران ژاپنی گزارش شده است، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن افراد اختلالاتی مانند توهم، هذیان، اضطراب شدید، مسخ واقعیت و داشتن ایده‌های آزاردهنده را تجربه می‌کنند. افرادی که این سندرم را تجربه کرده‌اند، سابقه‌ی هیچ بیماری روانی خاصی نداشته‌اند؛ همین موضوع نیز باعث شده برخی از صاحب‌نظران این ایده را مطرح کنند که محدودیت زبانی، خستگی جسمی و ذهنی و واقعیت‌های خود پاریس به بروز این اختلال در افراد منجر شده باشد.

بیشتر افراد با دیدن آثار هنری به‌وجد آمده و غرق لذت می‌شوند؛ اما جالب است بدانید که قرارگرفتن در معرض آثار هنری می‌تواند افراد مبتلا به سندرم استاندال را با مشکلات جسمی و روحی مختلف مواجه کند.

افراد مبتلا به سندرم استاندال، پس از قرارگرفتن درمعرض حجم زیادی از آثار هنری، با احساس اضطراب، سردگمی و کاهش هوشیاری مواجه می‌شوند. در برخی از موارد حاد، بیماران در چنین شرایطی علائم دیگری مانند توهم و حتی حمله‌های قلبی را نیز تجربه می‌کنند.

زندگی با هرنوع اختلال روانی چه برای فرد مبتلا و چه برای اطرافیان او سخت و گاهی طاقت‌فرسا است؛ اما بیماری های روانی عجیب و ترسناکی که در این مقاله به معرفی آن‌ها پرداختیم، چیزی فراتر از اختلالات رایج در دنیا هستند و گاهی اوقات زندگی افراد را با خطرات بسیار جدی مواجه می‌سازند. آیا شما هم در زندگی خود با افرادی مواجه شده‌اید که از اختلالات عجیب و ترسناک رنج ببرند و شما را دچار وحشت کنند؟