ویروس کرونا فاصله‌ اجتماعی را در دنیای دیجیتال آشکار‌تر کرد؛ عدم دسترسی میلیاردها نفر به اینترنت

با افزایش شیوع ویروس کرونا و نفوذ آن به سرتاسر جهان، انجام فعالیت‌های روزمره به‌صورت غیرحضوری و بهره‌مندی از شبکه‌ی اینترنتی روزبه‌روز بیشتر می‌شود. در شرایط کنونی بسیاری از فعالیت‌ها به‌صورت دورکاری انجام می‌شود و آموزش‌های آنلاین، جایگزین کلاس‌های درس شده‌اند. اینترنت امروز بیش از همیشه خود را به‌عنوان پاسخی روشن برای نیازهای حیاتی انسان‌ها اثبات کرده است. دراین‌میان هنوز حدود نیمی از جمعیت جهان به اینترنت دسترسی ندارند. چنین وضعیتی نشان‌دهنده‌ی عمیق‌تر شدن فاصله‌ی جوامع از یکدیگر هم خواهد بود.

کارشناسان اقتصادی اعتقاد دارند ویروس کرونا برخلاف تصورهای اولیه، تأثیر متفاوتی بر طبقه‌های متفاوت اجتماعی داشته است. ناعدالتی که بر اثر شیوع بیماری کووید ۱۹ ایجاد شد، نشان داد که باز هم فقرا در ابتلا و مرگ‌ومیر از یک همه‌گیری جهانی، در معرض خطر بیشتری قرار دارند. ازطرفی همیشه تصور می‌شود که شاید اینترنت، موجب از بین رفتن اختلاف‌های طبقاتی شود و امکانات برابر را در اختیار همه‌ی مردم جهان قرار دهد. وضعیت کنونی نشان می‌دهد که ناعدالتی، در دنیای دیجیتال هم نقش بزرگ خود را ایفا می‌کند. عدم دسترسی کافی و مناسب به اینترنت، حتی در کشورهای توسعه‌یافته هم چالش بزرگ و مهمی محسوب می‌شود.

در ایالات متحده که خود را مهد فناوری می‌داند و از توسعه‌یافته‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود، بیش از ۶ درصد جامعه یعنی نزدیک به ۲۱ میلیون نفر به اینترنت پرسرعت دسترسی ندارند. در استرالیا، کشور توسعه‌یافته‌ی دیگر، آمار عدم دسترسی به ۱۳ درصد می‌رسد. همین آمارها نشان می‌دهد که حتی در ثروتمندترین کشورهای جهان، اینترنت توانایی اتصال همه‌ی مردم را ندارد. طبق آمارهای جهانی یونسکو، کمی بیش از نیمی از خانوارها (۵۵ درصد) به اینترنت دسترسی دارند. آمار مذکور در کشورهای توسعه‌یافته، ۸۷ درصد و در کشورهای درحال توسعه، ۴۷ درصد گزارش می‌شود. در محروم‌ترین کشورهای جهان، تنها ۱۹ درصد از خانوارها به اینترنت دسترسی دارند.

تجمیع آمارهای جهانی نشان می‌دهد که ۳/۷ میلیارد نفر به اینترنت دسترسی ندارند. طبیعتا سهم عمده‌ای از این افراد در کشورهای فقیرتر ساکن هستند که نیاز به گسترش اخبار و اطلاعات پیرامون ویروس کرونا و بیماری کووید ۱۹ در آن‌ها بسیار اهمیت دارد. سازمان بهداشت جهانی در بیانیه‌ای اعلام کرده بود که مهاجران و فقیرترین افراد جامعه، بیشترین آسیب‌پذیری را در برابر ویروس کرونا دارند.

سیاست‌های تعطیلی گسترده و قرنطینه‌ی خانگی باعث شده است تا بیش از یک میلیارد کودک در سرتاسر جهان از تحصیل محروم شوند. در بسیاری از نقاط جهان، کلاس‌ها به‌صورت آنلاین برگزار می‌شوند، اما بسیاری از کودکان، به این امکانات دسترسی ندارند. در بخش دورکاری و فعالیت‌های درآمدزا نیز همین ناعدالتی دیده می‌شود. بسیاری از کسب‌وکارهای امروزی قابلیت انجام به‌صورت دورکاری را دارند، اما سهم عمده‌ای از کارمندان از اتصال مناسب اینترنتی محروم هستند. از همه مهم‌تر، فشار بیش‌ازحدی که امروز به زیرساخت اینترنت در سرتاسر جهان وارد می‌شود، باعث کاهش سرعت اتصال بسیاری از کاربران شده است.

اسمیث در اظهار نظری پیرامون دسترسی به اینترنت پرسرعت در ایالات متحده گفته بود: «بدون اتصال پرسرعت مناسب، این جوامع توانایی راه‌اندازی کسب‌وکارهای مدرن را ندارند. آن‌ها همچنین از دسترسی به خدمات پزشکی از راه دور، کلاس‌های آنلاین، ایجاد تحول دیجیتال در کشاورزی یا حتی یک جست‌وجوی تحقیقاتی ساده‌ی دانشگاهی در اینترنت، محروم هستند».

یونسکو و کمیسیون توسعه‌ی پایدار اتحادیه‌ی بین‌المللی مخابرات، هدفی را برای سال ۲۰۲۵ تعیین کردند تا ۷۵ درصد از جامعه‌ی جهانی تا آن زمان ازطریق اتصال کابلی یا بی‌سیم به اینترنت پرسرعت دسترسی داشته باشند. دراین‌میان اگرچه کشورهای درحال‌توسعه با سرعت بالایی درحال جذب و پیاده‌سازی فناوری‌های اینترنتی و مخابراتی هستند، اما هزینه‌‌های اینترنت موبایل در آن مناطق، هنوز غیرمنطقی است.

در کشورهایی آفریقایی منطقه‌ی آفریقای سیاه، هزینه‌ی یک گیگابایت داده که تقریبا برای استریم کردن یک فیلم با کیفیت معمولی به‌مدت یک ساعت مناسب باشد، به‌اندازه‌ی ۴۰ درصد میانگین حقوق افراد است. بانک جهانی در گزارش اخیر خود ادعا می‌کند که ۸۵ درصد از آفریقایی‌ها با درآمد روزانه کمتر از ۵/۵ دلار زندگی می‌کنند. درنتیجه جای تعجب نیست که اکثر آن‌ها خود را از دنیای دیجیتال، دورافتاده می‌دانند. چالش مذکور تنها متعلق به دنیای درحال توسعه نیست. در استرالیا هم یک‌سوم خانوارها حتی با وجود درآمد مناسب، از اتصال اینترنتی محروم هستند.

در بخش دیگری از گزارش‌های نگران‌کننده پیرامون عدم دسترسی به اینترنت، به اختلاف جنسیتی در استفاده از امکانات دیجیتال اشاره می‌شود. یونسکو می‌گوید صرف‌نظر از ارائه‌ی اتصال اینترنتی به‌صورت رایگان یا پولی در ۱۰ کشور هدف مطالعه در آفریقا و آسیا و آمریکای جنوبی، زنان ۳۰ تا ۵۰ درصد کمتر از مردان به استفاده از اینترنت برای کاربردهای زندگی روزمره‌ی خود علاقه نشان می‌دهند. در آمارهای جهانی، زنان ۲۳ درصد کمتر از مردان از اینترنت موبایل استفاده می‌کنند. بیشترین فاصله در جنوب آسیا و سپس در آفریقای سیاه دیده می‌شود.

گزارش‌های اخیر نشان می‌دهد اینترنت هنوز به ابزار الزامی و روزمره برای همه‌ی مردم جهان تبدیل نشده است. ازطرفی نیاز به این اتصال جهانی، در وضعیت کنونی در دسته‌ی حیاتی جای می‌گیرد. شاید بحران اخیر ویروس کرونا و اهمیت دسترسی به امکانات دیجیتال، درسی دیگر هم برای دولت‌مردان در سرتاسر جهان داشت تا توسعه‌ی زیرساخت‌های ارتباطی را در کشورهای خود سرعت ببخشند.